Maxaa ka dhalan kara xayiraadda lagu soo rogay duulimaadyadii gudaha?

[Deeq A.]

Muqdisho (Caasimada Online) – Waxaa maanta lagu wadaa inuu dhaqan galo go’aankii ay shalay soo saartay dawladda federaalka ee Soomaaliya, kaas oo ay ku joojisay duullimaadyadii gudaha ee dalka.

Dowladda ayaa go’aankeeda waxa ay ku sheegtay inuu qeyb ka yahay dedaallada ay ku doonayso inay ku xakamayso fayraska corona ee dunida ku sii baahaya.

Bartimihii bishan ayey aheyd markii dowladda Soomaaliya ay soo saartay go’aan ay laga billaabo 19-ka bishan Maarso ku joojisay dhammaan duullimaadyadi caalamiga ahaa ee dalka tegi jiray ama ka bixi jiray, go’aankaas oo ay dowladuu sheegtay inuu si buuxdo u dhaqangalay.

Wasiirka Gaadiidka iyo Duulista Hawada ee Soomaaliya, Maxamed Cabdullaahi Salaad Oomaar oo BBCda u warramay kaddib markii uu shalay soo saaray amarka joojinta duullimaadyadii guadaha ayaa sababta ku sheegay sidii loo xakamayn lahaa cudurka safmarka ah ee coronavirus.

“Maanta [oo Sabti ah] waxaan go’aan ku gaarnay si loo xakameeyo cudurka coronavirus oo uusan waddankeenna u soo gelin waa in isu socodka la yareeyo, waxaana lagu yareeyn karaa oo ugu horreeya waa duullimaadyada oo la joojiyo, sidaa awgeed waxaan hakad gelinnay si ku meel gaar ah waddanka gudahiisa. Ujeeddada aan ka leennahay arrintaasi oo keli ah waa xakameynta cudurka coronavirus hadduu ilaahey ka raallo noqdo, ilaahey ha ka raalli noqdee” ayuu yiri wasiir Oomaar.

Go’aadnka dowladda ayey tahay in lagu fuliyo wax ka yar 24 saacadood taas oo dhibaato ku keeni karta dadkii markii hore safarradooda sii qorshaystay iyo shirkadaha diyaaradaha, mar aannu umuurtaasi waydiinnayna waxa uu wasiir Oomaar sheegay inay ku dedaalayaan badqabka dadka ay mas’uulka ka yihiin.

“Runtii hal maalin oo safar la fasaxo ayaa waxaa ka iman karo wax aad u weyn, marka hadda xilligan aan ku jirno xilli laga hadlo tikidhyo lacagtooda lumay iyo waxaa laga hadlo ma aha waa xilli loo baahan yahay xilli in la isgarab istaago, la isu dulqaato, la fiiriyo danta guud iyo badqabka dadkeenna.” ayuu yiri Oomaar

Waxaase jira walaac guud oo ku saabsan in go’aankani uu saameyn doono nolol maalmeedka kumannaan Soomaali ah, kuwaas oo isaga kala gooshi jirey caasimadda iyo gobollada.

Duullimaadyada gudaha ee Soomaaliya ayaa dad badan oo ah inta awoodda waxa ay u sahleen inay si fudud ugu kala gooshaan magaalooyinka gudaha dalka, maadaama inta badan waddooyinka dalka ay burbursan yihiin, meelaha qaarna aan ammaankooda la isku halayn karin.

Duullimaadyada gudaha waxaa aad u adeegsada ganacsatada, shaqaalaha dowladda iyo kuwa hay’adaha, xaaladaha degdega ah ee caafimaadka iyo waxyaabaha la midka ah.

Cabdishakuur Macallim Ciise (Albadri) oo ka faallooda arrimaha Soomaaliya, ayaa ku doodaya in duullimaayada si degdega ah loo joojiyay ay dhibaato ku keenayaan xaaladihii degdega ahaa ee loo isticmaali jiray.

“Waxyaabaha sida gaarka ah ay u saamaynayso waxaa ka mid ah, xaaladaha degdega ah ee caafimaadka sida qof xanuun uu ku soo booday [maadaama] isbitaallada gobollada aanay u diyaarsanayn inay xaaladaha qaar qaabilaan xaaladaha adag ee caafimaad oo dadka Muqdisho loo soo gudbiyo, iyo iskudhacyada qabiillada oo dhaawacyo culus ay ka dhashaan, kuwaas oo aanan loogaga maarmin diyaaradaha gudaha isaga kala goosha.” ayuu yiri Cabdishakuur.

‘Waxaa habboonayd in dadka loo digo’

Sidaas oo ay tahayna Cabdishakuur waxa uu ku doodayaa in ay lagama maarmaan ay tahay in dowladdu ay tallaabo qaaddo si loo xakameeyo cudurkan safmarka ah ee halakeeyay dunidii horumartay.

Wasiir Oomaar oo laf ahaantiisa tilmaamay dhibaatada ka dhalan karta duulimaadyada sida degdega ah loo joojiyay ayaa ku adkaystay in ujeedkoodu uu yahay sidii loo dhowri lahaa caafimaadka malaayiinta qof ee Soomaaliya ku nool, taas oo uu sheegay inay tahay waxa ugu wayn ee ay tixgalinayaan.

“Sidaas awgeed ayaa inaga oo og iney jiri karaan dad qorsheystay barri iyo saad damababa safraan iyaga oo jira ayaa waxaan go’aan ku gaarnay inaan joojinno sababta oo ah waxaa ka weyn safarka uu qof soo geli karo.” ayuu yiri Oomaar.

Balse qaar ka mid ah dadka falanqeeya arrimaha Soomaaliya ayaa waxa ay ku doodayaan in ay habboonayd in dadka loo sii digo si ay danahooda u sii dhammaystaan.

“Waxaa habboonayd in dowladdu dadka ay digniin sii siiso oo ay dhahdo 10 bari ama 7 bari ama intaas oo maalmood kaddib ayaa la hakin doonaa duullimaadyada, sidaas darteed in dadku ay is aruuriyaan oo inta badan wixii dardaran ay sii hormarsadaan ayaa ka dhalan laheyd, laakiin hadda waqtigu aad buu u koobnaa.” ayuu yiri Cabdishakuur Macallim Ciise.

Dowladda Soomaaliya ma aanay shaacin mudada ay socon doonto xayiraadda ay ku soo rogtay duullimaadyada gudaha ee dalka.

Xigasho BBC