Xasaradaha oo Ka Digay Dhibaato Ka Dhalata Doorashada Soomaaliya

[Deeq A.]

Ururka xasaradaha caalamiga ah ee ICG ayaa ka digay dhibaatooyin caalami ah oo sanadkan 2021-ka laga yaabo in ay ka dhacaan dunida oo dhan.

ICG ayaa warbixinteeda soo baxday December 30-keeda ku sheegtay in illaa 10- dal oo dunida ku taallo sanadkan ay suura gal tagay in ay ka dhacaan dhibaatooyin dagaal oo Sababi kara Bur bur baaxad leh.

Dalalka ay ka digtay Hay’addan ayaa waxaa ka mid ah Yemen, Ethiopia,  Afghanistan, The Sahel, Venezuela,  Somalia, Libya, Iran-US, Russia-Turkey iyo isbadalka cimilada.

Laga soo bilaabo cudurka faafa ee coronavirus ilaa saameynta sii kordheysa ee isbedelka cimilada, siyaasadaha guracan ee maamulka Trump kadib doorashadii Joe Biden, dagaalkii Azerbaijani iyo Armenia ee ka dhanka ahaa Nagorno-Karabakh, iyo dagaalka  gobolka Tigreega ee Ethiopia, waxa ay noqdeen kuwa ugu halista badan ee sanadkii dhamaaday 2020 dunida ka dhacay. 

Ururka ayaa sheegay in wada hadalo badan oo dhaxdhaxaadin ah ay waddo dowladda Afgaanistan balse waxa suura gal noqon karo ayaa la yiri is faham waa soo kala dhex gala wada hadalada nabadda ee Afgaanistan iyo kooxda Taliban.

Dalka Itoobiya ayaa lagu sheegay in ra’iisul wasaaraha dalkaasi uu qaadayo falal ka baxsan xeeyndaabka sharciga iyo bini’aadanimada kadib dagaalka Bishii November uu ku qaaday gobalka waqooyiga dalkaasi ee Tigreega , waxaa la sheegay in Ciidamada dalka Itoobiya laga saaray cutubyada ka soo jeeda qowmiyadda Tigreega taas oo ka dhalan karta khilaaf hor leh iyo in ay markale dib isku soo abaabulaan Xoogaga Hubeysan ee TPLF oo hadda hogaan kooda Abiy uu gacanta ku dhiga.

Cooladaha Gobalka Geeska iyo Xasaradaha taagan ayaa lagu yiri waxaa iyana suura gal ah in markale Soomaaliya xaalad adag gasho .

Doorashooyinka ku soo food leh Soomaaliya ayaa laga digayaa. iyadoo khilaaf xoogan uu soo kala dhex galay Madaxweyne Maxamed Cabdullaahi Farmaajo  iyo Xubnaha Musharixiinta iyo maamulada qaar , taas oo la sheegay in ay wiiqin doonto dagaalka dowladda ay kula jirto Al-shabaab Al-Shabaab kaas oo galaya sanadkiisii shan iyo tobnaad, iyadoo aan la hayn meel uu ku dhammaado, halka deeqbixiyeyaasha ay sii kordhinayaan  carada ay ka qabaan bixinta lacagaha ciidamada Midowga Afrika (AU) oo aan wax lagu qaban . 

Warbixinta waxaa lagu xusay in doorashooyinka baarlamaanka waxaa loo qorsheeyay in ay dhacaan bartamaha bisha Diseembar laakiin dib ayaa loo riixay, iyo u diyaargarowga codbixinta madaxweynaha qorshaheedu uu ahaa  Febraayo 2021 sidoo kale iyana dib ayaa loo dhigay . 

Waxaa Xumaaday xiriirka ka dhexeeya maamulka Muqdisho ku eg iyo qaar ka mid ah gobollada Soomaaliya – gaar ahaan Puntland iyo Jubaland, oo hoggaamiyayaashoodu muddo dheer la tartamayeen Farmaajo kana baqayaan in dib loo doorto .

Inta badanna waxaa sabab u ah khilaafaadka ku saabsan awood-qaybsiga awoodda iyo kheyraadka u dhexeeya xarunta iyo hareeraha.

Khilaafka noocan ah ayaa u muuqda inuu iska horkeenayo beelaha Soomaaliyeed midba midka kale, oo ay ku jirto heer qabiil, iyadoo ay sii kordhayaan hadalada qadhaadh ee ay adeegsanayaan dhinacyada oo dhan.

Sida warbixinta lagu qoray , Al-Shabaab wali wey sii xoogeysanayaan,  Kooxdu waxay maamushaa qaybo badan oo ka mid ah koonfurta iyo bartamaha Soomaaliya, waxayna kordhisaa weeraradeeda, iyagoo si  joogto ah u weeraraan caasimadda Muqdisho .

In kasta oo hoggaamiyeyaasha Soomaalida iyo Saaxibadooda caalamiga ahi ay dhammaantood garwaaqsadeen, mabda ‘ahaan, in caqabadda ka timaadda Al-Shabaab aan lagu xallin karin xoog kaligood, haddana in yar ayaa caddaysanaya beddelka kale ee jira. Wadahadalka lala galayo mintidiinta waxay noqon kartaa ikhtiyaar, laakiin illaa iyo hadda hoggaamiyeyaasha dhaq-dhaqaaqa waxay bixiyeen tilmaan yar oo ah inay doonayaan heshiis diblomaansi .

Waxaa la soo jeediyey, in si arrimaha taagan loo sii murjiyo, samirku wuu ku siiyaranaya howlgalka Midowga Afrika ee sanadaha badan la dagaallamayay Al-Shabaab.

Deeq-bixiyeyaasha sida EU-da waxay ka daaleen inay quudiyaan wax u muuqda olole millatari oo aan dhammaanayn.

Qorshaha hadda socda ayaa ah in mas’uuliyadda ugu horreysa ee amniga lagu wareejiyo ciidamada Soomaaliya dhammaadka 2021, Hase yeeshee ciidammadaas ayaa weli ah kuwo tabar yar oo aan diyaar u ahayn inay hoggaamiyaan dadaallada ka hortagga Al-shabaab .

Khatarta firaaqa amni ayaa waxaa sii xumeeyay ka bixitaankii lama filaanka ahaa ee ciidamada Itoobiya sababo la xiriira xiisadda Tigreega iyo qorshaha maamulka Trump ee ah in ciidamada Mareykankauu kala baxo Soomaaliya . 

Naatijada Doorashada Soomaaliya oo noqota mid u dhacda Is-ogol, Heshiis iyo si nabdoon ayaa kaliya noqon karta in ay Deeqbixiyayaasha ay si rasmi ah u sii wadaan Howlaha gurmadka Soomaaliya , haddii ay taasi meeha ka baxdose waxaa suura gal ah Saaxibada in ay baneeyaan Garabka Soomaaliya .

W/Q: Cabdiraxmaan Sabriye:

Goobjoog News

Source: goobjoog.com