Loolanka Jihaadiyiinta VS Suufiyada ee Muqdisho

[Deeq A.]

Muqdisho (Caasimada Online) – Jihaadiyaddu waa khatar si joogto ah isu beddesha—mar waa dhibaato maxalli ah, mar kalena waxay noqotaa hanjabaad caalami ah.

Soomaaliya waxay ka reeban tahay xaaladdan rogroganta, iyadoo muddo labaatan sano ah ay kooxdu al-Shabaab—farac ka tirsan Al-Qaacida—si joogto ah u beegsatay dhammaan hay’adaha dowladda, xarumaha amniga, iyo hoteellada waaweyn ee Muqdisho.

Bishii April, al-Shabaab waxay qabsatay magaalooyin muhiim ah oo qiyaastii 150 mayl u jira caasimadda, halkaas oo weli laga fuliyo weerarro miinooyin dhulka lagu aaso ah iyo hoobiyeyaal. Hawlgalka Midowga Afrika ee Taageerada iyo Xasillinta Soomaaliya (AUSSOM) ayaa dhawaan shaaciyey inuu u baahan yahay 8,000 oo askari oo dheeraad ah si uu u fuliyo waajibaadkiisa.

In Soomaaliya ay noqoto meel lagu beero jihaadiyaddu waa masiibo taariikhi ah oo murugo leh. Islaamka Soomaalida wuxuu ka soo jeedaa dhaqan Suufinimo oo ruuxi ah, mana aha diinta laf-dhabarta kala qaybsanaanta bulshada Soomaaliyeed.

Tan iyo burburkii dowladdii dhexe ee sagaashamaadkii, dagaalladu waxay ahaayeen kuwo salka ku haya qabiil iyo gobol—ma ahayn kuwo diin ku saleysan. Si kastaba, marka nidaamyadii dowladeed burburaan, jihaadiyaddu waxay isu beddeshaa nidaam degaan u leh kooxaha hubeysan.

Sida uu ii sheegay sarkaal sare oo Soomaali ah, al-Shabaab waxay dagaalka uga horreysay dowladda. Kooxda waxaa la aasaasay 2006, halka Ciidanka Xoogga Dalka dib loo dhisay 2008. Jihaadiyaddu waxay dad badan u tahay waddo looga baxo nidaamka qabiilka iyo qaab lagu raadsado aargoosi beeleed.

Al-Shabaab waxay ciidamo badan ka heshaa beelaha la takooro, halka dowladda ay weli ku liidato in ay xooggeeda ku muujiso gudaha dalka. Tababarayaal maxalli ah iyo ajaanib, dalaaliin hub, iyo faafiyayaal xagjir ah ayaa si xornimo leh ugu howl gala Soomaaliya. Al-Shabaab ayaa dagaalyahanadeeda siisa fursado ballaaran oo ay ku hantaan awood iyo dhaqaale, taas oo ka badan waxa laga helo dowladda ama hay’ad kale.

Hase yeeshee, diintu qayb bay ka tahay colaadda. Waxaan wareystay Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud gudaha Villa Somalia, dhisme amni adag leh oo ku yaalla xarunta dowladda.

Madaxweynaha oo 69 jir ah, kana badbaaday weerar lagu qaaday kolonyadiisa bishii Maarso, ayaa sheegay in dowladda ay ku jirto “dagaal feker ah.” Wuxuu xusay aayad Qur’aan ah oo muujinaysa in Islaamku ixtiraamo karaamada aadamaha. “Al-Shabaab waa dad hal mar isugu yimaada si ay 1,000 qof u dilaan,” ayuu yiri.

Dowladdu waxay bilaabaysaa telefishin cusub oo faafin doona aragtida Islaamka ee aan xagjirnimadu dhaawicin. Waxaana laba jeer la isugu yeeray in ka badan 300 culimo Soomaaliyeed si ay shirar ugu cambaareeyaan al-Shabaab.

Madaxweynaha ayaa qiray in kulamadan lagama maarmaan u ahaayeen sidii shacabka loogu qancin lahaa khatarta kooxda. “Marka siyaasi yiraahdo al-Shabaab waa xun tahay, dadku waxay u arkaan olole siyaasadeed… Laakiin marka sheekh weyn fatwo bixiyo oo yiraahdo arrin gaar ah waa diidmo Islaam ah, dadka ma aqbalaan.”

Cabdulqaadir Macallin Nuur, siyaasi iyo imaam Suufi ah, ayaa sheegay in arrintaasi aysan ku filnayn. “Suufiyadu way is ururiyeen, fatwana way bixiyeen, laakiin yaa fulinaya? Madaxweynaha wuu dadaalay, laakiin waxaad u baahan tahay xoog.”

Cabdulqaadir, oo horey saaxiib ula ahaa madaxweynaha balse hadda siyaasadda kaga soo horjeeda, ayaan xilliga aan la kulmayey wax ilaalo ah la socon. Waxaan kula kulmay masaajid furan oo uu hoggaamiyo, halkaas oo ay joogeen boqolaal arday iyo taageerayaal xiran dhar cad.

Wuxuu madax ka yahay xisbi siyaasadeed Suufi ah oo cusub, wuxuuna horey u soo noqday wasiir iyo safiirkii Soomaaliya u fadhiyay Ururka Iskaashiga Islaamka. Xilkaas ayuu iska casilay si uu ugu laabto siyaasadda. “Dabeecad ahaan, waxaan ahay hoggaamiye ruuxi ah, ma ahan siyaasi,” ayuu yiri.

Cabdulqaadir, oo ah wiil uu dhalay wadaad caan ah, wuxuu dalka dib ugu soo laabtay 2009 kaddib sanado uu dibadda ku maqnaa. Waqtigaas, al-Shabaab waxay gacanta ku haysay qiyaastii 80% Muqdisho. Cabdulqaadir wuxuu abaabulay malleeshiyaad Suufi ah oo la dagaallama al-Shabaab.

Kooxdiisa waxay waayeen in ka badan 200 dagaalyahan intii lagu jiray dagaalladaas, waxayna ku guuleysteen in ay kooxaha ku riixaan miyiga. Wixii intaa ka dambeeyay, al-Shabaab waxay dishay wiil uu dhalay iyo walaashiis.

“Kahor dagaalkii sokeeye, hal qof oo jihaadi ah xitaa dalka kuma nooleyn,” ayuu yiri. “Suufinimo ayaa dalka hoggaaminaysay.” Tan iyo markaas, dhammaan hay’adihii dowladda iyo ilihii awoodda ee dalka ayaa burburay. Inta weli muuqata waxay salka ku haysaa diin ama qabiil. Haddii jihaadiyaddu tahay wax dibadda laga keenay, waxay u muuqan kartaa mid ay dadku u arkaan xal, maadaama dalku uu ka arradan yahay nidaam shaqeynaya.

Fikirka xagjirka ah ee Islaamiyiintu wuxuu bixiyaa aragti cad, adag, isla markaana leh himilo caalami ah. Al-Shabaab waa urur jiritaankiisu dheer yahay, kana xooggan hay’adaha dowladda ee ay la dirirto. Dowladda weli ma awoodo inay si waara u keento beddel lagu kalsoonaan karo oo meesha ka saara argagixisada.

Si kastaba, waxa laga yaabaa in asalka dibadda ee jihaadiyaddu uu sidoo kale yahay meel ay ka jilicsan tahay. Soomaaliya waxay xambaarsan tahay dareen qaranimo oo xooggan, xitaa iyadoo dagaallo sokeeye ay wiiqeen muddo dheer. Cabdulqaadir Macallin Nuur, oo fadhiyay roog maqaar ah oo si farshaxanimo leh loo sameeyay, wuxuu ii soo dhigay bun ku dhex jirta saliid kulul oo sisin ah, kuna jirta weel qoryo ah oo la xardhay—cunno dhaqameed lagu marti geliyo xafladaha ruuxiga ah ee Suufiyada.

Waxaa laga yaabaa in jawaabta al-Shabaab lagu xallin karo Soomaalinimadaas gaarka ah—soo celinta aqoonsiga qaran iyo mid diineed oo awood u leh inuu maalin maalmaha ka mid ah ku darsado xataa kuwa hadda xagjirka ah. “Haddii al-Shabaab ay diyaar u yihiin inay aqoonsadaan Soomaaliya inay tahay dal leh xuduudo iyo calan buluug ah, waxaan ku martiqaadi lahaa halkan. Waa dadkeennii,” ayuu yiri Cabdulqaadir.

“Haddii ay doonayaan awood, ha yimaadaan oo aan wada hadalno. Laakiin haddii ay rabaan in Soomaaliya laga tirtiro khariidadda adduunka, annagu maya baan leenahay.”

Qalinkii: Armin Rosen, The Wall Street Journal