Doorka Istiraatiijiga ah ee Somaliland iyo Qaabaynta Mustaqbalka Amniga Marinka Badda Cas iyo Gobolka

[Deeq A.]

Falanqayn iyo warbixin cilmiyeed oo ku saaabsan muhiimadda Juquraafi-siyaasadeed ee Jamhuuriyadda Somaliland

Jamhuuriyadda Somaliland waxay door firfircoon oo muhiim ah ka ciyaareysaa qaabaynta iyo jaangoynta mustaqbalka amniga marin-biyoodka Gacanka Cadmeed, Badda Cas, iyo Bab al-Mandeb oo ka mid ah marinada ugu istiraatiijisan adduunka. Goobtan oo caalamka ugu fadhida qiimo aad u waxaym waxaa ku hareeraysan waddamo leh dano is diidan, isbahaysiyo ganacsi iyo awood milatari oo is khilaafsan. Iyada oo xaaladda mandaqadu ay sidaas tahay, haddana Somaliland ayaa si cad uga dhex muuqata masraxa juquraafi-siyaasadeed ee gobolka, iyada oo ka faa’iidaysanaysa muhiimadda iyo qiimaha weyn ee ay leedahay xeebteeda dheer oo gaadhaysa ku dhawaad 850km iyo bogcadda qaaliga ah ee ay kaga taallo xuduudka Badda Cas.

Xeebta Somaliland waxay ku taallaa isgoyska muhiimka ah oo isku xidha Afrika, Bariga Dhexe, iyo Aasiya, kaas oo wax weyn ka bedelay aragtida siyaasadeed ee quwadaha waaweyn ee dunida, kuwaas oo u arka xudun istaraatiiji ah oo door weyn ka ciyaaraysa isku xidhka dhaqaalaha caalamka, amniga badda, iyo ganacsiga marin-biyoodka. Quwadahaas waaweyn ee dalalka caalamka ayaa si isa soo taraysa u danaynaya doorka istaraatiijiga ah ee Somaliland ku leedahay Badda Cas, taas oo ah arrin si toos ah u saameyn karta mustaqbalka aqoonsigeeda iyo ka mid noqoshada waddamada beesha caalamka.

Fursadda juquraafiyeed ee gaarka u ah Somaliland ee ILLAAHAY ku mannaystay ayaa noqon karta furaha ay ku kasban karto taageero caalami ah iyo aqoonsi buuxa. Meesha ay ku taallo oo ah goob ay si adag ugu tartamayaan quwadaha waaweyn ee dunida ayaa Jamhuuriyadda Somaliland siinaya fursad dahabi ah oo ay ku muujin karto muhiimaddeeda dhanka amniga, ganacsiga, iyo xasilloonida siyaasadeed. Haddii si istaraatiiji ah loo maareeyo, fursaddani waxay noqon karaan jidka ay Somaliland ku gaadhi karto himiladeeda qaranimo iyo koboc dhaqaale oo waara.

Goob Juquraafiyeed oo Istiraatiiji ah:

Somaliland waxay ku taallaa meel istiraatiiji ah oo u dhow marin-badeedka Bab-el-Mandeb oo ah albaabka u dhexeeya Badda Cas iyo Badweynta Hindiya, halkaas oo ah meel muhiim u ah isu socodka ganacsiga shidaalka iyo badeecooyinka u kala goosha Bariga Dhexe, Yurub, iyo Ameerika. Dekedda Berbera ayaa noqotay xudun istiraatiiji ah oo ay daneynayaan dalal iyo shirkado waaweyn, iyadoo Somaliland ay heshiisyo la gashay shirkadda DP World oo casriyayn iyo ballaadhin ku samaysay dekedda, isla markaana si weyn loo horumariyay kaabayaasha. Tani waxay xoojisay doorka Somaliland ee gobolka, iyada oo isu muujisay inay tahay meel mudan maalgashi iyo saameyn siyaasadeed.

Badda Cas: Saameynta Siyaasadeed iyo Milatari ee Somaliland:

Badda Cas iyo Bab al-Mandab waxay noqdeen goob istiraatiiji ah oo ay quwadaha waaweyn ee caalamku ku loolamayaan si ay u xakameeyaan marin-biyood muhiim u ah ganacsiga iyo amniga caalamiga ah. Tartankan juquraafi-siyaasadeed ayaa fursad u noqday Somaliland, taasoo si deggan oo qorshaysan u muujisay inay tahay lammaane lagu kalsoonaan karo. Maalgashiga ballaadhan ee Imaaraadka Carabta ku sameeyeen Dekedda Berbera waxa uu caddeyn u yahay muhiimadda istiraatiijiga ah ee Somaliland leedahay.

Doorka Somaliland ee Amniga Badda iyo La-dagaallanka Budhcad-badeedda:

Somaliland waxay si muuqata uga dhex muuqatay dadaallada caalamiga ah ee la-dagaallanka falalka budhcad-badeednimo oo aafeeyay dalka Soomaaliya oo intiisa badan aanay ka arrimin dawladda Muqdisho oo caalamku u aqoonsaday in uu yahay dal fashilmay. Somaliland ayaa arrintaasi ka gaadhay guul la taaban karo iyada oo aan haysan taageero caalami ah oo toos ah Dawladda Somalialnd waxay dhistay awood ciidan badeed oo xakameeya dhaqdhaqaaqa budhcad-badeedda iyo dambiyada badeed, taas oo xeebaha Somaliland ka dhigtay kuwo nabdoon oo xasiloon. Tani waxay sare u qaaday sumcadda Somaliland ee dhinaca amniga badda, waxayna caddeysay kartideeda ay uga qaybqaadan karto ilaalinta marinada istiraatiijiga ah ee caalamka.

Saamaynta Dhaqaale iyo Iskaashiga Caalamiga ah:

Dekedda Berbera ayaa isu beddeshay mid ka mid ah meelaha ugu muhiimsan ee is-dhexgalka dhaqaale ee gobolka, iyadoo noqotay albaab istiraatiiji ah oo u furan waddamada mandaqada, taas oo Somaliland siisay miisaan cusub oo juquraafi-siyaasadeed. Iskaashiga Somaliland la leedahay Itoobiya, Imaaraadka, Sacuudiga, iyo shirkado caalami ah sida DP World, wuxuu abuuray dano ku dhisan is-bahaysi dhaqaale oo ku dhisan istiraatiijiyad ganacsi, amni iyo horumar.

Fursadda Juqraafiyad Siyaasadeed ee Aqoonsiga Somaliland:

Goobtan istaraatiijiga ah ee Jamhuuriyadda Somaliland waxay si gaar ah u soo jiidatay xiisaha quwadaha waaweyn ee dunida, gaar ahaan kuwa daneeya marin-biyoodyada mandaqada. Tan iyo intii ay ku dhawaaqday madaxbannaanideeda 1991, Somaliland waxa ay si tartiib tartiib ah u dhistay hannaan dimuqraadi ah oo xasiloon, taasoo lagu majeerto marka loo eego xasillooni darrada baahsan iyo qalalaasaha siyaasadeed ee Geeska Afrika.

Nidaamkan dimuqraadiyadeed oo ay ka mid yihiin doorashooyin xor ah, xukuumado si nabad ah xukunka isugu beddela, iyo xorriyadda warbaahinta, ayaa noqonaya saldhig muhiim u ah doodaha lagu taageerayo aqoonsi buuxa. Iskaashiga dhaqaale ee sii kobcaya iyo doorka ay ka ciyaarayso amniga gobolka ayaa Somaliland ka dhigaya bartamaha istiraatiijiyadda caalamiga ah.

Tartanka Juquraafi-Siyaasadeed ee Gobolka:

Marka uu tartanka juquraafi-siyaasadeed ee gobolka sii xoogeysto, waxa ay kordhinaysaa xiisaha beesha caalamka ee ku wajahan muhiimadda ay Somaliland u leedahay amniga iyo xasilloonida Badda Cas. Meesha istiraatiijiga ah ee ay Somaliland ku taallo, xasiloonideeda siyaasadeed, iyo iskaashigeeda la taaban karo ee dhinacyada ganacsiga iyo ammaanka ayaa u suurtagelinaya inay door muuqda ka ciyaarto masraxa gobolka iyo caalamkaba. Haddii si xeel dheer loo maareeyo fursadahaas, Somaliland waxay noqon kartaa laf-dhabarta amniga marin-biyoodyada Gacanka Cadmeed, Badda Cas iyo Bab al-Mandab, taasoo si toos ah u kobcin karta dhaqaalaha dalka, isla markaana sii xoojinaysa xidhiidhka diblomaasiyadeed, una horseedi karta aqoonsi caalami ah oo rasmi ah.

Gunaanad:

Somaliland waxay leedahay door muhiim ah oo istiraatiiji ah oo ku saabsan qaabaynta mustaqbalka amniga Gacanka Cadmeed iyo Badda Cas, iyada oo muhiimadeeda juquraafiyadeeda ee gobolku ay u suuragelineyso inay saameyn muuqata ku yeelato siyaasadaha amniga iyo iskaashiga gobolka iyo guud ahaan caalamka. Si kastaba ha ahaatee, si loo xoojiyo doorkan, waxaa muhiim ah in beesha caalamku ay si buuxda u aqoonsato Somaliland, si loo sii xoojiyo doorkeeda rasmiga ah ee la xidhiidha ka qaybqaadashada hay’adaha amniga badda ee caalamiga ah.

Sidoo kale waxa lagama maarmaan ah in la xoojiyo iskaashiga istiraatiijiga ah ee gobolka iyo caalamka, si wax looga qabto caqabadaha amni ee ka jira Gacanka Cadmeed iyo Badda Cas. In Beesha caalamku ay si buuxda u maalgeliso horumarinta kaabayaasha amniga badda ee Somaliland, gaar ahaan teknoolojiyada, qalabka kormeerka iyo tababarka ciidamada badda.

Waxa kale oo waajib ku ah waddamada beesha caalamka ee daneeya xasiloonida dunida in la sameeyo qorshayaal siyaasadeed oo wada-jir ah oo ay Somaliland kaalin mug leh ku leedahay, si loo hubiyo nabadgelyada iyo xasiloonida gobolka.

Qore Axmed M. Saleebaan

Qaran News