Madaxweyne Afwerki oo si cajiib ah uga hadlayo dagaalka Itoobiya ay isku diyaarineyso

[Deeq A.]

Asmara (Caasimada Online) – Madaxweynaha Eritrea, Isaias Afwerki, ayaa ku eedeeyay dalka ay jaarka yihiin ee Itoobiya inuu si firfircoon ugu jiro diyaar garow dagaal, isla markaana uu eedeymaha diblomaasiyadeed u adeegsanayo daah uu ku qarinayo ujeeddooyinkiisa, tallaabi si weyn sare ugu qaadaysa xiisadda, islamarkaana halis gelinaysaa inay iska hor imaad ku dhowaadaan labadan dal ee Geeska Afrika ku xifaaltama.

Wareysi uu dhawaan siiyay warbaahinta gudaha, ayuu hoggaamiyahan ruug-caddaaga ah ku gacan sayray warqad ay Addis Ababa u dirtay Qaramada Midoobay, taasoo Eritrea ku eedeynaysay gardarro, wuxuuna ku tilmaamay mid “layaab leh oo carruurnimo iyo been abuur ah.”

“Xaqiiqdii, tani waxay ahayd been rakhiis ah oo uu Xisbiga Barwaaqo (Prosperity Party) ku doonayay inuu ku daboolo diyaar garowgiisa dagaal,” ayuu yiri Isaias, isagoo ula jeeday xisbiga talada haya ee uu hoggaamiyo Ra’iisul Wasaaraha Itoobiya, Abiy Ahmed.

Eedeyntan cad ayaa imaanaysa bilooyin kadib markii uu sii xumaanayay xiriirka labada dal, kaasoo bilaabay inuu muroogoodo dabayaaqadii 2023-kii, markaasoo uu Abiy ku adkeystay “xaqa dabiiciga ah” ee Itoobiya u leedahay inay hesho marin badeed. Waa hadal daandaansi ah oo ka dhex dhacay gobol ay arrimaha madax-bannaanida iyo helitaanka badda ay yihiin kuwo aad xasaasi u ah.

Itoobiya waxay ahayd waddan aan bad lahayn tan iyo sanadkii 1993-kii, markaasoo ay Eritrea xorriyaddeeda ka qaadatay kaddib dagaal qaraar oo socday 30 sano, iyadoo la wareegtay dhammaan xeebtii dalkaas ee Badda Cas.

Labada dal ayaa markii dambe galay dagaal kale oo xuduudeed oo ba’an intii u dhaxaysay 1998 iyo 2000, kaasoo galaaftay nolosha tobanaan kun oo qof. Heshiis nabadeed oo taariikhi ah oo la gaaray 2018-kii ayaa si ku-meel-gaar ah u soo yareeyay xiisaddii, xitaa wuxuu horseeday iskaashi xilligii uu socday dagaalkii Tigray. Laakiin is-afgaradkaas jilicsanaa ayaa tan iyo markaas bur-buray.

Xiisadaha gudaha oo la weecinayo

Madaxweyne Isaias wuxuu meesha soo dhigay in hoggaamiyeyaasha Itoobiya ay hurinayaan colaad dibadeed si ay dareenka dadweynaha uga weeciyaan dhibaatooyinka baahsan ee dalkooda ka jira.

“Qalalaasaha aan maanta ka aragno Itoobiya runtii waa mid aan horay loo arag,” ayuu yiri, isagoo farta ku fiiqay waxa uu ku tilmaamay guul-darrada dowladda ee ku aaddan fulinta buuxda ee Heshiiskii Nabadda ee Pretoria (Pretoria Peace Agreement) oo la saxiixay bishii Nofeembar 2022, kaasoo si rasmi ah u soo afjaray dagaalkii Tigray. Eritrea, inkastoo ay garab siisay ciidamada Itoobiya, haddana kama aysan mid ahayn dhinacyadii heshiiskaas saxiixay, waxaana tan iyo xilligaas Mareykanka iyo hay’adaha u dooda xuquuqda aadanaha ay ku eedeeyeen inay carqaladeynayso dhaqan-gelintiisa.

Sidoo kale, Isaias wuxuu shaki geliyay go’aanka ay dowladda Itoobiya “dagaal aan laga fiirsan kula gashay FANO,” oo ah maleeshiyo awood badan oo ka dhisantay gobolka Amxaarada. Iska horimaadka u dhexeeya dowladda federaalka iyo maleeshiyadan oo horey xulafo u ahaa ayaa si xowli ah u socday tan iyo bartamihii 2023-kii, taasoo sii kordhisay xasilooni-darrada dalka.

Madaxweynaha Eritrea ayaa hadalkiisa sii wata, wuxuuna ku eedeeyay Itoobiya inay ka hormarisay xiisad abuur milatari wadahadalladii diblomaasiyadeed.

Wuxuu sheegay in Addis Ababa ay ku mashquulsan tahay “hanjabaado iyo gooddin maalinle ah,” ayna ku faanayso inay heshay “diyaarado aan duuliye lahayn (drones) iyo gantaallo ridada dheer, taankiyo iyo wixii la mid ah,” iyadoo ujeeddadu tahay “inay ku beegsato Eritrea.”

Inkastoo aan si madax-bannaan loo xaqiijin karin sheegashooyinkan gaarka ah ee ku saabsan iibsiga hubka, haddana Itoobiya waxay si fagaare ah u ballan-qaadday inay casriyeynayso ciidankeeda qalabka sida.

Si kastaba ha ahaatee, Isaias wuxuu adeegsaday hadal adag oo iska caabbin ah, isagoo ka digay in la dhayalsado adkaysiga Eritrea, kaasoo ay soo shiileen tobanaan sano oo colaadeed.

“Anagu ma jecelin dagaal. Laakiin waxaan galnay dagaallo nalagu soo qasbay,” ayuu yiri. “Sida taariikhdu marqaati ka tahay, si fiican ayaan u naqaannaa sida aan dalkeenna u difaacno mar haddii nalagu soo duulo.”

Wuxuu hadalkiisa kusoo xiray baaq toos ah oo uu ku doonayo in looga fogaado waxa ay falanqeeyayaashu ka cabsi qabaan inuu isu beddelo colaad goboleed oo baahda.

“Shacabka Itoobiya ha ku ridina dagaal aan waxba tarayn; diiradda saara xalinta dhibaatooyinkiina dhabta ah,” ayuu ku boorriyay Isaias, isagoo isla markaasna caddeeyay in Eritrea ay si feejigan ula socoto xaaladda. “Waa inaan qaadannaa taxaddarrada lagama maarmaanka ah, maxaa yeelay gebi ahaanba meesha lagama saari karo in la qaado tallaabooyin nacasnimo ah.”