Xaqiiqda hadalkii Trump: Ma wuxuu sheegay inuu eegayo aqoonsiga Somaliland mise?

[Deeq A.]

Washington, D.C. (Caasimada Online) – Hadal kedis ah oo uu Jimcihii Madaxweyne Donald Trump ka sheegay arrinta Somaliland ayaa waxaa si weyn ugu dabbaaldegay taageerayaasha jamhuuriyaddan iskeed madaxbannaanida ugu dhawaaqday, iyagoo u arkay guul taariikhi ah.

Si kastaba ha ahaatee, falanqayn qotodheer oo lagu sameeyay su’aashii shuruudaysnayd ee la weydiiyay iyo jawaabta madaxweynaha labadaba ayaa muujinaysa in rajadaasi ay tahay mid aan sal adag lahayn, oo ku dhisan fasiraad yididiilo leh halkii ay ka tarjumi lahayd isbeddel siyaasadeed oo dhab ah.

Hadalka xiisaha dhaliyay wuxuu salka ku hayay aragti ku saabsan dib-u-dejinta dadka reer Gaza—arrin markii horeba ahayd mid siyaasad ahaan xasaasi u ah oo diblomaasiyad ahaan islamarkaana qodxo badan. Su’aasha la jeediyay waxay u dhignayd sidan: “Waxaad ka hadashay dib-u-dejinta dadka reer Gaza. Dalka Somaliland wuxuu muujiyay xiiso uu u qabo haddii aad aqoonsan lahayd madax-bannaanidiisa. Ma u janjeertaa inaad sidaas samayneyso?”

Madaxweynaha oo ka jawaabayay ayaa yiri: “Arrintaas hadda waan eegaynaa. Runtii waa su’aal wanaagsan; waa arrin kale oo adag sidaad la socoto, laakiin hadda ayaan ka shaqaynaynaa. Somaliland.”

Taageerayaasha jamhuuriyaddan iskeed ugu dhawaaqday madaxbannaanida, oo aqoonsi raadinaysay in ka badan soddon sano, waxay iska indhatireen qodobkii Gaza, waxayna dhegahooda ku maqleen oo keliya suurtagalnimada aqoonsi, iyagoo aaminsan in dalabka shuruudaysan uu yahay waddo macquul ah oo ay ku gaari karaan hadafkooda.

Qoraallada baraha bulshada, faallooyinka qurba-joogta, iyo xitaa qaar ka mid ah warbaahinta maxalliga ah ayaa buunbuuniyay dhacdadaas, iyagoo u dhigay sidii inay muujinayso isbeddel siyaasadeed oo Mareykanku soo wado—iyagoon hakan si ay u dhuuxaan nuxurka luuqadda diblomaasiyadeed ee la adeegsaday.

Si kastaba ha ahaatee, fasiraaddan rajada ku dhisan waxay iska indho-tiraysaa dabeecadda jawaab-celinta siyaasadeed ee caanka ah marka la wajaho su’aal wejiyada badan leh. Weedha ah “arrintaas waan eegaynaa” waa mid ka mid ah xeeladaha ugu caansan uguna ballanqaad-la’aanta badan ee ay siyaasiyiintu adeegsadaan si ay uga weecdaan jawaab toos ah. Waa xeelad hadal oo arrinta lagu hakiyo—iyadoo la qirayo jiritaanka su’aasha oo la muujinayo ka-fiirsasho, haddana laga fogaanayo ballanqaad la taaban karo ama calaamad kasta oo muujinaysa isbeddel siyaasadeed oo dhab ah, gaar ahaan marka su’aashu ay isku xirayso laba arrimood oo aan xiriir lahayn oo aad xasaasi u ah.

Waxaa intaas dheer, hadalka madaxweynaha ee daba-socday—”waa mid kale oo adag sidaad la socoto”—wuxuu si toos ah uga hor imaanayaa fasiraadda yididiilada leh. Marka uu arrinta ku tilmaamay “mid adag,” wuxuu carrabka ku adkeeyay wejiyada kala duwan ee xasaasiga ah ee ku xeeran: qorshaha dib-u-dejinta Gaza, madaxbannaanida Somaliland ee lagu muransan yahay, iyo ballanqaadyada guud ee siyaasadda arrimaha dibadda ee Mareykanka.

Luuqadda diblomaasiyadda, qaab-dhismeedka noocan ah wuxuu inta badan u adeegaa sababayn ku dhex-dhisan oo loogu marmarsiyoodo ficil-la’aanta, taasoo u oggolaanaysa madaxda inay ka fogaadaan ballanqaadyo degdeg ah iyagoon si furan u diidin nuxurka su’aasha.

Xaqiiqada diblomaasiyadeed ee ballaaran ayaa sidoo kale qaboojinaysa filashooyinka. Mareykanku wuxuu leeyahay siyaasad qotodheer oo ah “Hal Soomaaliya,” ah taasoo si adag ula jaanqaadaysa mowqifyada Midowga Afrika (AU) iyo Qaramada Midoobay (UN), oo labaduba u aqoonsan Muqdisho inay tahay dawladda keliya ee sharciga ah. In laga laabto aragtidan tobannaan sano jirtay—gaar ahaan iyadoo lagu beddelanayo heshiis mala-awaal ah oo dib-u-dejin ah oo ku lug leh mid ka mid ah iska hor-imaadyada ugu cakiran Bariga Dhexe—waxay noqon lahayd isbeddel weyn oo gariir ku keena siyaasadda arrimaha dibadda ee Mareykanka.

Go’aan noocan oo kale ah wuxuu u baahan lahaa dib-u-eegis taxaddar leh oo ay wadaagaan hay’adaha dawladda, la-tashi lala yeesho xulafada, iyo malaha oggolaansho ka timaadda Kongareeska.

Hubaal laguma sii shaacin lahayn hal jumlad oo mugdi ku jiro oo lagu bixiyay waraysi warbaahineed. Maqnaanshaha bayaan caddeyn ah oo ka soo baxa Wasaaradda Arrimaha Dibadda ama hay’adaha kale ee rasmiga ah ee Mareykanka waa tilmaan xooggan oo muujinaysa inaanu jirin isbeddel siyaasadeed oo dhow.

Xaqiiqdii, iskaashi suurtagal ah oo Mareykanku la yeesho Somaliland wuxuu bixin karaa faa’iidooyin istaraatiiji ah, gaar ahaan marka la eego goobta ay ku taallo ee u dhow marinka Baab al-Mandab—oo ah marin-badeed ciriiri ah oo muhiim u ah isku xirka Badda Cas iyo Gacanka Cadmeed. Hase yeeshee, faa’iidadaas juqraafiyeed waxaa barbar socda khataro waaweyn: in la fogeeyo dawladda federaalka ee Soomaaliya, laga caraysiiyo saaxiibbada Midowga Afrika, iyo in la qalqal geliyo nidaamka siyaasadeed ee Geeska Afrika oo markii horeba jilicsanaa.

Taariikh ahaan, maamulladii Mareykanka—ha ahaadeen Jamhuuri ama Dimoqraadi—waxay mar walba doorteen taxaddar halkii ay ka dooran lahaayeen daandaansi marka ay timaaddo arrintan.

Gabagabadii, inkastoo rabitaanka shacabka Somaliland ee aqoonsiga uu yahay mid dhab ah oo dareenkiisu qoto dheer yahay, haddana in rajadaas lagu xiro hadalkan gaarka ah waa akhrin khaldan oo lagu sameeyay xaqiiqada jirta. Luuqadda uu adeegsaday Madaxweyne Trump waxay astaan u tahay ka-dabaalasho diblomaasiyadeed, ee ma ahan horumar diblomaasiyadeed.

Ilaa laga helayo bayaan rasmi ah ama tallaabo diblomaasiyadeed oo la taaban karo—ha ahaato qaab war-saxaafadeed, amar siyaasadeed, ama heshiis laba geesood ah—hadalkiisa waa in loo arkaa sida uu yahay: qirasho edeb leh oo aan ballanqaad lahayn, ee ma ahan iftiinkii cagaarnaa ee madaxbannaanida ee mudada dheer la sugayay.