Ankara (Caasimadda Online) – Dawladda Turkiga ayaa sheegtay in ay qaadayso tallaabo ay ku dajinayso suuqyada ka dib markii qiimaha lacqagtoodu uu meeshii ugu hoosaysay ka gaaray suuqyada saamiyada ee Aasiya. Faahfaahinta tallaabadaas ayaa wax yar ka dib la shaacin doonaa, sida uu wargaeyska Turkiga ka soo baxa ee Hurriyet u sheegay wasiirka maaliyadda. “Subaxnimada Isniinta iyo wixii ka dambeeyaba hay’adaheena waxay qaadi doonaan tallaabooyinka muhiimka ah, waxa aan shaacinaynana suuqyada ayaan la wadaagi doonaa,” ayuu yiri Berat Albayrak. Jamcihii ayay lacagta Turkiga ee Iira lumisay 20% qiimaheedii marka lagu sarifayo doolarka. In kabadan 40% ayayna qiimo beeshay sannadkii hore. Albayrak ayaa sheegay in dalku uu si degdeg ah wax uga qaban doono arrintaas” isla markaasna ay qorshaha ugu jirto in ay gacan siiyaan bangiyada iyo gancsatada yaryar iyo kuwa meel dhexaadka ah, kuwaas oo ay saamaynta ugu wayn ku yeelatay qiima dhaca ku yimid lacagta Iira. Ballan qaadkan ayaa yimid ka dib markii madaxweyneha Turkigu uu qiima dhaca lacagta dalkiisa ku eedeeyay shirqool ka dhan ah dalkiisa. Recep Erdogan ayaa mar kale ku baaqay in dadka Turkida ahi ay gadaan doolarka ay hayaan oo ay ku iibsadaan lacagta Iira-da si loo xoojiyo sarifka. Caasimada Online Xafiiska Muqdisho Caasimada@live.com

Hargeysa (Caasimada Online) – Wasiirka arrimaha dibadda Somaliland Dr. Sacad Cali Shire oo ka hadlaayay heshiisyada ay la galeen dowlada Imaaraadka carabta ayaa sheegay inay muhiim tahay in la dhaqan galiyo heshiisyada. Wasiir Sacad, waxa uu tilmaamay in wixii ka danbeeyay heshiisyada labada dhinac aanu la fulin, balse ay iminka bilaabi doonan dadaalka lagu dhaqan galin lahaa heshiiska. Waxa uu sheegay in qodobada ugu weyn ay kala yihiin dadajinta dhismooyinka Saldhiga iyo Dekadda oo uu sheegay inay muhiim u yihiin Somaliland. Dekadda Bebera ayuu sheegay in dowlada Imaaraadka ay ku sameyn doonto dhismooyin hor leh oo looga maarmi doono Dekadaha kale ee Somalia, halka la doonaayo in dhismaha Saldhiga la dadajiyo. “Waa arrin labada dhan muhiim u ah in la dhiso Dekadda iyo Saldhiga, horay uma jirin heshiis lawada galay oo la fuliyay insha allah waanu fulin doona kuwa aan hadda galnay” “Imaaraadku waa uu nooga dhaw yahay dowladaha kale waxa aanu kawada shaqeyneynaa danaheena sidaa darted waxa aanu shirkii ugu danbeeyay ee kadhacay Abu Dabai ku go’aaminay in la howlgaliyo heshiisyada” Sacad, waxa uu sheegay in sababta ugu weyn ee aan loo dhaqan galin heshiisyada ay tahay dib u dhacyo ku imaada wadatashiyo la qorsheenayay in laga yeesho hanaanka loo mari lahaa dhismooyinka. “Sababta ugu weyn ee hirgalin la’aanta ayaa ah inaanu wali qabsoomin wadatashiyo kama danbeyn ah oo lagu wajihi lahaa qaabka loo wajahaayo hirgalinta heshiisyada” Sidoo kale, waxa uu sheegay in heshiisyada Imaaraadka iyo Somaliland uusan saameyn doonin qeyla dhaanta ka imaaneysa dowlada Somalia waxa uuna meesha ka saaray in Somaliland laga maamulo magaalada Xamar. Si kastaba ha ahaatee, dowlada Imaaraadka carabta ayaa inta badan ka caga jiida hirgalinta heshiisyada ay la gasho Somaliland, maadaama uu muran kala dhexeeyo dowlada Somalia. Caasimada Online Xafiiska Hargeysa Caasiamada@live.com

Garoowe (Caasimadda Online) – Caasimadda Online waxa ay heleysaa xogo hoose oo ku saabsan xaaladdii colaadeed ee u dhexeysay maamulada Puntland iyo Somaliland eek u saabsaneyd Goboladda Sool, Sanaag iyo degmada Buuhoodle. Tan iyo bilowgii sanadkan labada maamul waxa ay ku dagaalamayeen deegaanka Tukaraq oo ay ilaa iyo hadda isku horfadhiyaan. Hase ahaatee, waan waan ay beesha caalamku ka dhex bilowday ayaa muddo hakad galiyey collaadii u dhexeysay labada maamul. Hadaba, maxaa ugu dambeeyey xaaladdaas? Sida ay ilo xog ogaal ah ku warramayaan, beesha caalamka ayaa ku qancisay labada maamul in ay kala qaadaan ciidamada isku hor fadhiya Tukaraq. Somaliland waxa ay aqbashay in ay ciidamadeeda ka qaaddo Tukaraq oo ay dib ugu noqoto halkii ay markii hore ka soo duuleyn oo ah tuulada Kambadha oo Laas Caanood waxyar u jirta. Dhinaca Puntland waxa ay iyaguna joogi doonaan halka ay hadda ku sugan yihiin ee God Qaboobe. Hadafka ugu weyn ee laga gaadhay heshiiskan ayaa noqonaya in labada maamulba ay ka fogaadaan Tukaraq oo ah deegaan uu yaalay KASTAM ilo dhaqaale oo xoog leh uga soo xeroon jiray labada maamul. Deegaanka u dhexeeya labada ciidan, gaar ahaan Tukarqa waxa ay noqon doontaa aag ciidamada ka caagan (Buffer Zone). Hase ahaate,wali labada dhinac ama beeshii caalamka ee ku dhex jirtay ma aysan xaqiijin heshiiska lagu kala qaadayo labada dhinac. Caasimada Online Xafiiska Muqdisho Caasimada@live.com

Isbeddellada siyaasadeed oo hadda ka socda Itoobiya way ka duwan yihiin kuwii dhacay 1974kii, markii boqortooyadii Xayle Salaase ciidammadu ay afgambiyeen, iyo 1991kii, markii Ehadeg ( EPRDF) ay ridday taliskii Mengistu Xayle Maryaam. Isbeddellada socda waa kuwo ay ka dambeeyaan Amxaarada iyo Oromada – labada qowmiyadood oo ugu tirada-badan Itoobiya. Oromadu waa qowmiyadda dhaqan ahaan, af ahaan iyo deegaan ahaan soo xigta Soomaalida, waana qowmiyadda ay Soomaali badan oo Itoobiya ku nool ay hadda ka cabanayaan. Ma Soomaalida ayuu taliska TPLF( Jabahadda Xoreynta Dadka Tigre), oo ka mid ah isbahaysiga EPRDF, u adeegsaday wiiqista kacdoonka Oromada mise Oromada ayaa barakicin siyaasadeed ku wadda Soomaalida? Jawaabta su’aashani may ka maarmayso dib-u-milicsi taariikheed oo kooban. Christopher Clapham, oo bare-sare ka ahaa Jaamacadda Cambridge, wuxuu isbeddelkii ka dhacay Itoobiya 1991kii ku tilmaamay soo afjaristii taladii siyaasadeed oo ka soo jeedday Shewa qarnigii 19aad kaddib markii Menelik uu noqday embaradoorkii Itoobiya sanadkii 1889kii. Dhaqdhaqaaqa ururka isbeddelkii dhacay 1991kii udub-dhexaadka u ahaa waxaa loo yaqaannaa Wayaane; wuxuu ka soo jeedaa gobolka Tigray. Tigray iyo Shewa may aha oo keliya magacyo goboleed: sida magaca Finfine qofka u xusuusiyo qowmiyadda Oromada , Shewa iyo Tigray waxay qofka kala xusuusiyaan qowmiyadaha Amxaarada iyo Tigre. Ra’iisal Wasaare Abiy Axmed: Summadda awoodda siyaasadeed ee Oromada Oromadu kaalin mug leh bay ku lahayd ridistii taliskii Dergiga. Jabahadda Xoreynta Oromo ( Oromo Liberation Front) wuxuu ka mid ahaa isbahaysiga EPRDF hase ahaatee cudud siyaasadeed bay EPRDF adeegsatay si ay OLF uga reebto in ururka Oromadu uu kaalin ka qaato kalaguurkii siyaasided ee 1991kii. Labaatan sanad gudahood bay Oromadu la kulantay niyadjab saamayn ba’an ku yeeshay haybtooda siyaasadeed Itoobiyaan ahaan. 1977kii Mengistu wuxuu shirqool ku dilay Jeneraal Tefere Benti oo noqday hoggaamiyihii Dergiga markii la dilay Aman Andom Eritreeyaan ahaa. Leenco Lata , oo ahaa Guddoomiye ku xigeenkii OLF, ayaa sanadkii hore ( 2017kii) waraysi dheer siiyay bare-sare Ezekiel Gebissa. Wuxuu xusay in ururka OLF uu soo jeediyay in ay tahay in askarta TPLF aysan keligood noqonin ciidammada qaranka iyo in loo baahan yahay in la dhiso ciidammo ay qowmiyadaha Itoobiya oo dhami u dhan yihiin. Isias Afwerki, oo markaas ahaa hoggaamiyaha ururkii EPLF, ayaa ku gacan-sayray soo jeedintii OLF. Waxaa xigtay in ciidammadii OLF xero lagu xereeyay si askarta ururka TPLF u nqodaan ciidammada qaranka ee Itoobiya inkastoo ciidammada ururku ka soo jeedaan hal qowmiyad. Lata wuxuu intaas ku daray in xilligaas OLF ay miiska soo saartay laba hindise oo ururku doonayay inay qayb ka noqdaan siyaasadda xilliga kala-guurka: gobannimadoon ( decolonisation) iyo dimuqraadiyadayn ( democratisation). “Kelitalis cusub baa kelitaliskii hore beddelay. Waannu guuldarraysannay militari ahaan hase ahaatee waannu guulaysannay urur ahaan. Waan in dulmiga lagu hayo Oromada uu joogsado ama Itoobiya may sii jireyso” buu yiri Lata. Isku sargo’naan la’aanta tirada Tigreega iyo awooddooda siyaasadeed iyo dhaqaale ayaa u cuntami weysay Oromada. Ka qaybqaadashada geeddi-socodka siyaasadda may u keenin Oromada horumar muuqda oo dhanka siyaasadda ama dhaqaalaha ah. Lata wuxuu rumeysan yahay inay jiraan xoogag badan oo aan ku faraxsanayn awoodda siyaasadeedka Oromada. Tusaale ayuu u soo qaatay in dowladaha reer Galbeedku 1991kii u arkayeen Oromada dad Muslimiin ah sidaas darteedna ay dan u arkeen in arrimaha kalaguurka siyaasadda Itoobiya ay kala hadlaan TPLF iyo Jabhadda Xoreynta Dadka Eritreeya ( Eritrean People’s Liberation Front) oo waqooyiga Itoobiya ka soo jeeda, Masiixiyiin ah kala-sarrayn hay’adeedna leh ( hierarchy ). Leenco Lata: Hoggaamiye hore ee OLF; cilmi-baare nabadeed hadda Herman Cohen, oo ahaa diblomaasigii Maraykanka u qaabbilsanaa siyaasaddii kalaguurka Itoobiya, ayaa OLF ku soo xerogaliyay, sida Lata sheegay, halkudhigga: Dimuqraadiyad haddii aysan jirin, iskaashi muu jiro. “Reer Galbeedka, Suudaan iyo EPLF waxay dantooda u arkayneen in OLF ay ka qaybqaadato dowladda cusub ee Itoobiya. Shir London ka dhacay 1991kii, oo jabhadihii hubaysnaa ee Itoobiya ay ku kulmeen, ayuu Lata ku tilmaamay mid EPRDF loogu fududaynayay inay awoodda siyaasadeed hanato. “Ballanqaadyo iyo hanjabaadyo wada socday bay OLF la kulantay” buu yiri Lata. Casharka Soomaalida Itoobiya ka baran karo ( mar labaad ama mar seddexaad ) xogta Lata la wadaagay bare-sare Gebissa waa: bulsho kala qabysani ama qorshe siyaasadeed aan lahayn waxay u nugushahay fulinta go’aammada shisheeyaha. Waqtiga uu Lata ka hadlayay – 1991kii – Soomaalida Itoobiya may lahayn urur kaalin ku lahaa ridistii taliskii Dergiga. Dhibaatooyinka Soomaalida Itoobiya haysta qaarkood Dhibta kowaad waxay la xiriirtaa awood-yarida siyaasadeed ee Soomaalida. Oromadu waxay qayb ka tahay isbahaysiga dalka hadda u taliya. Xisbiga Dowlad Deegaanka Soomaaliya Itoobiya muu dhaafsiisna aalad TPLF ku adeegato. Tusaale xasuuqa ba’an oo Soomaalida loo geystay muu aha mid laga hadlayo ama keenay baaqyo ku saabsan baaris. Herman Cohen, oo ka halwgabay Wasaaradda Arrimaha Dibedda ee Maraykanka, wuxuu qoray in dowladda Itoobiya ay aloostay colaadda Soomaalida iyo Oromada dhex taalla hadda. Waa dood ay qabaan dadka u kuurgala arrimaha Itoobiya. Soomaalida Itoobiya looma arko dad xaqooda raadsanaya; waxaa loo arkaa aalad ka mid aaladaha TPLF ay ku seeta-dheeraysanayso. Fashilkan mas’uuliyaddeeda waxaa leh hoggaanka iyo xisbiga DDSI. In xubno ka tirsam DDSI ay isku howlayaan la jaanqaadista isbeddelka Addis Ababa ka dhacay waxay muujinaysaa in weli hoggaamiyeyaasha Soomaalida Itoobiya ay diyaar u yihiin inay aalad cusub u noqdaan Ururka Dimuqraadiga Dadka Oromada (Oromo People’s Democratic Organisation), oo uu Ra’iisal Wasaare Abiy Axmed guddoomiye u yahay. Saamayn-badnida siyaasadeed ee OPDO waxay soo muuqatay markii Lemma Megersa, madaxweynaha maamulka Oromiya ahna guddoomiye ku xigeenka OPDO, uu dowladda federaalka ku eedeeyay inay ciidammo federaal gobolka u soo dirtay inkastoo Oromiya aysan codsi u dirin dowladda dhexe. Opride, oo u dooratay Lemma Megersa qofka sanadkii 2017kii, ayaa xustay in Abiy Axmed ka mid yahay kooxda ugu dhow madaxweynaha dowlad deegaanka Oromada iyo inuu Abiy Axmed lafdhabar u ahaa dadaalladii lagaga dhigayay idaacadda Oromiya mid barnaamijyadeedu aysan ku koobnayn baahinta waraka ku saabsan horumarinta balse noqotay idaacad u guntatay soo bandhigista musuqmaasuqa madaxda dowladda dhexe. Cabdi Maxamuud Cumar , madaxweynihii hore ee DDSI, wuxuu xoogga saaray kasbashada kalsoonida kaadiriinta sarsare ee TPLF .Wuxuu gaaray heer uu illoobo gaboodfalka milishiiyada Oromada, Qeerroo, kula kaceen Soomaali badan. Wuxuu doorbiday inuu u doodo dadka Tigreega oo gobolka Amxaarada lagu dhibaateeyay. Wuxuu u qareemiddaas danaysiga siyaasadeed ku salaysan ku mutaystay in Tigrai Online ay Cabdi Iley u dooratay Qofkii Sanadkii 2016kii. Markii Abiy Axmed noqday Ra’iisal Wasaaraha Itoobiya TPLF way ka badaabdin waysay Cabdi Maxamuud Cumar in lagu qabso khasbo gaboodfal iyo, markii dambe, iscasilaad. Dhibaatada labaad oo Soomaalida Itoobiya haysata waa mid hoggaamineed; waa arrinta uu Dhoodaan ku lafaguray gabaygiisa Galaal-xoor: kac gardaadi wiil lama yidhaa, xaaduq gaamuraye inuu gumaradiisii dhaxlaa, looga gudayaaye kama yara hoggaan gobannimaa, gaasa-bixintoode adigoon ujeeddada gaddiyin, taa haddaad garato soco waa galaal-xooristii, gaafaguursiga e Dhoodaan oo iftiiminayay tuducyada kor ku xusan wuxuu sheegay in karti-laawe uu dadka la soo hor istaagi karo “Anigoo reer hebel ah baa talada leh”! “Haddii qoys uu ka fiirsado qofka wiil u gardaadin doona ( bannaan-bixinaya) maxay bulsho uga fiirsan la’dahay qofka hoggaamin doona ?” bay doodda Dhoodaan ahayd welina tahay. Cabdi Iley oo la fadhiya hoggaamiyaha TPLF Debretsion Gebremichael Itoobiya waxay gashay waji siyaasadeed oo hor leh. Waxaa Soomaalida Itoobiya la gudboon inay kuwa weli talada u haya Dowlad Deegaanka Soomaalida Itoobiya (DDSI) ku qanciyaan inay talada dadka la wadaagaan. DDSI waa gobolka keliya oo sida, dowladda Itoobiya, lagu eedeeyay in dowladdiisu ku gaboodfashay Soomaalida ka fikrad-duwan siyaasad ahaan. Waa sababta keenaysa in DDSI ku suntanaato maamul budhlayaal ah ( paramilitary administration). Guuldarrada siyaasadeed ee DDSI ka dhacday maamulka ayaa geystay waase mid Soomaalida oo dhan la huwiyay. Arrimuhu sidaas kuma sii socon karaan. Waa in Soomaalida Itoobiya ay abaabusho shir wadatashi iyagoo xoogga saaraya maamulka suubban, wax ka kororsiga gefefkii maamulka DDSI iyo la xisaabtanka dowladda federaalka itoobiya. Halista ugu weyn oo hadda jirta, sida Faysal Rooble oo gorfeeya arrimaha Kililka Soomaalida, uu ku dooday dhowaan, waa gobolka Soomaalida oo ay dowladda federaalku ka dhigi karto meel ciidammo federaal oo badan la keeno waayo ciidammada jooga soohdita Itoobiya ay la leedahay Eritreeya may sii joogayaan halkaas. Taas macnaheedu waa: Soomaalida waxaa loo ekeysiin karaa cadawga qowmiyadaha kale ee Itoobiya u/ku midoobi karaan. Dhowaan dowladda Itoobiya waxay u dhaqaaqaysaa soo saarista gaaska ku jira gobolka Soomaalida inkastoo siyaasadda dowladda dhexe ay xasillooni-darraysiisay gobolka iyadoo ku adeeganaysa maamul aan xilkas ahayn. Soomaalidu waxay u baahan tahay hoggaan u raadiya xaqa kaga maqan dowladda dhexe oo uu ugu horreeyo in awoodda dowladda dhexe aan loo adeegsanin la dagaallanka soo bixista hoggaan ka shaqeeya danta Soomaalida Dowlad Deegaanka Soomaalida Itoobiya ay u arrimmiso. W/Q:- Liibaan Axmad PUNTLAND POST The post Faallo:- Maxaa la gudboon Soomaalida Itoobiya? appeared first on Puntland Post.

Muqdisho (PP) ─ Wafdi uu hoggaaminayo Wasiirka Arrimaba Dibadda ee dalka Eritrea, Cusmaan Saalax oo uu ka mid yahay la taliyaha gaarka ah ee madaxweynaha Eritrea oo lagu magacaabo Yemane Ghebreab ayaa maanta soo gaaray Muqdisho, iyagoo kulammo la leh madaxda dalka. Wararka ayaa sheegayain wafdigan ay hordhac u yihiin booqasho la filayo inuu madaxweynaha Eritrea Issaise Afwerki ku yimaado Muqdisho, waxaana wafdigan kusoo dhaweeyay garoonka xubno uu hoggaaminayo RW Somalia, Xasan Cali Khayre. Xubnaha Wafdiga ayaa Waxay kulammo la qaateen Ra’iisul Wasaare Khayre, iyagoo kala hadlay xiriirka labada waddan, iyadoo boqoashadan ay daba-socotaa booqasho uu Madaxweyne Farmaajo dhawaan ku tagay dalka Eritrea. Sidoo kale, Wafdigan ka socda dalka Eritrea ayaa waxay noqonayaa wafdigii ugu horreeyay oo ka socda dalkaas oo soo gaara Muqdisho, inkastoo dalkan oo ku yaalla Geeska Afrika lagu eedeyn jiray inuu taago kooxda Al-shabaab. Wasiirka ayaa lagu wadaa inuu la kulmo madaxweyne Farmaajo, waxaana lagu wadaa inuu kala hadlo booqashada la filayo inuu Muqdihso ku yimaado madaxweynaha Eritrea. Ugu dambeyn, Wixii kasoo baxa kulammada socda waxaad kula socon doontaa wararka soo socda ee Puntland Post. PUNTLAND POST The post Wasiirka Arrimaha Dibadda Ertirea oo soo gaaray Muqdisho, kulana la qaatay Khayre appeared first on Puntland Post.

MOGADISHU (HOL) - A high-level delegation from Eritrea has arrived in the country to hold talks with the Somali government aimed at bolstering the existing relations between Somalia and Eritrea. Source: Hiiraan Online

Muqdisho (Caasimada Online)-Waxaa goordhow magaalada Muqdisho ee caasomada Somalia soo gaaray wafdi heer sare ah oo ka socda dalka Eriterea. Wafdigan ayaa waxaa hogaaminaaya Wasiirka Arrimaha dibadda Dalkaasi Cusmaan Saalax, waxaana kamid ah xubno diplumaasiyiin ah. Wafdigaani ayaa waxaa Garoonka diyaaradaha Muqdisho ku soo dhaweeyay Ra’isal wasaaraha Somalia Xasan Cali Kheyre oo uu wehliyo Wasiirka Arrimaha dibada Xukuumadda Somalia Axmed Ciise Cawad. Safarka Wasiirka Arrimaha dibadda Dalkaasi Cusmaan Saalax iyo xubnaha wehlinaaya ayaa shir uu albaabada u xiran yahay la qaadan doona Madaxweynaha Somalia Maxamed Cabdullahi Farmaajo iyo Ra’isul wasaaraha Somalia Xasan Kheyre. Safarka Wafdiga ka socda Eriterea ku yimid magaalada Muqdisho ayaa daba socda socdaal dhawaan uu Madaxweynaha Somalia Maxamed C/llaahi Farmaajo ku tagay magaalada Asmara ee xarunta dalka Eriterea. Safarka Madaxweyne Farmaajo ayaa bilow u ahaa adkeynta xiriirka Labada Dowladood,waxaana wafdigan hordhac u yihiin Wafuud kale oo Eriteriyaan ah oo soo gaaraya magaalada Muqdisho. Dhinaca kale, Wasiirka Arrimaha dibadda Dalkaasi Cusmaan Saalax, ayaa magaalada Muqdisho ku sugnaan doono muddo laba casho waa hadii aanu wax isbedelin. Caasimada Online Xafiiska Muqdisho Caasimada@live.com

Muqdisho (Caasimada Online)-Warar madax-banaan ayaa sheegaya in madaxtooyada Somalia ay dib u fasaxday shaqooyinkii ka socday Safaarada Imaaraadka carabta ee Somalia. Wararku waxa ay sheegayan in Safiirka dowladda isu taga Imaaraadka Carabta ee Somalia Maxamed Axmed Cismaan Al Xamaadi uu ka shaqo bilaabay safaarada, kadib markii laga dulqaaday xayiraad muddo kooban saarneyd. Diplumaasiyiinta Imaaraadka ee ka howlgali jiray Safaarada ayaa iyaguna la sheegay inay dib usoo shaqo galeen inkastoo ay ka yaryihiin tiradii hore. Shaqooyinka Safaarada oo xiligaan aad u kooban ayaa waxaa laga soo saarin fiisooyinka, waxaana xusid mudan in howlaha ka socda ay yihiin kuwo aan sidaa usii weyneen. Mid kamid ah howlwadeenada Safaarada ayaa inoo xaqiijiyay in Safiir Al Xamaadi uu wakhtigiisa inta badan ku dhameysto socdaal dibadda ah, taasi oo muujineysa in shaqooyinkii hore aysan ka dhex socon Safaarada. Sidoo kale, waxa uu howlwadeenkan tilmaamay in Safaarada ay xiligaani tahay mid magac u yaal ah oo aan qumaati u shaqeyn maadaama uu wali jiro khilaaf Siyaasadeed u dhexeeya Somalia iyo Imaaraadka carabta. Docda kale, Safaarada Somalia ee dalka isu taga imaaraadka ayaa wali saameyn khilaafka labada dal waxaana si qumaati ah u socda shaqada Safaarada Somalia ee dalkaasi maadaama halkaasi ay ku sugan yihiin ganacsato badan. Caasimada Online Xafiiska Muqdisho Caasimada@live.com

Muqdisho (Caasimada Online)-Ra’isul wasaaraha xukuumada Somalia Xasan Cali Khayre oo magaalada Muqdisho uga qeybgalaayay munaasabda ayaa amar ku bixiyay in la daryeelo dhalinyarada Soomaaliyeed. Ra’isul wasaare Kheyre waxa uu sheegay inuusan maqli karin dhalinyaro Soomaaliyeed oo ka cabanaaya xarumaha Dowlada, gaar ahaan mas’uuliyiinta xilka ku haya madaxa dhalinyarada. Kheyre waxa uu sheegay in muhiimada koowaad ay tahay in la qanciyo dhalinyarada Soomaaliyeed waxa uuna cadeeyay in mas’uul waliba lagula xisaabtami doono sida uu ula dhaqmo shacabka. Xasan Cali Kheyre ayaa guddoomiyaha gobalka Banaadir ahna duqa magaalada Muqdisho oo ku sugnaa munaasabada xuska maalinta dhallinyarada aduunka Agoosto 12 ayaa ku amray in uu codsiyada shaqo ka qabto Kun dhalliyaro Soomaaliyeed. Waxa uu sheegay in laga doonaayo inuu shaqaaleysiiyo 1,000-ka dhalinyaro, isagoo faray in laga doonaayo inuuu si cadaalad ah ugu qeybiyo shaqooyinka. “Guddoomiyaha Gobolka oo i horjooga waxaan farayaa inuu shaqaaleysiiyo Kun dhalinyaro waxaan waliba ku adkeynayaa inaanu baalmarin cadaalada oo si siman uu dhalinyarada u shaqaaleysiiyo” “Sannadkii hore waxa aan shaqaalaysiinnay 1,000 dhallinyaro Soomaaliyeed ah, guddoomiyaha gobalka Banaadir waxa aan leeyahay codsiyada ka qabo Kun kale oo dhalliyara Soomaaliyeed ah uguna qaybi si caddaalad ah”. Ra’isul wasaare Xasan Cali ayaa dhallinyarada kula dardaarmay in ay ka faa’iidaystaan fursadda shaqo ee xiligan loo ballanqaaday. Sidoo kale, waxaa adkaan kara in Guddoomiyaha Gobolka uu mar qura shaqaaleysiiyo Kun dhalinyaro oo miisaaniyad gaara ku baxeysa. Geesta kale, Khayre ayaa sheegay in xilliga ugu wanaagsan ee uu leeyahay qofka bini’aadamka ah uuna samayn karo Raasumaal qarannimo iyo mid qofeed uu yahay xilliga uu dhallinyaryahay, waxa uuna sidoo kale hoosta ka xariiqay in dhalinyarada Soomaaliyeed ee maanta iyo kuwii dhaliyay Xornimada in ay ka midaysanyihiin in mar waliba yihiin in rajada kaliya ee ay leeyihiin ummadda Soomaaliyeed. Caasimada Online Xafiiska Muqdisho Caasimada@live.com

Cadaado (Cadaado)-Wararka naga soo gaarayo Gobolka Galgaduud ee bartamaha Somalia, ayaa sheegaya in halkaa lagu xirxiray Odayaal dhaqmeed aad u badan. Odayaasha ayaa la sheegay inay xirxireen maleeshiyada Al-Shabaab ee halkaa ku dhuumaaleysta, kadib markii ay ka wateen goobo lagu shaaho iyo Hooygooda. Odayaasha oo tiradooda lagu sheegay ilaa Shan Oday ayaa waxaa si gaara loogu xiray Tuulo lagu magacaabo ximcadde oo hoos tagta Degmadda Ceelbuur oo Al-shabaab ay maamulan. Dadka deegaanka ayaa sheegay in da’da Odayaasha ay u dhexeyso 65 ilaa 70, waxaana lagu eedeeyay amar diido ka dhan ah Al-Shabaab. Sababta ugu weyn ee xarigooda ayaa la sheegay inay tahay diidmo lacago diyo ah iyo Hanjabaado ay is dhaafsadeen xubno ka tirsan Shabaab. Nabadoon Maxamuud Daarogobeey oo ka mid ah Odayaasha Degmadda Guriceel, ayaa sheegay inay la’ yihiin Odayaasha balse lagu wargaliyay inay u xiran yihiin Al-Shabaab. Dhinaca kale, Maleeshiyada ayaa diiday in la booqdo Odayaasha waxaana aad u adkaan doonta in laga warqabo. Caasimada Online Xafiiska Cadaado Caasimada@live.com

NAIROBI (PSCU) — President Uhuru Kenyatta said he is ready to lose more friends in the current war against corruption. The President said he had lost many friends over the last few weeks ………. Source: Hiiraan Online

A hippopotamus attacked and killed a tourist from Taiwan who was taking photographs on the shore of Lake Naivasha. Source: Hiiraan Online

The African Union Mission in Somalia (AMISOM) and the Somali National Army (SNA) forces this week intensified joint operations to flush out terrorists in villages near Qoryooley in southern Somalia. Source: Hiiraan Online

Somali security forces are searching for five aid workers who were kidnapped by gunmen in the south-west of the country. Source: Hiiraan Online

Islamophobic incidents have increased after Johnson’s column disparaging veils worn by women, says Muslim Council Source: Hiiraan Online

nu Çiftçi is a young, good-humored, excited and idealist woman. She is an obstetrician and gynecologist. On her YouTube channel, she talks about the difficulties of being a woman in the geographies she has visited. She is self-confident and witty. Source: Hiiraan Online

The Turkish lira has fallen almost 9% in early trading on Monday as investors fear the country’s financial crisis will spread to European markets. Source: Hiiraan Online

Migrants in distress at sea have told their rescuers that several ships passed them by without offering assistance, a European aid group said Sunday while seeking safe harbor for a rescue vessel with 141 migrants aboard. Source: Hiiraan Online

Muqdisho (Caasimada Online) – Wadamo ka mid ah Qaarada Yurub iyo Ameeriko ayaa waxaa ka socda wadatashi ay wadaan Golaha isbdel-doonka Jubbooyinka,bkuwaas oo doonaya in ay isbedel dhanka hoggaanka ah lagu sameeyo Maamulka Jubbaland ee uu hoggaamiyo Axmed Madoobe. Xubin ka mid ah Golahaas oo lagu Magacaabo Cabdirisaaq Xuseen Maxamed Shiino,oo wareysi siiyey Radio Dalsan ayaa waxa uu sheegay in ay weli Soomaaliya iyo Wadamo ka mid ah Yurub iyo Ameeriko ka wadaan shirar gooni gooni ah oo ka dhan ah Maamulka Jubbaland. Waxa uu sheegay in Maamulka Jubbaland uu yahay mid kaliya ku kooban Magaalada Kismaayo, isla markaana uusan aheyn mid ay u dhan yihiin dadka ku nool gobolada Jubbooyinka, sidaas daraadeedna ay wadatashi la sameynayeen dadka ka soo jeeda gobolada Jubbooyinka ee ku sugan Qaaradaha Ameeriko iyo Yurub. Wareysiga oo aad u dheeraa ayaa waxa uu soo hadal qaaday isbedelada xooga leh ee ka socda Itoobiya iyo saameynta ay ku yeelatay,waxaana uu sheegay in taasi ay muujineyso in uu go’ay xiriirkii Madaxweynaha Jubbaland Axmed Madoobe kala dhaxeeyey dowlad deegaanka Soomaalida Itoobiya ee Killinka Shanaad. Hoos Ka Dhageyso Wareysiga oo dhameystiran https://www.caasimada.net/wp-content/uploads/2018/08/Wareysi-cabdirisaaq-xuseen-maxamad-shiine-oo-xubin-ka-ah-hogaanka-golaha-is-badal-doonka-jubooyinka.mp3 Caasimada Online Xafiiska Muqdisho Caasimada@live.com

Asmara (Caasimada Online) – Jabhadda ONLF waxa ay ku dhawaaqday xabad joojin hal dhinac ah, iyada oo u sababeeysay dhawr arrimood oo ay ugu weyn tahay is-bedelka Itoobiya ka dhacay. Hase ahaatee, waxaa su’aalo la iska weydiiyey wax xilligan ku soo beegay xabad joojinta halka dhinac ah maadama aysan Itoobiya iyadu tallaabaas qaadain. Waxaan fallanqeyntan kooban ku eegi doonnaa laba qodob oo keeni kara tallaabada ONLF, anaga oo kaashaneyna xogaha aan heleyno. 1 – Dowladda Eritrea oo laga yaabo in ay ku cadaadisay ONLF xabad joojita Sida laga war qabo Eritrea iyo Itoobiya oo muddo col ahaa waxa ay dhawaan kala saxiixdeen heshiisyo dhinaco badan taabanaya oo uu amniga ka mid yahay. Iyada oo taas laga shidaal qaadanayo, Eritrea oo muujineysa in ay u hoggaansantay heshiiskii ay Itoobiya la gashay , waxa dhici karta in ay Jabhadihii xarumaha ku lahaa dhulkeeda ku cadaadisay in ay joojiyan dagaalkii ay ka qaadi jireen wadankeeda kuna dhawaaqaan xabad joojin, waxaa kuwaas ka mid ah ONLF. 2 – ONLF oo u sii gogol xaaraneysa in lagu wareejiyo maamulka gobolka Soomaali Galbeed Tan iyo markii uu qalalaasaha galay gobolka Soomaali Galbeed waxaa soo baxayey tuhunno kala duwan iyo cidda sida tooska ah talada Jigjiga u qaban doonta markii la riday Cabdi Maxamuud Cumar. Hase aaatee, waxaa muuqata in dhaq dhaqaaqyo badan ka jiraan gobolkaas iyo dhinacyo badan oo u xusul duubaya qabashada talada Soomaali Galbeed. Si ay ONLF oo fursad ugu hesho ka hadalka masiir maamul oo ay hormuud ka tahay, waxaa dhici karta in xabad joojitii ay sameysay ugu gogol xaaratay. Dhinaca kale, waxaa wali loo dhagtaagayaa falcelinta ka timaada Itoobiya ee ku saabsan tallaabaddii ay ONLF qaadatay. Caasimada Online Xafiiska Nairobi Caasimada@live.com

Muqdisho (Caasimada Online) – Wasiirka Dekadaha iyo Gaadiid badda ee Soomaaliya, Maryan Aways Jaamac ayaa sheegtay in dowladda ay wado qorshe ay dib ugu soo celineyso dekadaha guud ahaan ee dalka ku yaala inay shaqeeyaan xilliga habeenkii. “Waxaan dooneynaa inaan hir-gelino qorshe ah in dekadaha guud ahaan ee dalka ku yaala ay noqdaan kuwa 24-ka saac shaqeeya, waxayna kamid tahay qorshayaasha u degan dowladda, ayna dooneyso inay fuliso,” ayay u sheegtay warbaahinta. Waxay tilmaantay in talaabadda ay hadda kamid tahay qorshayaasha u degan dowladda, ayna dooneyso inay ku dhaqaaqdo sanadaha nagu soo food leh, si bay tiri sare loogu qaado dhaqaalaha guud ahaan ee dalka, kaasoo haatan meel dhaxaad ah. “Talaabadaan oo aan u aragno inay tahay mid muhiim u ah dhaqaalaha dalka, sarrena u qaadeysa, ayaan dooneynaa inaan sida ugu dhaqsiyaha badan ku fulino,” ayay raacisay Marwo Maryan Aways Jaamac, Wasiirka Dekadaha iyo Dekadaha Soomaaliya. Hadalka Wasiirka ayaa wuxuu imaanayaa xili habeenimadii Sabtidda ay dowladdu ku dhawaaqday in Dekadda wayn ee Muqdisho ay shaqayn doonto habeen iyo maalin [24 saac], taasoo la sheegay inay sarre u qaadeyso Dakhliga dalka. Dekadda Muqdisho oo ah tan kaliya ee dowladda Federaalka gacanta ku hayso ayaa waxaa maamusha shirkad laga leeyahay dalka Turkiga, waana isha dhaqaale ee kaliya oo ay dowladdu ka heshay dakhliga ugu badan sanad walba. Su’aasha haatan taagan waxay tahay sida dowladda qorshahaan uga fulin karto dekadaha hoos-yimaada maamulada dalka, maadaama la ogyahay inaanu fiicnayn cilaaqaadka dowladdu la leedahay dowlad goboleedyadda qaar ee ka jira dalka. Isha: Garowe Online

Muqdisho (Caasimada Online) – Iyadoo ay dowlada Somalia todobaadkii tagay isku shaandheyn ku sameysay Xukuumada ayaa waxaa arrintaasi ka hadlay Xildhibaan Cabdicasiis Saalax Armaan oo ahaa wasiir ku xigeenkii Wasaaradda Shaqada iyo Shaqaalaha DF. Armaan oo wareysi gaara siinaayay Idaacada Shabelle ee magaalada Muqdisho ayaa waxa uu sheegay in shaqsi ahaantiisa uu aad usoo dhaweynaayo xil ka qaadista uu ra’iisul wasaare Kheyre ku sameeyay. Xildhibaan Armaan waxa uu sheegay in xil ka qaadista lagu sameeyay ay qeyb weyn ka tahay isbedelada ka socda dalka waxa uuna tilmaamay inuu ku qanacsan yahay isbedelka dhacay. “Xilka waa meerto cidna si gaara uma laha waana soo dhaweynayaa isbedelka lagu sameeyay Golaha waayo waxaa laga mideysan yahay in wax la saxo” “Waan soo dhaweynayaa waana ku qanacsanahay inaan waayo xilkii la ii igmaday muddo hore” Armaan waxa uu tilmaamay in wada shaqeyn wanaagsan ay soo dhexmartay isaga iyo golaha mudadii uu joogay xafiiska Golaha Wasiirada oo uu u gu horreeyo Ra’isul wasaare Xasan Cali Kheyre. Sidoo kale, waxa uu tilmaamay in ahmiyada koowaad ay tahay in loo adeego shacabka waxa uuna cadeeyay in howlihii uu qaban lahaa ay shacabka u qaban doonaan kuwa isaga ka danbeeya. Haddalka Armaan ayaa muujinaaya inay muhiim tahay in qof walba uu ku qanco magacaabida iyo xil ka qaadista lagu sameyn karo. Caasimada Online Xafiiska Muqdisho Caasimada@live.com

Nairobi (Caasimada Online) – Waxaa magaalada Addis-Ababa ee xarunta dalka Ethiopia gaaray Afhayeenka Jabhada ONLF Abdulkhadir Hirmooge (Cadaani) iyo xubno ka tirsan Jabhada. Afhayeenka Jabhada oo maalmahaan ku sugnaa Magalada Nairobi ee dalka Kenya ayaa waxaa magaalada Addis Ababa ku soo dhaweeyey xubno ka tirsan maamulka Soomaalida iyo Dowlada Ethiopia. Afhayeenka iyo xubnaha ku wehlinaaya safarka ayaa marti qaad ka helay dowlada Ethiopia waxaana lagu wadaa in halkaa ay kuwada kulmaan madaxda ugu sareysa dowlada iyo kuwa ismaamulka Soomaalida. Afhayeenka ayaa ka hor inta uusan tegin magaalada Addis Ababa ku dhawaaqay xabad joojin dhinacooda ah xili uu ku sugnaa magaalada Nairobi ee xarunta dalka Kenya. Hirmooge iyo xubnaha ku wehlinaaya safarka ayaa Inta ay ku sugan yihiin Magalada Adis Ababa kulamo gaar gaara la qaadan doona Madax ka tirsan dowladda Federaalka Ethiopia oo uu ugu horeeyo Ra’isul wasaaraha dalkaasi Abiy Axmed iyo madaxda maamulka Soomaalida oo intooda badan xiligaani ku sugan magaalada Addis Ababa. Wararka qaar ayaa sheegaya in Afhayeen Hirmooge uu hordhac u yahay wafdi heer sare oo ka tirsan ONLF kuwaasi oo kasoo kala bixi doona magaalooyinka Asmara iyo Nairobi. Dowlada Ethiopia ayaa wada qorsho lagu wadahadalsiinayo Xisbiga gacanta ku haya ismaamulka Soomaalida iyo Jabhada ONLF, waxaana la filayaa in wadahadalka kadib Jabhada kasoo dhex muuqan doonto maamulka Soomaalida. Si kastaba ha ahaatee, dadaalka dowlada Ethiopia ayaa u muuqda mid isbedelo hor leh u horseedi kara deegaanka Soomaalida oo maalmahaani laga dareemayay xasil daro.

Xiisadaha siyaasadeed, nabadgelyo darrada iyo xasilooni la’aanta dhaqaale iyo diblumaasiyadeed ee uu gobalka Geeska Afrika lahaystaha u yahay, waxa ay buro ku noqdeen sawirkiisa siyaasadeed iyo muuqaalkiisa guud, waxa aanay abuureen isbedello iyo isdiiddooyin sida fooraha hadba jiho ka imanaya. Taas oo mararka qaarkood ay adagtahayba in aynu si run ah u odorosi karno suurtagalnimada in gobalku uu ka bogsado boogaha mililka yeeshay ee abid hagardaamada ku ahaa horusocodkiisa, midnimadiisa siyaasadeed iyo xitaa is raacsanaantiisa dhuleed. Tusaale ahaan, soddon sano ka hor cidina ma’ay filayn go’itaankii Ereteriya, madaxbannaanidii Koonfurta suudaan iyo in Soomaaliya ay noqon doonto dawlad Federaal ah oo ay maamul-gobaleedyadu baarqab yihiin, goballadii woqooyina ay ka dhismi doonto Somaliland oo dawladnimo iyo nidaam maamul oo ay u madaxbannaantahay. Waa laga yaabaa in lagu doodi karo in kala go’a dalalkani uu xal u yahay dhibaato ka timi wadajirkii siyaasadeed oo suurtageli waayey. laakiin waxa ay weli saadaal aan fiicnayn u tahay sida ay u adagtahay in dalalkani ay yeeshaan wada noolaanshiye dhaqaale iyo iskaashi horumar, xitaa haddii ay noqonayso iyaga oo kala madaxbannaan. Iyada oo ay waxaas oo dhami jiraan, haddana marnaba quus lagama joogo suurtagalnimada in xidhiidh dhaqaale iyo iskaashi horumar keenaa uu dhexmaro dalalka Geeska Afrika, iyo in uu dhaco isbeddel dalalkan ologga ah u fududeeya in ay irmaansadaan khayraadkooda ceegaaga, lana jaanqaadaan horumarka dunidu u hayaantay. Taas oo Ifafaalaheedu aad u soo muuqdo intii uu talada dalka Itoobiya qabtay raysalwasaare Abiy Axmed, oo isbedello saamaynta iyo xawliga duufaanka leh ku soo biiriyey saaxadda siyaasadda iyo diblumaasiyadda gobalka ee fadhiidka ahayd. Abiy Axmed oo la aaminsan yahay in uu dhabartaabasho ka haysto dawladda Maraykanka iyo dalalka kale ee reer galbeedka, ayaa isbedello illaa gunta ah ah ku samaynaya dabeecaddii siyaasadeed iyo nidaamkii talo ee dalkiisa iyo diblumaasiyadda gobalka Geeska Afrika. Waxaa xiise gaar ah leh, in colaaddii guunka ahayd ee Itoobiya iyo Eriteriya uu maalmo yar gudahood u beddelay saaxiibtinimo ku sii siqaysa iskaashi Istaraatijiyadeed. Isaga oo durbadiiba bilaabay dadaallo uu doonayo in dalkan ay deriska yihiin laga qaado cunaqabatayntii ay qaramada Midoobey saartay. Taas oo u muuqata in ay daarantahay laba sababood oo isbarkan: – In Itoobiya ay hesho marin biyood u soo labeeya Jabbuuti, oo aan sida dekedaha Mombasa, Soomaaliya iyo Somaliland uga baahanayn dhaqaale buuran oo ku baxa dhismaha dekedda, jidadka, nabadgelyada, diyaarinta shaqaalaha iyo dhammaystirka kaabayaasha loo baahan yahay. – In Maraykanka uu helo jid uu u maro dalka Eriteriya oo uu danaynayo istaraatijiyaddiisa dhinaca badda. – Imaaraadka Carabta ayaa isna si weyn u danaynaya dekeda Ereteriya oo uu imikaba joogo. Waxa ay dhinac ahaan isku dan ka yihiin Maraykanka, dhinaca kalana joogitaankiisa xeebaha Ereteriya waxa ay kaalin weyn ka qaadanaysaa ammaanka qarankiisa, xoojinta dagaalka ay Imaaraadka iyo xulafadiisu kaga jiraan Yemen iyo dano ganacsi. Itoobiya waxaa ka socda korriin dhaqaale oo ah kan ugu xawaaraha badan Afrika iyo inta badan ee dunida, sida ay hay’adda lacagta adduunka ee IMF saadaalinaysana, sannadkan oo keliya waxa uu kordhayaa qiyaas ah boqolkiiba 8 iyo badh. Sidaa awgeed si ay uga feejignaato in nasiibdarrada bad la’aanta ee haysataa ay dabarto horumarkeeda, waa in ay heshaa dekedo ka badan laba iyo saddexba. Talisyadii kala dambeeyey ee Itoobiya, weligoodba waa ay dareensanaayeen muhiimadda ay dekeduhu u leeyihin. Laakiin Abiy Axmed, waxa uu dekedahaas raadintooda u adeegsanayaa xeelad ka duwan tii uu dalkiisu hore u mari jiray; waxa uu markan rabaa in uu iskaashi iyo danwadaag la yeesho dalalka gobalka ee dekedaha leh. Waxa uu hore heshiisyo ula galay Jabbuuti, Suudaan, Kenya iyo Soomaaliya, ka horna waxa jiray heshiis Itoobiya kula jirto Somaliland iyada oo dhowaanna ku soo biiray heshiiska Ereteriya oo dekeddeedu noqonayso tan labaad ee isticmaalkeedu ugu soo dhaqsan karo marka Jabbuuti laga yimaaddo. Taakada ugu culus ee maanta hortaalla danahaas isbarkan ee ay Maraykanka, Imaaraadka Carabta iyo Itoobiya ka leeyihiin Ereteriya, waxa ay noqotay cunaqabataynta Qaramada Midoobey ee saaran dalkaas oo diidaysa xidhiidhada iyo heshiisyada ay la geli lahaayeen. Waxaa muuqata in Raysalwasaare Abiy Axmed ay labada saaxiib ee kale u igmadeen in uu qodaxdaas jidka ka duwo. Taas oo ay Itoobiya dadaalkeeda ku jirto, iyada oo ka faa’iidaysanaysa xubinnimadeeda imika ee kursiga kaltanka ah ee golaha ammaanka Qaramada. Laakiin kursigaasi kelidii kuma uu filnaan, oo waxaa qasab noqotay in qaadista cunaqabataynta taageero looga helo dalalka kale ee gobalka, gaar ahaan dalalka IGAD oo marka horeba dhibta ka dhex dhacday qaar iyaga ka mid ah iyo Ereteriya ay ahayd sababta ugu muhiimsan ee Ereteriya cunaqabataynta loo saaray. Madaxweynaha Ereteriya oo dhiirrigelin ka helaya saddexdan saaxiib ayaa xodxodasho ka dhex bilaabay Bariga Afrika, dadaal uu doonayo in uu ku helo taageeradooda si cunaqabataynta looga qaado. Soomaaliya oo madaxweynaheedu saddex dharaarood marti u ahaa madaxweyne Isaias Afawerki, ayaa noqday hoggaamiyihii labaad dalalka IGAD, ee ku baaqay in Ereteriya cunaqabataynta laga qaado. Waxa aanay u eegtahay in Itoobiya oo uu raysalwasaaraheedu dhowaan Muqdisho booqday iyo Maraykanku ay madaxweyne Farmaajo ku qanciyeen in uu taageero dadaalkan. Kenya iyo Ereteriya iyaga marka horeba xidhiidhkoodu ma’ uu xumaan, waana suurtagal in maalmaha soo socda labada dal laga arko dhaqdhaqaaq diblumaasiyadeed oo qaadista cunaqabataynta la xidhiidha. JABBUUTI Ereteriya in lagu soo celiyo xayndaabka Bariga Afrika iyo beesha caalamku cidda ugu badan ee ay walaaca ku haysaa waa dalka Jabbuuti oo colaad dhinaca xuduudka ahi u dhexeysay sannadihii u dambeeyey, dhul ay leedahay iyo maxaabiis ciidanna ku jiraaan gacanta Ereteriya. Waxa kale oo ay Jabbuuti ka xumaan kartaa in Itoobiya oo muddadii ay colaaddu u dhexeysay Ereteriya, boqolkiiba 95 waxa ay dibadda ka soo dejisato soo marisa dekedda Jabbuuti ay hadda kaddib ugu yarana u qaybin doonto Jabbuuti iyo Casab oo Ereteriya ah. Isla markii fooraha isbeddelku bilowday, ayaa Jabbuuti ay isku dayday in aan cidlo lagaga tegin, waxa aanay Qaramada Midoobey ka dalbatay in la heshiisiiyo iyada iyo Ereteriya, laakiin cidi ma dhegeysan. Iyada oo ay taasi taagan tahay ayaa uu soo baxay baaqa Madaxweynaha Soomaaliya ee ah in cunaqabataynta laga qaado Ereteriya. Tallaabadas oo ay aad uga xumaatay dawladda Jabbuuti. Waxa ay filaysay xidhiidhka isirka ah iyo ciidamada ka jooga Soomaaliya, oo lagu daray shirarkii dawlad-dhiska ahaa ee ay Soomaalida u qabatay, in ay noqon doonaan abaal Soomaaliya ku qasba in ay maanta garab istaagto, laakiin ay u aragto in ay ku hungawday. Waxaa meel xun maraya xidhiidhka Jabbuuti ay la leedahay dalka Imaaraadka Carabta oo kaalin weyn ku leh isbeddelladan ka socda gobalka. Sida oo kale Maraykanka oo isagu saldhig ciidan oo muhiim ah ku leh Jabbuuti ayaa aan la dhacsanayn in madaxweyne Geelle uu saldhig milateri siiyo dalka Shiinaha oo loollan weyni u dhexeeyo. In laba ka mid ah saddexda saaxiib ee Ereteriya aanay ka raalli ahayn Jabbuuti, waxa ay meesha ka saari kartaa fursaddii ay Jabbuuti kaga hortegi kari lahayd in duufaanka isbeddel ee socdaa uu danaheeda burburiyo. Waxaa intaa dheer khatarta ka iman karta siyaasadda labagardaaqa ah, ee ay Jabbuuti dalkeeda isugu keentay quwadadha is diiddan. Taas oo Inkasta oo ay ka heshay faa’iido dhaqaale iyo dano siyaasadeed, haddana ugu dambaynta iyada isku rogi karta. Si kastaba ha ahaato ee, halka imika la joogo, muhiimadda dalka Jabbuuti weli waa ay ka xoog badan tahay in sidaa kediska ah loo baalmaro, waana suurtagal in waxa socdaa uu yahay keliya in la baraqnugleeyo, ugu dambayntana ay dhacdo in Jabbuuti la siiyo dammaanado ugu yaraan cabsida ay qabto dejiya. Lagana shaqeeyo sidii uu madaxweyne Geelle u raaci lahaa geeddiga socda. Inkasta oo ay arrintani u baahan tahay in dano badan laga wadahadlo, oo ay ugu horreyso in wax la iska yidhaahdo xidhiidhka Jabbuuti iyo Ereteriya, iyo in la dejiyo cadhada uu Imaaraadku u qabo Jabbuuti, haddana in walaaca Jabbuuti la bogsiiyo waxaa muhiim ka sii dhigaya, Jabbuuti oo ah xarunta urur gobaleedka IGAD ee hadda kaddib bu’da u noqon doona shaqada soo xero-gelinta iyo cunaqabatayn ka qaadista Ereteriya, ee maalmaha soo socda bilaabmaya. Dalka Jabbuuti waxa uu gobalka iyo dunidaba u leeyahay muhiimad istaraatijiyadeed oo dhinaca dhaqaalaha iyo ammaankaba taabanaysa. Jabbuuti iyo Yemen ayaa ah labada dal ee ugu dhow marinbiyoodka Baabul Mandab, oo leh muhiimad dhuleed, siyaasadeed, dhaqaale iyo ciidan, ahna marinka ugu muhiimsan ee isku xidha qaaradaha Yurub iyo Aasiya. Laakiin xaalka siyaasadeed ee imika ka jira Jabbuuti oo ay ugu horreyso; Quwadaha kala danaha ah ee ay isu keentay, xidhiidhka aan fiicnayn ee ay la leedahay dalalka duufaanka Geesku danta u yahay iyo dhaqanka xukun ku dhegga iyo isbeddel la’aanta ah ee ka jira, ayaa ka dhigaya dal aan sidii la rabay ugu gorgortami karin muhiimaddiisa, waaba haddii uu ka badbaado in duufaanku uu jiidho ee. Waxaa qalad siyaasiya ahaa in dawladda Jabbuuti ay si degdeg ah u taageertay isbahaysigii Carabta ee go’doonka geliyey dalka Qatar, iyada oo aan ka fikirin danaha ay ku waayi karaysay oo ay ugu horreysay in dalka Qatar ciidamadiisu ay ahaayeen kuwa ku dhex jira Jabbuuti iyo Ereteriya. Waana tii sababta u noqotay in Qatar ay ciidamadeeda kala baxdo xuduudka, kaddibna dalka Ereteriya uu si degdeg ah u qabsado dhul dheeraad ah oo ay Jabbuuti leedahay. Waxa kale oo qalad kaas hore ka sii weyn ahaa, in Jabbuuti ay haddana si degdeg ah isugu dhacaan dalka Imaaraadka Carabta oo ah kan ugu xarakaadka badnaa xulafadii Qatar ka soo horjeedday, labadaa tallaabo ee ay Jabbuuti israacisay waxa ay si isku mid ah uga wada fogeysay dalalkii muhiimka u ahaa ee carabta oo ay marka hore xidhiidh aad u fiican la lahaan jirtay. Waxaa maanta la gudboon Jabbuuti in ay casharkaas hore wax ka barato oo ay mar kale ka taxaddarto in duufaanka hadda socda ay la jaanqaadi kari weydo, oo ay cadow cusub ku samaysato. Si kastaba ha ahaato ee madaxweyne Geelle waxa uu weli haystaa fursad uu dalkiisa kaga badbaadin karo duufaanka dhacaya, waxa aana ugu horreeya in uu adkeeyo xidhiidhka uu la leeyahay Itoobiya, in uu ka shaqeeyo sidii ay u dhammaan lahayd colaadda ka dhaxaysa Ereteriya ama ugu yaraan loo suurin lahaa, iyo in uu dejiyo khilaafka u dhexeeya dalka Imaaraadka Carabta. Waxa kale oo meesha ku jirta sida uu u soo dhoweysto Maraykanka oo isbeddelka socda lug weyn ku leh. Waxa iyaduna talo muhiima ah in uu mar kale ka fikiro isku wadka quwadaha is diiddan ee uu isu keenay iyo in talada dalka uu furfuro, gacanta dadkana ku soo celiyo si aanay u lumin is midnimada iyo xasiloonida guduhu. MARAYKANKA Maraykanku raalli kama uu ahayn saldhigga ciidan ee uu Shiinuhu ka samaystay Jabbuuti oo uu isagu hore ugu lahaa. Mana sii eegan karo in ay sii socoto saamaynta Shiinaha ee gobalkan muhiimka ah ku soo badanaysa. Sidaa awgeed xidhiidh uu Maraykanku la samaysto Ereteriya waxa uu Shiinaha kaga caabbin karaa in uu gaadho xeebaha Ereteriya iyo in uu badda cas si buuxda u hantiyo. Isaga oo maanka ku haya in Berbera oo ah furdad muhiim ah oo badda cas ku taallaa ay sida oo kale ka xidhan tahay Shiinaha, maadaama oo Imaaraadka oo Maraykanka la xulafo ahi deggen yahay. Shiinuhu waxa uu muddo ku hawlanyahay qorshe uu ku samaynay jid ganacsiyeed lagu magacaabo Jidka xariirta ah ee Shiinaha, kaas oo la doonayo in uu noqdo jid isku xidha Shiinaha, iyo dalal muhiimka ah ee Aasiya, qaarad la mooddo Hindiya, Iiraan, Yurub, dalalka Carabta iyo Geeska Afrika. Jidkaas oo bad iyo berriba marayaa waxa uu qorshuhu yahay in uu soo maro badda cas oo uu ka soo gelayo jihada woqooyi ee Masar, soona marayo marinbiyoodka Baabu-mandab, isaga oo ku dhowaanaya Ereteriya, Jabbuuti iyo Somaliland oo ugu durugsan, illaa uu u soo gudbo badweynta Hindiya oo la filayo in uu magaalada Muqdisho ku baydho ama ku dhowaado, kaddibna Nairobi tago. Cunaqabataynta hubka oo laga qaado Ereteriya, waxa ay dariiqa u bannaynaysaa iskaashi milateri oo uu Maraykanku la yeesho, waanay u dhowdahay in uu saldhig ka samaysto. In Ereteriya la soo dhoweystaa waa guux muddo ka dhex socday madalaha lagu go’aamiyo siyaasadda arrimaha dibadda Maraykanka, gaar ahaan xisbiga jamhuuriga dhexdiisa. Boqol maalmood ka yar ayaa laga joogaa markii iyada oo aanu Abiy Axmed weli isbeddelkan keenin, uu xildhibaan Dana Rohrabacher oo ah ruugcaddaa ka tirsan xisbiga talada haya ee jamhuurigu, warqad xidhiidhka Ereteriya ka hadlaysa u qorayey wasaaradda arrimaha dibadda ee Maraykanka. Xildhibaan Dana Rohrabacher oo 30 kii sano ee u dambeeyeyna ka tirsanaa golaha wakiillada, waxa uu wasiirka arrimaha dibadda Michael Pompeo kula taliyey in Maraykanku uu xidhiidh adag la samaysto dalka Ereteriya, oo istaraatiyad muhiim ah leh. Lagana shaqeeyo sidii uu ula yeelan lahaa iskaashi milateri. Waxa uu si badheedh ah ugu dooday in ay taasi tahay tab fiican oo lagaga hortegi karo saamaynta soo kordhaysa ee uu Shiinuhu ku leeyahay gobalka, oo ay ka mid tahay saldhigga mialteri ee ay Jabbuuti siisay. In Ereteriya ku soo noqoto saaxaddu waxa ay Maraykanka u leedahay dano kale oo ay ugu muhiimsan tahay in Iiraan uu ka ilaaliyo badda cas si uu u sugo danihiisa marin biyoodka baabu-mandab, isla markaana u adkeeyo nabadgelyada Israa’iil iyo xulafadiisa khaliijka. ITOOBIYA Itoobiya waxa ay marka hore ku socon jirtay istaraatjiyad ah in cududdeeda ciidan ay hagto diblumaasiyaddeeda iyo xidhiidhadeeda, laakiin taasi waxa ay u abuurtay colaad badan iyo in ay dhexgeli kari weydo dalalka gobalka oo ay doonayso in ay iyadu hoggaamiso. Marka aynu eegno tallaabooyinka uu illaa hadda qaaday raysalwasaare Abiy Axmed, waxaa cad in uu jidkaas hore ka baydhay. Waxaa ka muuqda in uu tirtirayo wixii colaad iyo kala waabasho ahaa ee ka dhexeeyey dalkiisa iyo guud ahaanba dalalka bariga Afrika, waxa aanu bilaabay fikir ah in dano is dhaafsiga iyo dhaqaale wadaaggu uu noqdo ka hagaya diblumaasiyadda cusub ee Itoobiya, taas oo haddii uu ku guulaysto, ka dhigi doonta dal si laga raalli yahay caynaanka ugu qabta dalalka Geeska Afrika. Itoobiya waa dalka ugu dhulka ballaadhan, ugu dadka badan, ugu dhaqaalaha buuran, ugu cududda weyn, dawladnimadeeduna ugu gun dheertahay, dhammaan dalalka Geeska Afrika. Arrimahaas oo dhammaantood ah furayaasha u soo jiidi kara horumarka, kana caawin kara in ay hoggaamiso Geeska. Marka aynu soo ururinno, jidka cusub ee ay Itoobiya dooratay, waxa uu ka dhigi doono quwad diblumaasiyad qabow iyo xoog dhaqaale ku hoggaamisa gobalka Geeska Afrika iyo guud ahaan bariga qaaraddan. Marka ay sidaas tahay Itoobiya faa’iido aan la soo koobi karin ayaa uu u wadaa dufaanka isbeddel ee dhacayaa, waxa aana hubaal ah in tubta uu qaaday hoggaamiyahooda dhalinyarada ahi uu ka dhigi doono dal qaaradda iyo dunidaba meel sare ka gaadha, waa se haddii uu ka badbaado saddex isdiiddo oo aan la dhayalsan karin. KURSIGA OO AANU KU DHEGIN Dhibta ugu badan ee Afrika ka taagani waa kala tagga weyn ee ku dhex jira da’da talinaysa iyo da’da dadka loo talinayo, tusaale ahaan da’da dadka Afrika celcelis ahaan waxa ay noqonaysaa 19 iyo badh sano jir, laakiin celceliska da’da hoggaamiyeyaashoodu waa 65 sano. In da’da talinaysaa ay u taliso jiilkii ay awoowga u noqon lahaydna waxa ay sababaysaa isla jaanqaadi waa iyo in uu meesha ka baxo xooggii cusbaa ee la qabsan kari lahaa duruufaha uu la noolyahay oo uu inta badan uga faham badan yahay cid kale oo kasta. Waxaa iyaduna xusid mudan in Inta badan ee hoggaamiyeyaasha soo maray ama hadda jooga Afrika ay yihiin dad marka hore maamuus ku lahaa dalalkooda; iyaga oo da’ yar ayaa ay halgankii gobannimo doonka kaalin geesinimo iyo hoggaamineed ku lahaayeen ama markii ay xukunka qabteen ayaa ay horumar iyo isbeddello loo baahnaa keeneen, laakiin dhammaantood magacaas iyo maamuuskaas taariikhdooda waxa ay ku tirtireen habdhaqankoodii siyaasadeed ee dambe, kaddib markii ay diideen in xukunka uu ka kaxeeyo wax aan ahayn wed ama xoog ka awood badan. Marka aynu eegno Itoobiya inkasta oo ay tahay dal guun ah, haddana waxa ay caan ku ahayd hoggaamiyeyaal boqortooyo iyo kuwo xukunka xoog ku haysta waqtiyo dhaadheer, waxaa u dambeeyey raysalwasaare, Meles Sinawi oo ahaa Abiy Axmed saaxiibkii ama macallinkiisii siyaasadda. Waxa uu xukunka Itoobiya magacyo kala duwan ku hayey 21 sano, isaga oo aan weli u diyaar ahayn in uu ka tagana waa uu geeriyooday. Raysalwasaare Abiy Axmed waa in uu ka feejignaadaa kursi ku dheg uu ku tirtiro taariikhdiisa, isla markaana abuura jawi ay kaga soo horjeestaan dadkiisu. Waa in uu dalka ka abuuro nidaam talowadaag ah oo xukunka lagu yimaaddo doonista dadka. Haddii kale sida hoggaamiyeyaashii ka horreeyey ee Afrika ayaa uu qoomi doonaa magaca uu ku helayo isbeddelka uu dalkiisa ka hirgeliyey. QAWMIYADIYAHA Waxaa aad u suurtagal ah in mid ka mid ah sababaha uu raysalwasaare Abiy Axmed u ogolaaday heshiiskii dhul u celinta Ereteriya, ay tahay in uu qaybiyo qawmiyadda Tikreega ee muddooyinkii u dambeeyey haysay talada, abuurtayna nidaam ay adagtahay in ay xukunka ka fogaato. Dhulka ay Itoobiya iyo Ereteriya ku muransan yihiin, sida uu dhigayo heshiiska uu imika ogolaaday raysawasaare Abiy Axmed, haddii dib loogu celiyo Ereteriya, dad aad u badan oo ka mid ah qawmiyadda Tigreegu waxa ay raaci doonaan Ereteriya. Waana xeelad uu Abiy Axmed ku yarayn karo xooggii qawmiyaddan ee culayska ku keeni lahaa nidaamka cusub ee uu damacsan yahay. Qawmiyadda Oromada oo boqolkiiba 60 ay muslimiin yihiin, waa tan ugu badan qawmiyadaha dalka Itoobiya, waxa aana lagu qiyaasaa in ay ugu yarana boqolkiiba 40 ka tahay tirada guud ee dadka dalka. Nasiibdarro, hore tiradaas aadka u badani qawmiyadda Oromada uma ay saamixin in ay hoggaamiso Itoobiya. Waxa se laga yaabaa in aynu dhowaan maqalno Raysalwasaaer Abiy Axmed oo dastuurka dalka wax ka beddela, si uu u suurtageliyo in doorasho toos ah, ama si uun sida hadda ka duwan, uu ku yimaaddo hoggaamiyaha dalku. Waayo, waa sida keliya ee uu ku dammaanad qaadi karo in Oromadu ay xukunka Itoobiya qabato. Nidaamka imika jiraa waa baarlamaani, oo hoggaamiyaha la soo dooranayaa waxa ay ku xidhantahay hadba isbahaysiyada ka dhex jira baarlamaanka. Qarnigii 16naad waxa ay Oromadu bartilmaameedkii ugu weynaa u ahayd addoonsigii lagu hayey dadka madow ee Afrika, intii ka dambaysayna waxa ay ku hoos nolaayeen talisyo kiristaan u badan oo cadaadiskii iyo cabudhintii ay kala kulmeen geyeysiisay in tiro badan oo ka mid ahi ay ka baxaan diinta Islaamka, iyo in dadka qawmiyaddani ay aad uga yaacaan Itoobiya oo ay daafaha dunida u kala tacabbiraan. Waa arrin iska dabiici ah in dadku marka ay xorriyad iyo xoog helaan, ay bilaabaan in ay ka aargoostaan ciddii ay dhibaatada iyo cabudhinta ka tirsanayeen ama u arkayeen in ay u soo raacday ciddii dhibaatada ku haysay, waa se haddii aanay helin hoggaamiye karti leh oo xakamayn kara, si aanu aargoosi iyo is colaadsi u dhicin. Itoobiya waa dal ay ku dhaqanyihiin qawmiyado aad u kala fog isir ahaan, badankoodana colaado guun ahi u dhexeeyaan. Nidaamkii Abiy Axmed ka horreeyey waxa uu dalkan ku hayey gacan bir ah oo keentay in wada noolaanshiyuhu uu qasab noqdo. Laakiin, isbeddellada uu raysalwasaaruhu wado, waxaa ka dhalanaya in Itoobiya ay noqoto dal aad u furfuran. Waxa aana hubaal ah in ay taasi keeni doonto in aanay is raacsanaanta dhuleed iyo midnimada bulsho sidii hore ahaan doonin iyo in amnigu dabci karo. Khatartaasi waxa ay barbar taallaaa dheefta aadka u badan ee ka dhalanaysa isbeddelka uu wado raysalwasaaruhu. In uu dhibtaas dalka ka badbaadiyaana waa ay ka bilaabmaysaa in uu ugu horreynba ka adkaado qawmiyaddiisa, oo ah tan ugu badan, lagana yaabo in ay uurkutaallada ugu badan qabto. Waxa muuqata in raysalwasare Abiy Axmed qaatay qorshe ah in uu isbeddelkiisa ku kaxeeyo xawaaraha dabaysha. Waa qorshe sax ah marka la eego dal Itoobiya oo kale ah oo ay ka soo jirtay dawlad xididdo aasatay oo cid gaar ah u xidhay dhammaan hay’adihii xoogga lahaa ee qaranka; dhaqaalaha, nabadgelyada iyo siyaasaddaba. In uu isbeddelkiisu noqdo sida dubbe uu madaxa kaga garaacayo maska, si aanu u helin fursad uu ku soo kacaa, waa xeelad fiican oo uu kaga badbaadi karayey cid kasta oo laga yaabo in ay ka hor iman lahayd. Waxa aanay fursad u siisay in uu masaafad aad u dheer jaro inta aanay gagabgoynin awooddii soo talinaysay, ee aanay wax iska weydiiyaan xukun hayntiisa. Waxa se muhiim ah in xawaaraha uu isbeddelkiisa ku wadaa aanu raysalwasaaraha illowsiinin muhiimadda ay leedahay wadashada ugu yaraan dadka aan la dhacsanayn ee weli talada xisbiga iyo tan dawladdaba awoodda ku leh, oo ay run tahay in ay fursad uun sugayaan, iyo in aanu illaawin in uu xukunka ku yimi sifo ku meelgaadh ah oo xal raadin iyo raalligelin looga dhigayey kacdoonnadii socday. Wax badanina waxa ay xidhanyihiin, hadba sida uu siyaasadda gudaha u maamulo iyo sida ay dalalka imika Abiy Axmed garbaha hayaa ula sii wadaan hawsha. SOOMAALIYA Soomaaliya kama qadayso danaha ku jira jidka cusub ee uu gobalku qaaday; ugu horreyn waxa ay haysataa marinnada biyood ee Itoobiya u baahan tahay oo qaar badan oo ka mid ahi ay ku teedsan yihiin xuduudka. Itoobiya oo ku dhaqanta siyaasad ah iyada oo in uun xurmaynaysa Soomaaliya, dano ay is dhaafsanayaanna ay jiraan, in ay isticmaasho dekedahaas. Waxa ay aad uga fiicantahay sidii ay marka hore Soomaaliya ka baqaysay ama ay ku socotayba oo ahayd, in Itoobiya ay abaal la’aan ku isticmaasho dekedaha Soomaaliya. Mar labaadka, Istaraatijiyaddii hore ee Itoobiya, waxa ku dhisnayd aragti daciifinaysa dawladda dhexe ee Muqdisho, korna u soo kicinaysa maamul-gobaleedyada iyo xoogagga siyaasiga ah ee hadba ka soo horjeeda dawladda. Haddaba, haddii ay run noqoto saadaasha ah in hadda kaddib, diblumaasiyadda Itoobiya ku socon doonto dano is dhaafsi ay la yeelato dalalka gobalka iyo in xooggeeda dhaqaale ay ku hoggaamiso diblumaasiyadda, waxaa yaraan doonta cabsidii ay ka qabtay Soomaaliya oo xoogaysata. Taasina waxa ay dawladda Federaalka Soomaaliya siin doontaa fursad, ay kaga badbaaddo culayskii kaga imanayey Addis Ababa, oo ay ugu horreyso maamul-gobaleeddadii ay ku naaxin jirtay. Illaa hadda waxaa muuqata in Abiy Axmed uu jidkaas ku socdo, oo si ka duwan raggii ka horreeyey, uu isagu xoogga saarayo in uu xidhiidh toos ah la samaysto dawladda Federaalka Soomaaliya. Iyada oo la ogyahay in uu Muqdisho ku tegey, safar noqday markii ugu horreysay muddo soddon sano ku dhow, ee hoggaamiye dal kale uu booqasho ku yimaaddo Muqdisho, isaga oo ka jawaabaya casuumad rasmi ah oo uu diray madaxweyne Soomaaliya ka talinayaa. Tegitaankii Farmaajo ee Ereteriya, ma’ uu ahayn sabab la’aan. Waxaa qasab ah in ay ka soo shaqaysay cid ka mid ah dalalka riixaya isbeddelka socda, gaar ahaan Maraykanka, Itoobiya iyo / ama Imaaraadka. In uu Madaxweynaha Soomaaliya tago Ereteriya, oo isaga oo aan u joojin cabashada Jabbuuti, uu ku dhawaaqo in dalkaas laga qaado cunaqabaynta, waa tallaabo ay hubaal tahay in ay soo dhoweyn doonto kala fogaanshiyihii Soomaaliya iyo dalka Isutagga Imaaraadka Carabta oo ka mid ah dalalka shookaanta u haya isbeddelka socda. Waxa aanay Soomaaliya ku kasbanaysaa in ay ugu yaraan qabowdo xiisaddii diblumaasiyadeed ee u dhexeysay iyo dagaalkii uu imaaraadka oo soo maraya mucaaradka Muqdisho ku hayey dawladda Farmaajo. Waxaa iyaduna jirta in Farmaajo taageeradiisa qorshaha saddexda dawladood ee Ereteriya garab istaagay, uu ka dheefayo in Soomaaliya heerkeeda gobalku kor u soo kaco, heshiisyo iyo iskaashiyo kala duwanna ay la gasho dalalka gobalka, taas oo ah jid ay u mari karto in ay dib u soo ceshato kaalintii muhiimka ahayd ee ay gobalka ku lahaan jirtay. In dalku uu fursado ka dhex helo dalalka la ologga ahi, waxa ay leedahay waxtar ay ugu yartahay, in uu door muhiim ah ka ciyaaro diblumaasiyadda gobalka iyo in uu galaangal u yeesho dalalka qaaraddiisa iyo dunidaba. Waana suurtagal in aynu aragno dalalka gobalka, oo markooda iyaguna ku baaqaya in Soomaaliya laga qaado cunaqabataynta hubka ee saaran. Khatarta ugu weyn ee Soomaaliya ka soo waajahaysa isbeddelka ka socda gobalku waa, in laga faa’iidaysan karo taagdarradeeda iyo dib-u-dhaca jira. Tusaale ahaan in heshiisyada dawladaha ay la gelaysaa noqdaan kuwo ay ku dulman tahay oo aanay gorgortan badan ka geli karin, sababo la xidhiidha cabsida ay ka qabto farogelinta dalalkaas ama hay’adaha dawladda ee heshiisyadaas gelaya oo aan lahayn aqoontii iyo kartidii loo baahnaa, una bislayn gorgortanka ay u baahan yihiin heshiisyada dabeecaddaas lihi. Dawladda Soomaaliya si ay uga badbaaddo heshiisyo lagu saxeexo kala sarrayn iyo sadbursi, waxaa la gudboon in ay dhaqso u diyaariso dhammaan shuruucda khusaysa maalgashiyada iyo heshiisyada caalamiga ah ee dhaqaalaha iyo iskaashiyada kale. Waxaa muhiim ah in ay keento waayo-arag iyo dad u diyaarsan heshiisyada caalamiga ah. Sida oo kale waxaa muhiim u ah in ay fursaddan uga faa’iidaysato dejinta xiisadda diblumaasiyadeed ee u dhexeysa dalka Imaaraadka Carabta oo wax badan yeeli karo danaheeda. Waxaa iyaduna run ah in helitaanka Soomaaliya ee dheefahaas iyo danahaas aynu xusnay, uu ku xidhan yahay in Itoobiya ay si dhab ah u beddesho Istaraatijiyaddeeda guud ee ku jihaysan Soomaaliya, taas oo aan weli caddayn. Waayo, Itoobiya waxa ay weligeedba Soomaaliya ka lahayd, aragti iyo istaraatijiyad ku qotonta amniga qarankeeda. Sidaa awgeed tallaabooyinka uu illaa hadda Abiy Axmed qaaday, keliya waa calaamad niyadwanaag. Welina waxa aynu dhowraynaa shaqada xigta ee uu ka qabto istaraatijiyadda Itoobiya ee ku waajahan Soomaaliya, oo ka gun dheer, kana kakan in inta uu imika sameeyey ay noqoto mucjiso wixii jiray oo dhan xal u keenaysa. Waxa iyaduna xusid mudan in taagdarrada dawladnimada Soomaaliya, iyo awooddii diblumaasiyadeed oo aan jirin, ay caqabad ku yihiin in Soomaaliya ay ku guulaysato isu soo jiidka danaha isdiiddan ee shisheeyaha iyada gacansiiya. Kuwaas oo ay ugu horreyaan Maraykanka iyo saaxiibkii (Imaaraadka) oo dhan ah iyo Turkiga iyo saaxiibkii (Qatar) oo dhanka kale ah, laguna sii dari karo Shiinaha oo isna hadda Soomaaliya iyo gobalkaba u soo heensaystay. SOMALILAND Qaabkii dastuuriga ahaa ee uu madaxweyne Rayaale xilka ula wareegay dhimashadii Cigaal kaddib, iyo doorashooyinkii xigay, waxa ay Somaliland ku soo jeediyeen indhaha dunida. Gaar ahaan xilligaas oo ay Soomaaliya qarka u saarnayd in uu magaceedu tirtirmo. Sida oo kale, duruufihii ammaanka dunida ee xilligaas taagnaa, sida argagaxisada iyo budhcad badeedka, oo Soomaaliya iyo guud ahaan Geeska Afrika ahaayeen halka ay khatartooda ugu badani ka imanaysay, ayaa ay Somaliland ku kasbatay sumcad keentay in dunida ay ka hesho wada-shaqayn fiican. Go’aankii uu madaxweyne Siilaanyo wadahadalka kula furay Soomaaliya, waxa uu daciifiyey ilayskii ugu weynaa ee diblumaasiyadda Somaliland, kaddib markii uu abuuray weji cusub oo ay dunidu Somaliland kula macaamisho. Waxa uu meesha ka saaray su’aashii ka taagnayd sida loo la macaamilayo Somaliland, taas oo Somaliland marar badan u noqon jirtay naruuro ay ku hesho hab macaamil aad u heer sarreeya. Wadahadalladu waxa ay dunida geliyeen rejo cusub, oo ah in ay ka soo bixi karto natiijo dib u soo celisa midnimada Soomaaliya, waxa aanay sababtay in Somaliland lagu cadaadiyo in jidka keliya ee u furani uu yahay in ay Soomaaliya isla meel dhigaan sida uu noqonayo masiirkoodu. Somaliland muddadii ay jirtay marinka ay dibadda ugu gudubto, xadhiga ay sii mariso dano badan oo ay dunida ka rabto iyo saaxiibka ay weheshataa waxa uu ahaa dalka Itoobiya. Waxa ay ka haysatay wax aqoonsi u eeg, kaddib markii uu ogolaaday in ay Somaliland xafiis diblumaasiyadeed ka furato Addis Ababa iyo in baasaboorka Somaliland si la mid ah baasaboorrada kale ee dunida, uu ugu bixiyo dal-ku-galka. Isbeddelka ka socda Geeska Afrika haddii uu u guulaysto sida uu socdo, waxa ay Somaliland halis u tahay in uu ka soo oodo marinkii diblumaasiyadeed ee Itoobiya oo aad muhiim ugu ah. Waxa kale oo uu cidhiidhi gelin karaa rajadii ahayd in Imaaraadka Carabtu uu marin kale u noqdo Somaliland. Waayo, taageerada uu Farmaajo siiyey qorshaha Itoobiya ee Ereteriya ku aaddan, oo lagu daro aragtida ah in xidhiidhka gobalku ku dhisnaado iskaashiga horumar, waa albaab adag oo soo xidhi kara diblumaasiyadda Somaliland. Dambaabidhada qorshaha cusub ee raysalwasaare Abiy Axmed, haddii ay Jabbuuti dhaawacday, waxa uu sida oo kale daciifinayaa Somaliland, laakiin macnuhu ma’aha in uu ilayskii rejadu demay. Somaliland waxa ay u baahantahay in ay sida ugu dhaqsaha badan dib u habayn iyo xoojin ugu samayso siyaasaddeeda arrimaha dibadda, iyo in ay dardargeliso dhaqdhaqaaqyadeeda diblumaasiyadeed oo aanay ku hallayn wasiirka oo keliya, balse ay abuurto qorsheyaal cilmiyeysan iyo aragti xeeldheer oo hagta siyaasadda dibadda. Waxaa weli u furan in ay ka faa’iideysato xidhiidhka Somaliland la leedahay dalalka Ingiriiska iyo Maraykanka oo labadaba ay ka muuqato in ay Somaliland danaynayaan, isla markaana ay xukuumadihii hore ee Somaliland xidhiidho fiican la bilaabeen. Waxa kale oo muhiim ah in ay ka shaqayso, sidii ay Abiy Axmed ugu qancin lahayd muhiimadda ay u leedahay ammaanka iyo horumarka dhaqaale Itoobiya, maadaama oo ay Itoobiya laftigeedu danaynayso dekedda Berbera. Dalka Imaaraadka Carabta oo ay imika xooggan tahay diblumaasiyaddiisa Geeska Afrika, xidhiidh fiicanna la yeeshay Somaliland, ayaa isna ah fursad weli furan. Siyaasiga xariifka ahi, waa ka marka ay xaaladdu ku soo fool adagtahay, iskaga qanca in uu jab roodhi ah qaato, marka uu isheeda arkana aanay qancin wax ka yar warshadda furinku. Waxaa muhiim ah in Somaliland ay ku xisaabtanto in Soomaaliya oo ka faa’iidaysanaysa isbeddelka cusubi ay cadaadis intii hore ka badan saarayso diblumaasiyadda Somaliland, sidaa awgeed Somaliland si aanay fursadaha u furan u dayicin waa in ay: – Dawladaha aynu soo xusnay ka codsato in Soomaaliya lagu cadaadiyo in ay culayska ka yareyso Somaliland. Gaar ahaan dhinacyada bani’aadamnimada, ammaanka, horumarka iyo dhaqaalaha. – Dawladahan ay ku qanciso, in inta wadahadallada Somaliland iyo Soomaaliya meel ku dhammaanayaan, Somaliland la siiyo jid diblumaasiyadeed ku meelgaadh ah, oo u suurtagelin kara in ay dunida u marto. – Cidhiidhsato sidii aan looga reebi lahayn horumarka iyo iskaashiyada dhaqaale ee ka alkunmaya Geeska Afrika, ugu yaraanna wixii iyada ka khuseeya ay wada xaajoodkooda kaalin ku yeelato. – Ka shaqayso in wadahadalladii ay dhaqso u bilowdaan, cid dhexdhexaadisa oo dhinacyada culays saari karta, isuna jiidi kartana la raadiyo. Sida oo kale, waa in ay wada hadallada ugu diyaargarowdo si ka cilmiyeysan, kana qorshe fiican, sidii ay yeeshay xukuumaddii madaxweyne Siilaanyo oo aynu ku tilmaami karno in ay martay jid guul-darraystay. – Ugu dambayn waa in ay niyadda ku hayso in midnimada gudaha ee Somaliland oo imika maqan iyo dawlad wanaaggu ay yihiin laba fure oo wanaajin kara siyaasadda arrimaha dibadda. Dhammaad W/Q: Kamaal Marjaan

Jabuuti (Caasimada Online) – Warar dheeraad ah ayaa waxa uu kasoo baxayaa khilaaf Siyaasadeed heer xun gaartay oo ka dhex aloosan dowladaha Djibouti iyo Eritrea. Khilaafkan ayaa waxaa xalintiisa ballanqaaday dowlada Ethiopia oo xiriir wanaagsan la leh labada dal ee Djibouti iyo Eritrea. Dowlada Djibouti ayaa Eriterea ku eedeysay inay awood Militery ku heysato dhul baaxad weyn oo ku yaalla xadka labada dal, halka Eritrea ay ku adkeysaneyso inay leedahay dhulka ay sheeganeyso Djibouti. Dowladaha isku howlay wadahadalsiinta Djibouti iyo Eritrea ayaa waxaa iminka ku biiray Kuwait iyo Masar oo iyaguna calaaqo wanaagsan ay kala dhexeyso labada dal ee khilaafkooda uu sii fogaaday. Dowladaha kusoo biiray wadahadalsiinta labada dal ay sidoo kale qeyb ka ah wadamada u bahoobay baacsiga Qadar, waxaana xusid mudan in Eritrea ay garab u tahay xulufada Sacuudiga. Sidoo kale, gogosha wadahadalsiinta labada dal ayaa waxaa dhigi doona dowlada Ethiopia oo garabsan doona dowladaha ku biiray wadahadalka. Lama saadaalinkaro natiijada kasoo bixi doonta wadahadalka u furmi doona dowladaha Djibouti iyo Eritrea. Caasimada Online Xafiiska Muqdisho Caasimada@live.com