Beledxaawo (Caasimada Online) – Xaalad nololeed oo adag ayaa ka jirta magaalada Beledxaawo ee gobolka Gedo, kadib dagaallo maalmihii la soo dhaafay ka dhacay halkaasi. Dadka deegaanka ayaa sheegaya in nolosha magaalada ay adkaatay, ayna wajahayaan dhibaato weyn kadib dagaaladii ka dhacay, iyadoo adeegyada aas-aasiga ah ay hoos u dhaceen. Isgaarsiinta magaalada Beledxaawo ayaa la soo warinayaa gebi ahaanba go’an, taasoo sii adkeynaysa xiriirka bulshada. Wararka ugu dambeeyay ee laga helayo Beledxaawo ayaa tilmaamaya in xaaladdu hadda tahay mid deggan, balse wali ay is hor fadhiyaan ciidamada dowladda federaalka iyo kuwa maamulka Jubbaland, taas oo keeni karta in mar kale uu dagaal qarxo. Wararka ayaa intaasi kusii daraya in dadka deegaanka ay intooda ka badan ka barakaceen xaafadahooda, si ay uga fogaadaan waxyeello kasoo gaarta dagaal mar kale ka qarxa magaalada. Ciidamada Jubbaland ayaa la xaqiijiyay in ay ku sugan yihiin gudaha magaalada, halka kuwa dowladda federaalka, oo uu hoggaaminayo Cabdirashiid Janan ay fariisin ka sameysteen Xerada UK ee duleedka Beledxaawo. Xiisadaha siyaasadeed iyo militari ee u dhexeeya dowladda federaalka iyo maamulka Jubbaland ayaa mar kale dib u kiciyay khilaafkii gobolka Gedo, iyadoo sidoo kale xaalad deggenaansho la’aan ah laga dareemayo magaalada Doolow.

Hargeysa (Caasimada Online) – Magaalada Hargeysa ee caasimadda Somaliland waxaa bilihii dambe kusoo badanayay dilalka qorsheysan, iyadoo ugu dambeeyay dil shalay ka dhacay gudaha magaalada. Dilalkan ayaa loo adeegsaday bastoolado, toorey iyo agab kale, waxaana ugu cuslaa dil habeen dhaweyd ka dhacay bartamaha magaalada Hargeysa, kaasi oo nin hubeysan uu toogtay laba wiil oo dhalinyaro ah. Waxaa xusid mudan in booliska Somaliland oo dadaal badan ka galay soo qabashada gacan ku dhiiglayaasha dilalka geystay ayaa badankooda ku guuleystay soo qabashadooda, marka laga reebo gacan ku dhiiglihii toogtay habeenka dhaweyd labada wiil. Dilkaas oo ahaa mid qorsheysan ayaa gacan ku dhiiglaha markii uu fuliyay dilka isla markiiba waxa uu ka baxsaday goobta. Hargeysa oo kamid aheyd magaalooyinka Soomaaliyeed ee ugu nabdoon ayaa haatan wajaheysa dilal qorsheysan. Caasimada Online oo xiriir la sameysay Taliska Booliska Somaliland ayaa ogaatay in muddo ka yar 5 bilood ay gudaha caasimada ka dhaceen in ka badan 33 dil. Taliska Booliska ayaa inoo xaqiijiyay in ciidamadu ay gacanta kusoo dhigeen dadkii geystay dilalka, marka laga reebo gacan ku dhiiglihii habeen dhaweyd labada wiil ku dilay bartamaha magaalada Hargeysa. “Ciidamada Booliska Jamhuuriyadda Somaliland waxay ku guuleysteen inay soo qabtaan gacan ku dhiiglayaasha dhowr iyo soddanka kiis dil, waxaana weli ku raadjoogna gacan ku dhiiglaha labada qof dilay,” ayuu yiri sarkaal sare oo ka tirsan ciidamada booliska Somaliland oo la hadlay Caasimada Online. Dilkan aan weli lasoo qaban gacan ku dhiiglihii geystay ayaa 20-kii bishan ka dhacay bartamaha magaalada, gaar ahaan boosteejo laga raaco basaska u kala goosha xaafadaha Hargeysa, wuxuuna falka dhacay fiidkii hore. Lama oga sababta ka dambeysa dilka, wuxuuna argagax wayn ku reebtay dadka deegaanka, gaar ahaan reer Hargeysa oo haatan dalbanaya in deg-deg dambiilaha loo soo qabto.

Bosaso (HOL) – Puntland security forces have intercepted a small truck allegedly transporting food and solar panels to ISIS militants stranded in the Baalde River area following recent military operations. Source: Hiiraan Online

Dowladda Soomaaliya ayaa ku dhawaaqday inay soo iibsatay laba diyaaradood oo nuucoodu yahay Airbus A320, kuwaas oo ku howlgeli doona magaca iyo calanka qaranka, islamarkaana dib loogu howlgelin doono shirkaddii diyaaradaha Somali airlines. Airbus A320 waa diyaarad rakaab oo nooca ganacsiga ah, waxaana soo saarta shirkadda caanka ah ee diyaaradaha ee Airbus SE, oo xarunteedu tahay magaalada Toulouse ee dalka Faransiiska, waxaana la soo saaray sanadkii 1987-dii, ayadoo la howlgeliyay 1988-dii. Diyaaradaha Airbus A320 waxaa loogu talagalay duullimaadyada masaafada gaaban ilaa kuwa dhexe, waana mid ka mid ah diyaaradaha ugu isticmaalka badan dunida, waxayna diyaaradahani ka koobanyihiin noocyada A318, A319, A320, iyo A321. Dhinaca Farsamada dhererka diyaaraddani waa 37.57 mitir, ayadoo baalasha garbaheedu ay gaarayaan 35.8 mitir, halka jooggeedu yahay 11.76 mitir, waxaana halkii mar ku safri kara 180-186 qof. Masaafada duulimaad ee diyaaradani waa qiyaastii 6,300 km, ayadoo xawaaraha ugu badan ee ay saacaddii jari kartaahi uu yahay qiyaastii 871 km/h, waxaana ku rakiban matoorka loo yaqaanno CFM56 ama IAE V2500. Dhanka Tignoolajiyadda casriga ah, airbus A320 waa diyaaraddii ugu horreysay ee isticmaasha “fly-by-wire” oo ah nidaamka elektaroonigga ah casriga ah ee xakameeya duulista halkii laga isticmaali lahaa xarigyo iyo tuubooyin, waxayna sidoo kale leedahay hannaan 15-20% yareeya isticmaalka Shidaalka. Airbus A320 waxaa isticmaala in ka badan 300 shirkadood oo diyaarado ah oo caalami ah, waxaana ka mid ah,Qatar Airways,Turkish Airlines, Lufthansa iyo qaar kale, waxayna noqotay mid ka mid ah diyaaradaha ugu badan ee hawada saaran maanta, iyadoo lagu ammaano hufnaanta, kalsoonida, iyo tamarta-badbaadinta, ayadoo ay ka howlgeli karaan laba duuliye iyo ilaa 4-6 shaqaale ah. Source: goobjoog.com

Doha (HOL) – A high-level ministerial meeting of the Organisation of Islamic Cooperation (OIC) Contact Group on Somalia was held in Doha from July 27–28, focusing on Somalia’s security and development challenges. Source: Hiiraan Online

Addis Ababa (HOL) – Somali President Hassan Sheikh Mohamud has called for strengthened international solidarity to support sustainable and inclusive food systems, emphasizing that transforming agriculture is not merely a strategic choice but a moral obligation and national imperative. Source: Hiiraan Online

Addis Ababa (HOL) – Somali President Hassan Sheikh Mohamud met with the Chairperson of the African Union Commission, Mahmoud Ali Youssouf, at the AU Headquarters on Monday, on the sidelines of the UN Food Systems Summit in Addis Ababa. Source: Hiiraan Online

The Kenyan government is facing backlash after Sudan accused it of violating its sovereignty and interfering in its affairs. Source: Hiiraan Online

UN Secretary-General Antonio Guterres on Monday warned against the use of hunger as a tool of war and called for urgent reforms to a global food system that is failing millions. Source: Hiiraan Online

Muqdisho (Caasimada Online) – Bartamihii sanadkii 2022, Soomaaliya waxay qarka u saarnayd guul taariikhi ah. Kacdoon beeleed caan baxay oo ka dhan ahaa Al-Shabaab oo ka qarxay bartamaha dalka, oo ay wehelisay “dagaal dhameystiran” oo uu ku dhawaaqay maamulka cusub ee Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud, ayaa sababay in ururkaas xiriirka la leh Al-Qaacida uu lugaha loo laabo. Markii ugu horreysay muddo toban sano ka badan, dhul ballaaran ayaa waxaa xoreeyay isbahaysi ay Soomaali hoggaaminaysy, taasoo dhalisay rajo taxaddar leh oo muujinaysay in ugu dambayn xaalku soo rogmaday dagaalkii dheeraa ee arxanka darnaa. Maanta, rajadaas waxaa beddelay xaqiiqo murugo leh oo halis badan. Al-Shabaab kaliya ma soo rogaal celin, balse waxay si toos ah u halis gelinaysaa caasimadda Muqdisho, kaddib weerar rogaal-celis ah oo ba’an oo ay qaadday sanadka 2025-ka, kaasoo meesha ka saaray ku dhawaad dhammaan guulihii ay dawladdu dhibka ku gaartay. Kooxdu waxay dib u qabsatay magaalooyin dhowr ah oo istiraatiiji ah, oo ay ku jirto magaalada Mahaas oo ahayd saldhigga hawlgallada muhiimka ah, oo ay qabsadeen 27-kii Luulyo, 2025. Waxay xitaa isku dayeen inay caasimadda gudaheeda ku khaarajiyaan madaxweynaha laftiisa bishii Maarso. Dib u dhacan weyn kuma imaan adkaysiga maleeshiyaadka oo kaliya. Wuxuu ahaa mid si toos ah uga dhashay khalad istiraatiiji ah oo musiibo keenay oo ay samaysay dawladda Soomaaliya. Maamulka oo mudnaanta siiyay mashruuc siyaasadeed oo khilaaf abuuraya oo halis badan, kaasoo lagu doonayay in lagu beddelo dastuurka laguna mideeyo awoodda, ayaa wuxuu kala jabiyay isbahaysigii qaran ee ka dhanka ahaa fallaagada, wuxuuna iska fogeeyay xulafadiisii ugu muhiimsanayd, isagoo abuuray firaaq amni iyo mid siyaasadeed oo ay Al-Shabaab si xirfadaysan uga faa’iideysatay. Dawladdu waxay dooratay inay dagaal ka gasho laba jiho—mid ka dhan ah fallaagada iyo mid kale oo ka dhan ah nidaamkeeda siyaasadeed ee jilicsan—waxayna hadda qarka u saaran tahay inay ku guuldarraysato labadaba. Guushii bilowga ahayd ee hawlgalkii 2022-2023 waxay salka ku haysay inuu ahaa mid iskiis uga soo bilowday heer deegaan. Kuma uusan billaaban istiraatiijiyad ay dawladdu soo dejisay, balse wuxuu ahaa kacdoon shacab oo ay wadeen maleeshiyaad beeleed loo yaqaan Macawisley. Sanado badan, bulshooyinka ku nool bartamaha Soomaaliya waxay u dulqaadanayeen xukunka arxanka daran ee Al-Shabaab, laakiin dalabaadka sii kordhayay ee kooxda ee cashuuraha iyo askareynta carruurta, oo ay wehelisay dilalka odayaal dhaqameedyo la ixtiraamo, ayaa abuurtay xaalad aan loo dulqaadan karin. Dawladda cusub ee Madaxweyne Maxamuud ee la doortay ayaa si xikmad leh uga faa’iideysatay caradaas baahsan, iyadoo Ciidanka Xoogga Dalka (SNA) ka dhigtay “dubbe” taageeraya “udinta” Macawisleyda ee sharciyadda iyo sirdoonka deegaanka. Ciidankan isku-dhafka ah, oo ay taageerayeen diyaaradaha aan duuliyaha lahayn ee caalamku, ayaa Al-Shabaab ka saaray dhul ballaaran oo ka tirsan dowlad-goboleedyada Hirshabeelle iyo Galmudug, oo ay ku jirto degmada Aadan Yabaal oo horay u ahayd xarun muhiim u ahayd fallaagada. Guulaha la gaaray waxay ahaayeen kuwii ugu ballaarnaa tan iyo bartamihii 2010-meeyadii, waxayna muujiyeen in istiraatiijiyad ay Soomaali hoggaaminayso oo salka ku haysa deegaanka ay ku guulaysan karto, halka sanado badan oo xakameyn shisheeye hoggaaminayay ay guuldarraysatay. U leexashadii masiiriga ahayd ee dhanka siyaasadda Xilli uu hawlgalkii militari marayay meeshii ugu sarreysay, ayaa diiraddii dawladdu ka wareegtay furimaha dagaalka una wareegtay golaha sharci-dejinta. Dabayaaqadii 2023, maamulku wuxuu bilaabay dadaal hami weyn leh oo lagu doonayay in lagu wax-ka-beddelo dastuurka ku-meel-gaarka ah ee Soomaaliya ee 2012, kaasoo ahaa dokumenti si ulakac ah looga tagay arrimaha xasaasiga ah ee awood-qaybsiga ee aan la xallin. Wax-ka-beddellada la soo jeediyay, oo si muran badan ku jiro uu baarlamaanku u ansixiyay bishii Maarso 2024, waxay ahaayeen kuwo baaxad weyn. Waxay higsanayeen in nidaamka awood-qaybsiga ee ku salaysan qabiilka lagu beddelo nidaam madaxtooyo, la soo bandhigo codbixin qof iyo cod ah, iyo in madaxweynaha la siiyo awoodda uu ku magacaabi karo kuna eryi karo ra’iisul wasaaraha — awood horay uu u lahaa baarlamaanka. In kasta oo ay dawladdu ajandaha u soo bandhigtay tallaabo lagama maarmaan u ah in la helo dawlad casri ah oo deggan, haddana dhaleeceeyayaasha iyo siyaasiyiinta ka soo horjeeda ayaa isla markiiba ku tilmaamay boob awoodeed oo hal dhinac ah. Hogaamiyeyaal goboleed awood leh iyo madaxweynayaal hore ayaa ku eedeeyay Madaxweyne Xasan inuu isbeddelada u adeegsanayo sidii uu ku xoojin lahaa awooddiisa uguna shuban lahaa saaxadda siyaasadda ka hor doorashooyinka 2026. Waxa si gaar ah waxyeello u geystay waxay ahayd in fursaddan dastuuriga ah aan loo adeegsan dhismaha qaranka. Halkii laga raadin lahaa wada-hadal loo dhan yahay oo lala yeesho saamileyda gobollada, habka sare-ka-imaatinka ah ee dawladdu wuxuu sii qoto dheereeyay kalsooni-darrada wuxuuna adkeeyay mucaaradnimada ka dhanka ah siyaasaddeeda. Burburkii Isbahaysiga Saamaynta siyaasadeed ee ka dhalatay waxay ahayd mid degdeg ah oo dhabarjab weyn ku noqotay dadaalladii dagaalka. Bishii Maarso 2024, ka dib markii la ansixiyay wax-ka-beddelada, dawlad-goboleedka Puntland ayaa ku dhawaaqday inaysan aqoonsanayn awoodda dawladda federaalka, taasoo si wax-ku-ool ah uga saartay mid ka mid ah ciidamada amniga ee gobollada ugu awoodda badan dalka dadaal kasta oo isku dubaridan oo lagaga hortagayo fallaagada. Xiriirka kala dhexeeya dawlad-goboleedka Jubaland wuxuu maray waddo la mid ah, taasoo horseeday isku dhacyo hubeysan oo dhex maray ciidamada federaalka iyo kuwa Jubaland dabayaaqadii 2024 ka dib markii Muqdisho ay diidday sharciyadda doorashadii gobolkaas ka dhacday. Markii ay dawladda federaalku ku mashquushay dagaalladan siyaasadeed, ciidamadii jiidda hore waxay dareemeen in la dayacay. Taageeradii loo fidin jiray maleeshiyaadka beelaha ee Macawisleyda—oo ahaa laf-dhabartii hawlgalka—ayaa la sheegay inay gebi ahaanba istaagtay. Iyagoo dareemaya in la khiyaameeyay, niyad-jab weyn ayaa ku dhacay, cutubyo badanina waxay si fudud uga baxeen dagaalka, iyagoo kashifay ciidanka SNA oo markii horeba fidsanaa oo caqabado sahaydu ay haysteen. Wejigii labaad ee hawlgalka ee la wada sugayay, “Operation Black Lion” (Hawlgalka Libaaxa Madow), ayaa dib loo dhigay muddo aan la cayimin iyadoo “dagaalkii buuxay” uu istaagay. Waxa burburkaas sii murjiyay arrin ka qoto dheer: awoodda xaddidan ee ay dawladdu u leedahay inay maamusho deegaannada cusub ee la xoreeyay. Musu-qmaasuqa, isku-xirnaan la’aanta, iyo maalgelinta caalamiga ah ee aan joogtada ahayn ayaa curyaamisay awooddii dawladda ee ahayd inay bixiso adeegyada aasaasiga ah ama dhiirigelinta dhaqaale. Bulshooyin badan oo miyiga ku nool, quus iyo niyad-jab ayaa soo food saaray kaddib markii ballanqaadkii xoraynta uu isu beddelay dayac—taasoo abuurtay firaaq ay Al-Shabaab si degdeg ah ugu buuxisay qaabkeeda maamul ee arxan-darrada ah laakiin la sii saadaalin karo. Soo rogaal-celintii dhiigga badneyd ee Al-Shabaab Firaaqa siyaasadeed wuxuu hadiyad u noqday Al-Shabaab. Kooxda, oo ku korta kala qaybsanaanta dawladda, ayaa dib isu habaysay oo bilowday weerar rogaal-celis weyn ah bishii Febraayo 2025. Iyagoo wajahaya ciidamo dawladeed oo niyad-jabsan oo aan taageero haysan, dagaalyahannadoodu waxay si degdeg ah dib ula wareegeen magaalooyin istiraatiiji ah oo is xigxiga. Aadan Yabaal, oo xoraynteedu ay ahayd guul astaan weyn ah sanadkii 2022, ayaa dib ugu gacan gashay fallaagada bishii Abriil 2025. Bishii Luulyo, kooxdu waxay qabsatay Moqokori, Tardo, iyo saldhigga hore ee hawlgallada ee muhiimka ah ee Mahaas, iyagoo ka sameystay “saldhig saddex geesood ah” bartamaha Soomaaliya kaasoo u oggolaanaya inay gooyaan waddooyinka sahayda ee dawladda. Ciidamadoodu waxay qabsadeen magaalooyin wax ka yar 50 kilomitir u jira Muqdisho, iyagoo adkeynaya go’doon aan muuqan oo ay ku soo rogeen caasimadda. Waxa muhiim ah, soo rogaal-celinta Al-Shabaab kuma koobnayn awood ciidan oo kaliya—waxay sidoo kale ahayd guul sirdoon. Awood-darrida dawladda Soomaaliya ee ah inay gacanta ku hayso deegaannada miyiga ah ama ay ilaaliso shabakadaha sirdoonka deegaanka ayaa u oggolaatay kooxda inay dib isu urursato iyada oo aan la ogaan. Guuldarrada ah in aan la xoojin maamulka gobolladan ka dib xorayntii hore waxay iftiiminaysaa fikrad khaldan oo halis ah: in dib u qabashada magaalooyinka oo kaliya ay la macno tahay guul istiraatiiji ah. Dhanka kale, dareenka shacabku wuxuu billaabay inuu is beddelo. Bulshooyinkii mar u dabbaal-degi jiray burburka Al-Shabaab ayaa ka niyad-jabay fulin la’aanta dawladda federaalka. Markii uu dagaalku sii jiitamay oo ballanqaadyadii xasilloonidu ay rumoobi waayeen, dad badan oo rayid ah ayaa doortay dhex-dhexaadnimo—ama wada shaqayn aamusan oo ay la yeeshaan fallaagada—si ay u badbaadaan. Luminta kalsoonida shacabka ayaa sii wiiqday sharciyadda dawladda iyo dadaalkeedii dagaalka. Go’aanka dawladda ee ah inay mudnaanta siiso isku-duubnida siyaasadeed halkii ay ka siin lahayd amniga qaranka, ma aha oo kaliya inuu hakiyay hawlgal rajo leh, balse wuxuu si toos ah u sahlay soo rogaal-celinta cadowga. Gunaanad Fursaddii 2022 lama dayicin oo kaliya—balse waa la khasaariyay. Maanta, dawladda Soomaaliya way ka kala qaybsan tahay sidii hore, ciidamadeeda ammaankuna way ka sii kala fog yihiin, Al-Shabaabna waxay ku sugan tahay meel ka kalsooni iyo istiraatiiji ah sidii ay ahayd sanadihii la soo dhaafay, taasoo dalka gelisay waddo halis badan oo aan lahayn xalal fudud oo soo socda. Dagaalka Soomaaliya ee ka dhanka ah Al-Shabaab wuxuu hadda galay qaab taariikhi ah oo halis badan. Hawlgallo la mid ah oo dhacay 2011–2014 ayaa iyaguna gaaray guulo waaweyn, laakiin waxay burbureen markii is-qabqabsiga siyaasadeed, isku-xirnaan la’aanta, iyo dabagal la’aantu ay hoos u dhigeen dardartii. Wareegga guusha iyo guuldarradu wuu sii socdaa—ma aha fashil ka yimid goobta dagaalka, balse sababtoo ah hoggaamiyeyaasha siyaasadeed ayaa si isdaba-joog ah ugu guuldarraystay inay guulaha militari u beddelaan maamul waara. Waxaaba kasii daran, kala qaybsanaanta gudaha ee dalka ayaa si isa soo taraysa ugu milmaysa loollan goboleed. Dawladaha deriska ah iyo quwadaha Khaliijka ayaa danahooda ka dhex raadsaday kooxaha Soomaalida, mararka qaarkoodna sii qoto dheereeya kala qaybsanaanta u dhaxaysa dowlad-goboleedyada iyo Muqdisho. Maaddaama ay daneeyayaasha dibaddu la saftaan saamileyda kala duwan ee Soomaalida, colaadda sokeeye waxay halis ugu jirtaa inay noqoto mid goboleed, taasoo sii adkeynaysa dadaallada lagu doonayo in lagu helo istiraatiijiyad qaran oo mideysan.

Soomaaliya iyo Shiinaha ayaa ka wada-hadlay xoojinta iskaashiga labada dal, gaar ahaan dhinacyada amniga iyo hormarinta kaabayaasha hay’adaha ammaanka oo dhanka Soomaaliya muhiim weyn u leh. Taliyaha Ciidanka Xoogga Dalka Soomaaliyeed, Sareeye Gaas Odawaa Yuusuf Raage, ayaa Muqdisho kulan kula yeeshay Safiirka Shiinaha ee Soomaaliya, Mudane Wang Yu, ayadoo kulankaas diiradda lagu saaray iskaashiga amniga iyo taageerada ciidanka. Taliyaha ayaa uga mahadceliyay Dowladda Shiinaha taageerada ay siiso Soomaaliya, halka Safiirka uu xaqiijiyay in Shiinuhu diyaar u yahay sii xoojinta xiriirka labada dal, ayadoo muhiimad weyn la siinayo garab istaag Soomaaliya ee dagaalka ka dhanka ah kooxaha argagixisada ah. Soomaaliya oo maraysa waqti xasaasi ah, islamarkaana la daalaa-dhacaysa dagaal argagixiso iyo Faragelin caalami ah ayaa si weyn ugu baahan taageerada dalalka waaweyn ee dunida oo Shiinuhu kamid yahay, ayadoo maamulka Taiwan uu dhowaan heshiis la galay dhinaca Soomaaliland. Source: goobjoog.com

Addis Ababa (Caasimada Online) – Madaxweynaha Soomaaliya, Xasan Sheekh Maxamuud oo dalka Itoobiya kaga qeyb-galaya shirweynaha Qaramada Midoobey ee sugnaanta cuntada adduunka ayaa halkaas kulan soo dhaweyn ah kula qaatay Ra’iisul Wasaaraha Itoobiya, Abiy Ahmed. Labada hoggaamiye ayaa ka wada-hadlay xiriirka labada dal, gaar ahaan iskaashiga kala dhaxeeya labada dowladood iyo xaaladda gobolka, sida ay shaacisay Villa Somalia. Labada mas’uul ayaa waxay hoosta ka xariiqeen mudnaanta ay leedahay in wadajir looga wada shaqeeyo dagaalka ka dhanka ah argagixisada oo khatar ku ah jiritaanka iyo horumarka shucuubta gobolka. Inkasta oo Villa Somalia aysan soo hadal qaadin, haddana warar soo baxaya ayaa sheegaya in Madaxweynuhu uu Abiy kala hadlay arrinta gobolka Gedo oo ay mar kale kasoo cusboonaatay xiisad Dowladda Federaalka kala dhaxeysa maamulka Jubaland, halkaas oo ay sidoo kale joogaan ciidamada Itoobiya. Kulankaan ayaa kuso aadaya, xilli dhowaan Soomaaliya ay iska diiday in dhoolatus badeed la sameyso dalal aan bad laheyn oo ay ku jirto Itoobiya, oo iyadu si weyn u daneynayso gaarista badda. Qorshahan oo ay fahmeen madaxda Soomaaliya ayaa ujeedkiisu ahaa in Itoobiya ay qeyb ka noqoto dhoolatuska badeed, maadaama ay si weyn u daneynayso gaarista badda. Inkastoo Dowladda Federaalka ay sheegtay in si rasmi ah loo xaliyay khilaafkii kala dhaxeeyay Itoobiya, kadib dhex-dhexaadintii Ankara, haddana waxaa muuqata ifafaalo ay mar kale ku kala tagi karaan labada dhinac, maadaama ay Addis Ababa weli ka tanaasulin damaceeda badda. Si kastaba, safarka Madaxweynaha Soomaaliya ee Addi Ababa ayaa waxa ka horreeyay mid kale oo uu dhowaan ku tegay dalalka Masar iyo Turkiga, isaga oo hoggaamiyeyaasha dalalkaas kala soo hadlay xaaladaha ka taagan Geeska Afrika, gaar ahaan xiisadda haatan kasoo cusboonaatay aagga Badda-cas.

Doha (Caasimada Online) – Sacuudi Carabiya ayaa Isniintii ku boorisay bulshada caalamka inay xoojiyaan taageerada dhinacyada amniga iyo horumarka ee Soomaaliya, iyadoo ammaan u jeedisay dadaallada diblomaasiyadeed ee Muqdisho ee lagu qaboojinayo xiisadda Itoobiya. Isagoo ka hadlayay kulan uu yeeshay Guddiga Xiriirka ee Soomaaliya ee Ururka Iskaashiga Islaamka (OIC) oo ka dhacay magaalada Dooxa ee dalka Qadar, ayuu Wasiir ku xigeenka Arrimaha Dibadda ee Sacuudiga, Waleed Elkhereiji, wuxuu carrabka ku adkeeyay baahida loo qabo tallaabo wadajir ah si looga caawiyo Soomaaliya inay wajahado rabshadaha xagjirnimada iyo inay dhisto mustaqbal deggan. “Boqortooyadu waxay sii waddaa bixinta gargaarka iyo kaalmada bini’aadannimo iyadoo loo sii marinayo KSrelief,” ayuu yiri Elkhereiji, isagoo tixraacaya Xarunta Gargaarka iyo Kaalmada Bini’aadannimo ee Boqor Salmaan. Wuxuu xaqiijiyay sida ay uga go’an tahay “horumarinta dadaallada gargaarka iyo horumarka ee kor u qaadaya xasiloonida isla markaana yareynaya dhibaatada bini’aadanka.” Kulankan heerka sare ah ayaa diiradda lagu saaray sidii loo abaabuli lahaa kheyraad loogu talagalay dal la tacaalaya kacdoon Islaami ah oo joogto ah, jilicsanaan siyaasadeed, iyo loolanka adag ee juquraafi-siyaasadeed ee Geeska Afrika. Bogaadinta wadahadalka Itoobiya Qodob muhiim ah oo ka mid ahaa bayaanka Sacuudiga wuxuu ahaa wadahadalladii dib-u-heshiisiinta ahaa ee dhawaan dhex maray Soomaaliya iyo Itoobiya, kuwaasoo uu Turkigu martigeliyay. Elkhereiji wuxuu ku celiyay taageerada Boqortooyadu u hayso wadahadalkaas, isagoo ku tilmaamay “tallaabadii ugu horreysay ee loo qaaday dhanka nabadda ee labada dal.” Wuxuu sheegay in heshiiska wada-hadalku uu “ka tarjumayo rabitaan dhab ah oo lagu doonayo in looga gudbo xiisadaha loona dhiso mustaqbal ammaan, xasilooni iyo horumar wadajir ah leh.” Xiriirka u dhexeeya Muqdisho iyo Addis Ababa ayaa galay xiisad ba’an bishii Janaayo 2024 kaddib markii ay Itoobiya saxiixday Heshiis Is-afgarad (MoU) oo muran dhaliyay, kaasoo ay la gashay Somaliland, oo ah gobol ka tirsan Soomaaliya oo gooni u goosad ah. Heshiiska ayaa Itoobiya siinayay kiro 50 sano ah oo deked iyo saldhig ciidan badeed ah, taasoo beddelkeeda lagu qaadayo tallaabooyin horseedi kara aqoonsi rasmi ah oo loo fidiyo madax-bannaanida Somaliland, tallaabadaas oo Madaxweynaha Soomaaliya, Xasan Sheekh Maxamuud, uu ku tilmaamay fal “xadgudub” ah. Cawaaqib-xumadii diblomaasiyadeed ee ka dhalatay ayaa ku sigtay inay khalkhal geliso gobolka oo markii horeba aan degganayn, ka hor inta uusan Turkigu ka caawin dhexdhexaadinta wadahadalladii hordhaca ahaa ee lagu qaboojinayay xaaladda. In kasta oo uu ammaanay horumarka diblomaasiyadeed, Elkhereiji wuxuu soo saaray cambaarayn kulul oo ka dhan ah rabshadaha lagu wiiqayo xasiloonida Soomaaliya. “Waxa uu hoosta ka xariiqay baahida loo qabo dadaallo wadajir ah oo lagula dagaallamayo xagjirnimada, taas oo khatar ku ah amniga qaranka, wada-noolaanshaha nabdoon, iyo horumarka waara,” sida ay ku warrantay Wakaaladda Wararka Sacuudiga. Hadalkiisu wuxuu ku soo aadayaa xilli ay dowladda federaalka Soomaaliya, oo ay taageerayaan ciidamada Midowga Afrika (ATMIS) iyo maleeshiyaad deegaanka ah, ay waddo hawlgal ballaaran oo adag oo ka dhan ah Al-Shabaab. Kooxda xagjirka ah ee xiriirka la leh Al-Qaacida ayaa ka talisa deegaanno ballaaran oo miyi ah oo ku yaalla koonfurta iyo bartamaha Soomaaliya. Waxay si joogto ah u fulisaa weerarro ka dhan ah dowladda, dadka rayidka ah, iyo bartilmaameedyada ciidan, iyadoo ujeeddadeedu tahay inay afgambiso dowladda Muqdisho ee reer Galbeedku taageeraan. Elkhereiji wuxuu ku baaqay in la sameeyo isbahaysi mideysan oo lagaga hortago kooxda, taasoo weli ah caqabadda amni ee ugu weyn ee haysata Soomaaliya iyo gobolka oo dhan. Baaq horumarin iyo gargaar Wasiir ku xigeenka Sacuudiga ayaa adkeeyay muhiimadda ay leeyihiin xalalka dhaqaale ee muddada fog si loo xasiliyo Soomaaliya. Wuxuu ku boorriyay saaxiibbada caalamka inay taageeraan “mashaariicda kaabayaasha iyo wax soo saarka muddada dheer ee la jaanqaadaya ahmiyadda dowladda Soomaaliya.” Tani waxaa ka mid ah, ayuu xusay, horumarinta mas’uuliyadda leh ee kheyraadka dabiiciga ah ee Soomaaliya ee dhawaan la helay. Dalka waxaa la aaminsan yahay inuu leeyahay keyd shidaal iyo gaas oo aan weli laga faa’iidaysan, kuwaas oo wax ka beddeli kara dhaqaalaheeda, laakiin sidoo kale keeni kara caqabado la xiriira maamul-wanaagga iyo wadaagga kheyraadka ee caddaaladda ku dhisan. Sacuudi Carabiya wuxuu ahaa dal muddo dheer gargaar bini’aadannimo siinayay Soomaaliya, isagoo wax ka qabanaya dhibaatooyinka ay ka mid yihiin abaaraha iyo barakaca colaadaha, isagoo adeegsanaya garabkiisa gargaarka ee KSrelief. Tallaabo muujinaysa sida dalku si tartiib-tartiib ah ugu soo laabanayo fagaaraha caalamka, ayuu Elkhereiji ku ammaanay Soomaaliya inay heshay kursi aan joogto ahayn oo ka tirsan Golaha Ammaanka ee Qaramada Midoobay muddada 2025–2026. Wuxuu ku tilmaamay doorashadii guulaysatay ee Juun 2024 “guul weyn oo diblomaasiyadeed oo ka tarjumaysa kalsoonida sii kordheysa ee caalamku ku qabo doorka Soomaaliya ee horumarinta nabadda iyo amniga adduunka.” Waa markii ugu horreysay muddo ka badan 50 sano oo Soomaaliya ay ka mid noqoto hay’adda ugu awoodda badan Qaramada Midoobay, taasoo ah guul la taaban karo oo u soo hoyatay dawlad loo arkayay “mid fashilantay” intiisa badan soddonkii sano ee la soo dhaafay. Kursigan wuxuu Muqdisho siiyey cod toos ah oo ay kaga hadasho caqabadaha nabadda iyo amniga adduunka, oo ay ku jiraan kuwa ka taagan gobolkeeda aan degganeyn.

Dowladda Soomaaliya ayaa ku dhawaaqday inay 34 sano ka dib dhowaan ay dib u howlgelin doonto diyaaraddii qaranka ee Somali airlines, waxaana arrintaas warbaahinta u sheegay wasiirka gaadiidka iyo duulista Xukuumadda Federaalka Soomaaliya Mudane Maxamed Faarax Nuux. Dowladda ayaa heshiis ay ku soo iibsanayso laba diyaaradood oo nuucoodu yahay Airbus A320 la gashay shirkad ajanabi , waxayna diyaaradahaasi ku howl gali doono muddo laba bilood gudahood ah, ayagoo ku duuli doona magaca iyo calanka Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya. Somali airlines oo la aas-aasay sanadkii 1964-kii ayaa sideetameeyadii iyo tobaatameeyadii sumcad weyn ku lahayd dunida, gaar ahaan Afrika, waxaana si isku mid ah ugu safri jirey madaxda iyo rakaabka shacabka ah, nasiib darro’se waxay kamid noqatay hay’adihii qaranka ee ku burburay dagaalladii sokeeye. Xilligan waxaa dalka ka howlgala ku dhowaad 10 diyaaradood oo ay leeyihiin dowlado kale iyo 20-tameeyo kale oo gaar loo leeyahay, waxayna madaxda dalku ku safraan diyaaradahaas oo qarash badani ku baxo, sumcadda qarankana aan u wanaagsanayn. Haddaba sida ay xeeldheereyaashu qabaan dib u howlgelin Somali airlines waxay xoojinaysaa sharafta dowladnimada Soomaaliya, waxayna kaalin weyn ka qaadan doontaa kobaca dhaqaalaha dalka, ayadoo meesha ka saari doonta malaayiin dollar oo ku bixi jirey ku duulista diyaaradaha shisheeye. Source: goobjoog.com

Muqdisho (Caasimada Online) – Magaalada Muqdisho waxaa shalay si rasmi ah u yimid madaxda ugu sarreysa ee Hawlgalka Midowga Afrika ee Taageerada iyo Xasilinta Soomaaliya (AUSSOM), iyagoo u yimid in ay la wareegaan hogaanka howlgalka cusub ee beddelay ATMIS. Wafdigan waxaa hoggaaminaya Guddoomiyaha cusub ee AUSSOM, Danjire El Hadji Ibrahima Boly Diene oo u dhashay dalka Senegal, waxaana garoonka Aadan Cadde ku soo dhaweeyay saraakiil sare oo ka tirsan dowladda Federaalka Soomaaliya. Waxaa sidoo kale qeyb ka ah Guddoomiye ku-xigeenka AUSSOM, Ambassador Mukhtaar Cusmaan Kaariye oo kasoo jeeda dalka Jabuuti, kaasoo isna Muqdisho soo gaaray shalay. AUSSOM waa hawlgal cusub oo si rasmi ah ula wareegaya mas’uuliyadda nabad ilaalinta iyo xasillinta Soomaaliya, kadib markii la qorsheeyey in hawlgalkii ATMIS uu dhammaado dhammaadka 2024. Ujeedada AUSSOM ayaa ah in uu noqdo mid ay Soomaalidu hoggaamineyso, iyadoo ay Midowga Afrika iyo beesha caalamka taageero ka geysanayaan dhanka farsamada, tababarka iyo kharashka. Si kastaba ha ahaatee, caqabadda ugu weyn ee haysata AUSSOM waa dhaqaale la’aan baahsan, taasoo dib u dhac weyn ku keentay howlgalka. Inkasta oo Qaramada Midoobay, Midowga Afrika iyo deeq-bixiyayaasha caalamka ay isla oggolaadeen in si wadajir ah loo bixiyo kharashaadka lagu shaqeynayo, haddana waxaa soo baxaya warar sheegaya in weli ay jiraan caqabado dhinaca bixinta lacagaha, taasoo dhalisay walaac sii kordhaya. Khataraha dhaqaale la’aanta waxaa ka mid ah in haddii aan si deg-deg ah loo xallin arrimaha maalgelinta, uu howlgalka AUSSOM istaagi karo – arrin khatar weyn ku ah amniga Soomaaliya, iyadoo aanay ciidamada dowladda weli u diyaarsaneyn inay si buuxda ula wareegaan mas’uuliyadda sugidda nabadda guud ahaan dalka. Waxaa la filayaa in maalmaha soo socda ay madaxdan AUSSOM kulammo la yeelan doonaan madaxda dowladda federaalka, si loo dardar-geliyo wada-shaqeynta labada dhinac iyo xal u helidda caqabadaha heysta howlgalka cusub.