Masar oo jawaab kulul ka bixisay diidmada Itoobiya ee ciidanka ay keeneyso Somalia

[Deeq A.]

Qaahira (Caasimada Online) – Xildhibaan Masaari ah ayaa sheegay Jimcihii in go’aanka Qaahira ay ciidamo ugu direyso Soomaaliya, kuwaas oo ka tirsan howlgalka xasilinta ee Midowga Afrika, uu yahay mid sharci ah oo ay si buuxda u taageersan yihiin Muqdisho iyo Midowga Afrikaba, isagoo meesha ka saaray diidmada Ethiopia oo uu ku tilmaamay isku day xiisad lagu abuurayo.

Mustafa Bakhri, oo ka tirsan baarlamaanka Masar, ayaa u sheegay weriyeyaasha in dirista ciidamada “ay ku timid codsi ka yimid dowladda Soomaaliya iyo oggolaanshaha Golaha Nabadda iyo Ammaanka ee Midowga Afrika, taasoo siinaysa sharciyad buuxda.”

Wuxuu sheegay in dhaleecaynta Ethiopia “ay tahay mid aan la aqbali karin oo kaliya looga gol leeyahay in lagu kiciyo xasillooni darro.”

Hadalladan ayaa daba socda war ay Soomaaliya soo saartay 26-kii Agoosto, kaasoo lagu sheegay in ciidamo Masaari ah ay ku biiri doonaan Howlgalka Taageerada iyo Xasilinta Midowga Afrika ee Soomaaliya (AUSSOM) toddobaadyada soo socda.

Wasaaradda Gaashaandhigga Soomaaliya ayaa sheegtay in cutubyadaasi ay tababar ku soo qaateen magaalada Qaahira, isla markaana la dejin doono gobollada Hiiraan, Shabeellaha Hoose, iyo Gedo, halkaasoo ciidamada Soomaaliya iyo kuwa xulafada la ah ay kula dagaallamayaan dagaalyahannada al-Shabaab.

“Ciidamada Masar waxay taageero toos ah siin doonaan ololaha Soomaaliya ee ka dhanka ah kooxaha argagixisada, iyagoo isla markaana xoojinaya xasiloonida dowladda,” ayuu yiri Bakhri, isagoo ku nuux-nuuxsaday in ka qaybgalka Qaahira uusan xiriir la lahayn muranka kala dhexeeya Ethiopia ee ku saabsan Biyo-xireenka Weyn ee Ethiopia.

Horraantii toddobaadkan, Safiirka Ethiopia u fadhiya Soomaaliya, Suleyman Didefo, ayaa u sheegay telefishinka Soomaaliga ee Universal TV in dowladdiisu ay ka soo horjeeddo geynta ciidamada Masar, isagoo sheegay in Addis Ababa ay “si weyn uga walaacsan tahay” qorshahaas.

Danjiraha ayaa tilmaamay in Itoobiya aysan wax cabsi ah ka qabin haddii la keeno ciidanka Masar, wuxuuna diray farriin cad oo uu ku sheegay inay awood u leeyihiin inay is difaacaan goor kasta.

“Annagu ma nihin kuwa cabsi qaba ama dareemaya khatar, waana awoodnaa inaan is difaacno,” ayuu wareysiga ku yiri Danjire Suleyman Dedefo.

“Waxaan ognahay in Masar aysan wax taageero ah ka geysan doonin xasilinta caqabadaha amni ee Soomaaliya. Suudaan waa dal daris la ah Masar, haddana kama aysan helin wax kaalmo ah. Libya sidoo kale waa daris, iyaduna kama aysan helin caawimaad. Ciidanka Masar ma laha taariikh muuqata oo nabad-ilaalin caalami ah,” ayuu hadalkiisa raaciyay.

Ka qaybgalka Masar waxaa oggolaaday Midowga Afrika dabayaaqadii 2024-kii, kaddib wadahadallo lala yeeshay mas’uuliyiinta Soomaaliya, waxaana si rasmi ah loogu meel mariyay heshiis amni oo labo geesood ah oo la saxiixay bishii Janaayo.

Bishii Luulyo, Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud ayaa dalka Masar kula kulmay Madaxweyne Abdel Fattah el-Sisi, halkaasoo ay Qaahira ku ballanqaadday inay kordhinayso tababarka iyo hubeynta ciidamada Soomaaliya, ayna soo saartay digniin ka dhan ah tallaabooyinka loo arko inay halis gelinayaan amniga Badda Cas.

Xiisadda u dhaxaysa Soomaaliya iyo Ethiopia ayaa cirka isku shareertay bishii Janaayo 2024 markii Addis Ababa ay heshiis is-afgarad ah la saxiixatay Somaliland, kaasoo siinaya marin badeed ay isticmaasho dekad iyo saldhig ciidan badeed, iyadoo beddelkeeda laga yaabo in la aqoonsado madax-bannaanida Somaliland.

Muqdisho ayaa si degdeg ah heshiiskaas ugu tilmaantay xadgudub sharci-darro ah oo ka dhan ah madax-bannaanideeda, waxayna ku hanjabtay inay eryi doonto ciidamada Ethiopia. Dalka Turkiga ayaa markii dambe dhex-dhexaadiyay Baaqii Ankara bishii Diseembar, kaasoo lagu soo celiyay xiriirkii diblomaasiyadeed.

Dhinaca Masar, ka qaybgalka howlgalka xasilinta Soomaaliya waa mid ay ku muujinayso garab istaagga ay la garab taagan tahay Muqdisho iyo sidoo kale qayb ka ah istiraatiijiyaddeeda ballaaran ee Badda Cas.

Madaxweyne Abdel Fattah el-Sisi wuxuu ka digay in damaca Ethiopia ee dhinaca badda uu khatar ku yahay amniga gobolka, gaar ahaan marinnada maraakiibta ee gala Kanaalka Suweys. Dhanka kale, Soomaaliya waxay isku dayday inay isku dheellitirto xiriirkeeda, iyadoo soo dhoweysay taageerada Masar, balse ku adkaysanaysa inaan lagu soo jiidi doonin siyaasadda Webiga Niil.

Diidmada Ethiopia waxay salka ku haysaa loollan juquraafi-siyaasadeed oo soo jireen ah oo kala dhexeeya Masar. Qaahira iyo Addis Ababa waxay sanado badan isku khilaafsanaayeen Biyo-xireenka Weyn ee Ethiopia (GERD), kaasoo Masar ay ka cabsi qabto inuu xaddidi doono saami-qaybsigeeda biyaha Webiga Niil. Xiisadda ayaa sii qoto dheeraatay bishii Janaayo 2024 kaddib heshiiskii is-afgaradka ahaa ee dhex maray Ethiopia iyo Somaliland.

Bakhri wuxuu ka digay in iska caabbinta joogtada ah ee Ethiopia ay kordhin karto halista isku dhacyo. “Ethiopia ma rabto in Masar ay door muhiim ah ka ciyaarto Geeska Afrika,” ayuu yiri.