Soomaaliya oo Mareykanka u dirtay digniin culus oo ka dhan ah aqoonsiga Somaliland

[Deeq A.]

Washington, (Caasimada Online) — Danjiraha Soomaaliya u fadhiya dalka Mareykanka ayaa ka digay in aqoonsiga gobolka gooni-u-goosadka ah ee Somaliland uu jabindoono xeerarka caalamiga ah, isla markaana uu wiiqayo iskaashiga la-dagaallanka argagixisada, xilli koox yar balse cod kar ah oo ka tirsan sharci-dejiyeyaasha Mareykanka ay Aqalka Cad ku cadaadinayaan inuu beddelo siyaasaddiisa.

“Soomaaliya waa dal madax bannaan… xuduudaheedana waa kuwo caalamku aqoonsan yahay, sharciga caalamiga ahna uu dhowrayo,” ayuu Danjire Daahir Xasan Cabdi ku yiri qoraal uu daabacay.

“Hindisayaasha lagu doonayo in lagu kala qaybiyo Soomaaliya… waxay halis gelinayaan inay xasilooni darro ka abuuraan, ma aha Soomaaliya oo kaliya, balse qaaradda oo dhan.” Wuxuu ku dooday in tabashooyinka ka jira waqooyiga ay yihiin kuwo siyaasadeed, “laguna xallin karo qaab-dhismeed Soomaali mideysan.”

Olole lagu doonayo in lagu aqoonsado Somaliland

Hadalladan ayaa imaanaya ka dib markii Senatar Ted Cruz (R-TX) uu warqad uu 14-kii Agoosto u diray Madaxweyne Donald Trump ku boorriyay inuu “si rasmi ah ugu aqoonsado Jamhuuriyadda Somaliland inay tahay dal madax bannaan, lehna madaxbannaani ku saleysan xuduudihii 1960-kii.”

Cruz wuxuu ku tilmaamay Somaliland inay tahay “saaxiib dhinaca amniga iyo diblomaasiyadda oo muhiim ah,” kuna taalla meel istiraatiiji ah oo ku teedsan Gacanka Cadmeed. Xafiiskiisa ayaa toddobaadkii hore soo bandhigay warqaddaas iyo qoraal kooban oo ku saabsan.

Dhanka Aqalka Wakiillada, waxaa 12-kii Juun la horgeeyay hindise-sharciyeedka H.R. 3992 — ee loogu magac daray “Xeerka Madaxbannaanida Jamhuuriyadda Somaliland” (Republic of Somaliland Independence Act) — waxaana loo gudbiyay Guddiga Arrimaha Dibedda (Foreign Affairs Committee); xeerkan ayaa madaxweynaha u oggolaanaya inuu Somaliland u aqoonsado dal gooni ah. Hindise-sharciyeedkan weli kama uusan gudbin heerka hordhaca ah.

In kasta oo uu jiro cadaadis ka imaanaya Kongareeska, siyaasadda rasmiga ah ee Washington waxay weli taageersan tahay madaxbannaanida iyo midnimada dhuleed ee Soomaaliya — mowqifkaas oo ay mar kale ku celisay bishii Oktoobar 2024 kooxda loogu yeero Shanta Soomaaliya (the Somalia Quint) (Mareykanka, UK, Midowga Yurub, Qatar, iyo Turkiga), sidoo kalena ka muuqday bayaannada Mareykanka ee lagu soo dhoweeyay Baaqa Ankara ee Turkigu dhex-dhexaadiyay oo ay wada gaareen Soomaaliya iyo Itoobiya bishii Diseembar 2024.

Federaalismka iyo saameynta dagaalkii Laascaanood

Danjire Daahir wuxuu sheegay in Soomaaliya marar badan si qaldan loogu sawiro inay tahay dal qaranimadiisa lagu muransan yahay. “Soomaaliya waa mid ka mid ah dalalka yar ee muwaadiniintoodu ay wadaagaan hal luuqad, diin iyo dhaqan,” ayuu qoray, isagoo ku adkeysanaya in nidaamka federaalku uu bixinayo “is-maamul ballaaran, isla-xisaabtan iyo is-xukun iyada oo aan la luminayn midnimada qaranka.”

Hadalkiisa ayaa daba socda aqoonsigii ay Muqdisho bishii Abriil u fidisay maamulka SSC-Khaatumo — oo ah maamul fadhigiisu yahay deegaannada Sool iyo Sanaag ee ku hareereysan Laascaanood — kaasoo loo aqoonsaday maamul-goboleed federaal ah, iyo tallaabooyin xigay oo ay ergooyin deegaanka ahi bishii Luulyo ay rasmiyeeyeen Dowlad-goboleedka Waqooyi-Bari (North Eastern State) oo fadhigiisu yahay Laascaanood.

Dagaalladii ka dhacay agagaarka Laascaanood sannadkii 2023 ayaa barakiciyay ku dhowaad 200,000 oo qof, sida ay sheegeen warbixinnada Qaramada Midoobay iyo hay’adaha samafalka — waana colaad dhaawacday dedaalkii aqoonsi raadinta ee Somaliland, isla markaana xoojisay mucaaradnimada deegaanka ee ka dhanka ah xukunka Hargeysa.

“Somaliland ma aha isku wada mid,” ayuu ku dooday Danjire Daahir, isagoo sheegay in bulshooyinka ku nool gobollada Awdal, Sool, iyo Sanaag ay si joogto ah uga soo horjeedeen gooni-u-goosadka.

Wuxuu soo dhoweeyay tallaabooyin dib-u-heshiisiin ah oo ay dhowaan qaadday dowladda federaalku, wuxuuna sheegay in tabashooyinka jira lagu xalliyo “wadahadal, ee aan lagu xallin kala qaybsanaan.”

Ahmiyadda amniga ee Washington

Danjire Daahir wuxuu ka digay in taageeridda kala-goynta ay “dhaawici doonto” hawlgallada amni ee wadajirka ah, “ayna adkeyn doonto is-dhaafsiga xogaha sirdoonka, ayna wiiqi doonto Ciidanka Xoogga Dalka Soomaaliyeed” xilli ay la dagaallamayaan al-Shabaab iyo farac maxalli ah oo ka tirsan Daacish.

Wuxuu sheegay in “sannadka 2025 oo keliya, ciidamada Soomaaliya iyo kuwa Mareykanku ay fuliyeen tobannaan hawlgal oo guuleystay.”

Kaalinta Mareykanka ayaa weli udub-dhexaad u ah xaaladda amniga ee Soomaaliya. Bishii Maarso, wakaaladda wararka ee Reuters ayaa tebisay warqad uu diray Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud oo ku soo jeedinayay in Mareykanka lagu wareejiyo maamulka gaarka ah ee saldhigyo cirka iyo dekedo istiraatiiji ah — oo ay ku jiraan xarumaha Ballidoogle iyo Berbera — si loo xoojiyo la-dagaallanka argagixisada iyo saadka ee Geeska Afrika.

Dekedda Berbera waxay ku taallaa Somaliland, taasoo muujineysa xasaasiyadda siyaasadeed ee ku xeeran arrimaha saldhigyada iyo helitaankooda.

Danjire Daahir wuxuu sheegay inuu soo dhoweynayo bayaan uu dhowaan soo saaray madaxweynaha Mareykanka oo dib loogu xaqiijinayo taageerada midnimada Soomaaliya, loogana digayo dhinacyada doonaya inay xasilooni darro ka abuuraan gobolka.

Ugu dambayn, Danjire Daahir wuxuu hadalkiisa ku soo gabagabeeyay in kala-qaybintu ay “dib u hurin doonto ayna sii qoto dheereyn doonto” colaadda, ayna halis ugu jirto inay dhiirrigeliso dhaq-dhaqaaqyada gooni-u-goosadka ee ka jira meelo kale oo Afrika ah. “Soomaaliya weli ma ahan mid isku dhan, laakiin way soo kabanaysaa,” ayuu qoray.

“Waddada horumarku kuma jirto kala qaybsanaan, balse waxay ku jirtaa xoojinta hay’adaha midnimada. Xuduudo keligood ma xaqiijin karaan nabad — waxaa taas awooda oo keliya Soomaali si wadajir ah u shaqeyneysa.”