Mareykanka oo dhalashada kala noqonaya soo-galooti badan kadib go’aan cusub

[Deeq A.]

Washington (Caasimada Online) – Maamulka madaxweyne Donald Trump ee Mareykanka ayaa mudnaan siinaya in dhalashada Mareykanka lagala noqdo kooxo gaar ah oo ka mid ah dadka soo-galootiga ah.

Qoraal-amar ah oo uu Aqalka Cad u gudbiyey Qaybta Madaniga ee Wasaaradda Cadaaladda (DOJ) ayaa faraya shaqaalaha inay bilaabaan “mudnaan siinta kala noqoshada dhalashada” muwaadiniinta Mareykanka ah ee “ku lug yeeshay dembiyo dagaal, dilal ka baxsan sharciga, ama xadgudubyo kale oo halis ah oo ka dhan ah xuquuqda aadanaha,” ama kuwa lagu helay dembiyo loo arko inay “halis” ku yihiin dalka.

Sidoo kale, qoraalka amarka ah wuxuu xusayaa in xubinnimada kooxaha dembiyada abaabulan ay sabab u noqon karto in qofka lagala noqdo jinsiyaddiisa.

Inkastoo awaamiirtan la qoray 11-kii Juun 2025, haddana waxaa la shaaciyey waqti dhow.

“Kuwa ku helay [dhalashada] si sharci-darro ah ama qarinaya macluumaad muhiim ah, ma sii haysan doonaan faa’iidooyinka helitaankaas sharci-darrada ah,” ayaa lagu yiri qoraalka.

“Qaybta Madaniga waa inay mudnaan siisaa oo ay si buuxda u raacdaa dacwadaha dhalasho kala noqoshada dhammaan kiisaska uu sharcigu oggol yahay oo ay caddaymuhu taageerayaan,” ayaa lagu amray qoraalka.

Dadka ugu horreeya ee la beegsanayo waxaa ka mid ah kuwa “halis gelin kara amniga qaranka,” waana magacaabid uu maamulkan go’aamiyey in Xoghayaha Arrimaha Dibedda, Marco Rubio, uu keligii awood u leeyahay inuu sameeyo.

Wuxuu weli isku dayayaa inuu dalka ka masaafuriyo Mahmoud Khalil, oo ahaa arday hore uga tirsanaa Jaamacadda Columbia University, kaasoo hadda dammaanad ku jooga, isagoo ku eedeeyey inuu halis ku yahay siyaasadda arrimaha dibedda ee Mareykanka sababo la xiriira u dhaqdhaqaaqistiisa Falastiin. Xaqa deganaanshaha rasmiga ah ee Khalil, oo loo yaqaan ‘green card’, ayaa weli lagala noqday.

Qofka haysta kaarka deganaanshaha rasmiga ah (green card) wuxuu muddo dheer lahaa xuquuq la mid ah tan muwaadinka, marka laga reebo awoodda uu u leeyahay inuu ka codeeyo doorashooyinka.

Qaybaha kale ee la beegsanayo waxaa ka mid ah kuwa “galay dembiyo waaweyn oo aan la shaacin intii lagu jiray hannaanka dhalasho qaadashada” iyo qof kasta oo ku lug leh dembiyo galmo ama musuqmaasuq maaliyadeed — oo aan ahayn oo kaliya mid ka dhan ah dowladda, balse sidoo kale ka dhan ah shakhsiyaad kale.

“Qaybta Madaniga waxay xaq u leedahay inay sii waddo kiisaska ka baxsan qaybahan sida ay u aragto inay habboon tahay,” ayaa lagu soo gaba-gabeeyey qoraalka.

Qorshaha maamulka Trump ee lagu masaafurinayo soo-galootiga aan sharciga haysan wuxuu ku bilowday si tan la mid ah, markii uu madaxweynuhu ololaha doorashada ku jiray sheegay inuu beegsan doono “dembiilayaasha rabshadaha wada.”

Laakiin tan iyo markaas, Aqalka Cad wuxuu dembiga laftiisa dib ugu qeexay inuu yahay sharci-darrada qofka soo-galootiga ah, taasoo keentay in ciidamada socdaalka ee wajiyada soo duubtay (Immigration and Customs Enforcement) ama ICE ay xarig ka fuliyaan dalka oo dhan.

Muuqaallo dhowr ah oo ay baraha bulshada soo dhigeen qaraabo ama dad goobjoogeyaal ah ayaa muujinaya hooyooyin iyo carruur murugaysan oo si kedis ah loo kala kaxaynayo, iyadoo midkood la saarayo gawaarida xabsiyada si loogu qaado masaafuris.

Habka rabshadaha wata ee xarigga loo fulinayo oo ah mid dadka u muuqda, iyo sidoo kale xarig silsilad ah oo si qaldan loogu geystay muwaadiniin Mareykan ah oo asal ahaan ka soo jeeda Hisbaanik, ayaa abuuray jawi cabsi leh oo ku baahay bulshooyinka soo-galootiga ah, iyo sidoo kale dadka haysta fiisooyinka Mareykanka, marka la eego ballanqaadka Rubio ee ah inuu la noqon doono inta ugu badan ee suurtagal ah ee xaqa deganaanshaha ku-meel-gaarka ah.

Dhalashada dhaxalka ah

Sida laga soo xigtay Machadka Siyaasadda Socdaalka (Migration Policy Institute), qiyaastii toddobo boqolkiiba dadka Mareykanka oo gaaraya 340 milyan waa muwaadiniin dhalasho qaatay.

Muwaadin dhalasho qaatay waa qof Mareykanka u soo haajiray oo dhalashada ku helay hannaan sharci ah, kana duwan kan lagu helo dhalashada dhaxalka ah.

Laakiin hadda, xitaa in lagu dhasho Mareykanka waxaa laga yaabaa inaysan ku jirin dammaanad dhalasho.

Marka loo eego wax-ka-beddelka 14-aad ee Dastuurka Mareykanka, dhammaan carruurta ku dhalata gudaha Mareykanka — marka laga reebo dhowr xaaladood sida diblomaasiyiinta iyo kuwo kale — waxay si toos ah u noqdaan muwaadiniin Mareykan ah. Laakiin maamulka Trump wuxuu doonayay inuu baabi’iyo xaqaas tan iyo markii uu xafiiska la wareegay bishii Janaayo.

Trump wuxuu 20-kii Janaayo saxiixay amar madaxweyne oo lagu soo afjarayo xuquuqda dhalashada tooska ah. Amarkiisu wuxuu dhigayaa in carruurta ay dhalaan waalidiin ku jooga Mareykanka si sharci-darro ah ama fiisooyin ku-meel-gaar ah aysan si toos ah u noqon doonin muwaadiniin.

Tallaabadan oo si weyn loogu murmay ayaa waxaa ka dhashay dacwado isdaba-joog ah, kuwaas oo aakhirkii horseeday in garsooreyaal ka tirsan maxkamadaha degmooyinka ee saddex gobol ay soo saaraan amarro xayiraad ah oo dalka oo dhan ah, kuwaas oo hor istaagay dhaqan-galka amarkaas.

Wasaaradda Cadaaladda (DOJ) ayaa kaga jawaabtay iyadoo kiiska u gudbisay Maxkamadda Sare.

Kiisku si toos ah uguma saabsanayn dhalashada dhaxalka ah, laakiin wuxuu ku saabsanaa in hal garsoore maxkamad degmo federaali ah uu xaq u leeyahay inuu xayiraad dalka oo dhan ah ku soo rogo amar madaxweyne isagoo adeegsanaya amar xayiraad guud ah.

Jimcihii, Trump wuxuu sheegtay guul ka dib markii Maxkamadda Sare ay go’aan 6-3 ah ku go’aamisay in xayiraadaha dalka oo dhan ah ee ay soo rogaan garsooreyaasha maxkamadaha degmooyinku ay “u badan tahay inay ka gudubsan yihiin awoodda sinaanta ee uu Congress-ku siiyey maxkamadaha federaalka.”

Isniintii, qareen u hadlay dowladda ayaa sheegay in carruurta aan haysan ugu yaraan hal waalid oo ah muwaadin Mareykan ah ama haysta kaarka deganaanshaha rasmiga ah aan loo tixgelin doonin kuwo la masaafurin karo ilaa ugu yaraan 27-ka Luulyo, markaas oo uu amarka Trump ee dhalashada dhaxalka ahi dhaqan geli doono.

Ma cadda in sharcigan dib-u-eegis lagu samayn doono iyo in kale.

Inta u dhaxaysa hadda iyo markaas, waxaa heer gobol lagu diyaarinayaa dacwado badan oo isku-dhaf ah (class action lawsuits) oo lagu doonayo in lagu horyimaado amarka, marka la eego in Maxkamadda Sare ay banneysay fursad dib-u-dhigis ah oo loo maro dacwadaha isku-dhafka ah halkii laga sugi lahaa go’aanno keli ah oo ka yimaada garsoore federaali ah.

Keyd xogeed qaran

Toddobaadkii hore, idaacadda National Public Radio (NPR) waxay daaha ka rogtay in Wasaaradda Amniga Gudaha (DHS), oo kaashanaysa Waaxsda Hufnaanta Dowladda (Doge), ay markii ugu horreysay dhistay keyd xogeed (database) ay ka eegi karto in qofku yahay muwaadin Mareykan ah iyo in kale.

Barnaamijkan waxaa loogu talagalay inuu ka caawiyo mas’uuliyiinta deegaanka iyo kuwa gobollada inay ka dhex saaraan wixii codad been-abuur ah ee doorashooyinkooda, laakiin u doodayaasha arrimaha gaarka ah iyo xorriyaadka madaniga ah waxay sheegeen in tirada codadka khaldan ay aad uga yar yihiin inay wax farqi ah oo dhab ah ku sameeyaan doorashooyinka Mareykanka. Walaacooda, waxay yiraahdeen, wuxuu ku saabsan yahay siyaabaha kale ee barnaamijkan loo adeegsan karo.

In kasta oo haysashada diiwaanka muwaadiniinta ay tahay wax iska caadi ah oo laga filayo dalal badan oo adduunka ah, haddana sidaas ma ahayn xaaladda Mareykanka sababtoo ah qaab-dhismeedkiisii gumaysi-dejin tan iyo aasaaskiisii.

Xisbiga Jamhuuriga gaar ahaan, sida ay sheegtay NPR, waxay had iyo jeer dhaleeceyn jireen in dowladda ay isku keento xog ballaaran.

Laakiin waxaa laga yaabaa inaysan sidaas ahayn hadda, marka la eego taageerada aqlabiyadda ah ee ay siinayaan Trump.

Khabiirro sharci oo la hadlay NPR ayaa sheegay inay jiri karaan arrimo badan oo la xiriira keydka xogta, laga bilaabo la’aanta hannaan ogeysiis dadweyne. Caadi ahaan, si ay dowladdu u ururiso macluumaad intan le’eg oo ku saabsan dadka deggen Mareykanka, waxay u baahan tahay inay marka hore bixiso ogeysiis dadweyne oo ay hesho ra’yi-celin.

Waxa kale oo jirta su’aasha ah in la qaadayo tallaabooyin lagu kalsoonaan karo oo lagu sugayo amniga xogta. Intii lagu jiray maamulkii hore ee Trump, gobollada qaar ayaa diiday inay xogtooda cod-bixiyayaasha ku wareejiyaan dowladda federaalka, maadaama gobol kasta uu maamulo xaashiyaha cod-bixinta ee wareeg kasta oo doorasho, oo ay ku jiraan kuwa madaxweynaha Mareykanka.

Qaar kale waxay ku doodayaan inay noqon karto horumar wanaagsan oo dhinac walba ah, kaasoo u oggolaanaya muwaadiniinta inay si hufan uga qaybgalaan doorashooyinka, maadaama aysan u baahnayn inay soo saaraan dukumeentiyo aqoonsi si ay u caddeeyaan cidda ay yihiin.