garyare

Nomads
  • Content Count

    15
  • Joined

  • Last visited

Everything posted by garyare

  1. 17/08/07 DABBAAL-DEG PUNTLAND?: WAA WAXAAN LOO NOQON DOONIN! Hooyo ayaa waxaa laga wariyey in ay wiilkeedii ku tiri: Allow iga aamusi. Waa habaar culus ee ay hooyo ku tiraahdo wiilkeeda iyadoo la ogyahay in ay hooyo kastaa ay u ducayso wiilkeeda xataa haddii uu yahay wax ma tare oo waa tii la yiri: habari curadkeeda cay uma quurto (Haddii adan qisadan aqoon akhristow, fadlan waydii saaxiibkaa). Puntland waxay ku dhawaaqday in ay tahay Dawlad Goboleed muddo hadda laga joogo 9 sannadood. Sannadkaan oo ay sagaal jirsatey ayaa waxaa caawa oo ay taariikhdu tahay 17 Agoosto 2007 degmada Camden ee London oo ah magaalo madaxda dalka Ingiriiska lagu qabtay kulan ay yimaadeen dad aan ku qiyaasay 60 ilaa 70 qof. Kulanka oo cinwaan looga dhigay Dabbaaldegga Sannadguurada 9aad ee Puntland laguna faafiyey Shabakada Puntlandpost ka hor hal toddobaad, ayaa waxaa qabanqaabadiisa sheegtay koox wiilal badidood aad u dhallinyar iskuna magacaabay “Ururka Dhallinyarada Puntlan”. Waxaa haddaba ugu horrayn is weydiin leh: 1. maxaa keenay in Puntland loo dabbaaldego kaliya sannadka 9aad ee aasaaskeedii:  ma waxaan dalka ka jirin wax mudan in loogu dabbaaldego sannadkaan ka hor?  Ma sannadkan ayuu dalku helay ama gaaray wax khaas ah oo mudan xusid dheeraad ah?  Mise waxaa jirta ajendo inaga dahsoon oo laga leeyahay kulankan isaga ah? 2. maxaa dabbaaldegga loogu qaban waayey isla Puntland? Imaanshaha shirka iyo noocyada dadkii ka soo qayb-galay Ballanta bilowga shirku waxay ahayd 3dii saac ee galabnimo taasoo ku qornayd warqadihii casumaadda hase yeeshee waxaa shirkii la furay ka dib 7dii fiidnimo, micnaha 4 saacadood ka dib. Anigu waxaan ka mid ahaa dadkii goobta tegey hase yeeshee aan haysan casumaad maadaama an sida badan tago goobaha kulammada ay isugu tagaan Jaaliyada London oo an ka mid ahay hadba intii aan ka gaaro, haddii uusan ahayn kulan cid u khaas ah. Walow ka soo qaybgalayaasha shirku ay u badnaayeen dhallinyaro iyo da’ dhexaad rag iyo dumarba, haddana waxaa joogey tiro fiican oo ah dadka ay da’doodu ka weyntahay 50 jir una badnaa ragga, anigu waxaan ku jiraa qaybtan dambe ee gar-caddaha ah. Waxaan shirka ka dhex aqooday tiro aqoonley ah. Maxaa ka dhacay furitaankii shirka? Shirkii waxaa furay wiil dhallin yar isla markaana ka digay in aan shirka laga oggolayn in lagu soo qaado ama looga hadlo “wax siyaasad ah, qadaf loo geysto dad iyo ammaan u jeedda cid khaas ah midna. Dhallinyaradii waxay u yeereen dhowr qof oo ay ku sheegeen in ay yihiin marti sharaf khaas ah ayna fariisiyeen kuraasta mudnaanta ama miiska ka soo horjeeda dadweynaha. Ka dib erayo furitaan iyo muqaddamo ah, waxay dhallinyaradii hadalkii mid-mid u siiyeen kooxdii marti sharafta lagu magacaabay, kuwaasoo badidood ammaanay Puntland hase yeeshee uusan midkoodna soo qaadin wax dhaliil ah ama dhibaato ka jirta dalka. Waxaa shirka telefoon kula soo hadlay Janan Cadde Muuse oo hadda haya jagada madaxtinnimada Puntland iyo ninka u qaabbilsan guddoomiyaha baarlamaanka (parliament speaker) oo iyaguna shirka bogaadiyey. Walow aan si fiican loo maqlayn laynkii telefoonka waxaa ka mid ahaa erayadii aan ka maqlay Cadde Muuse: “waxaannu wadnaa mashaariic badan”; “ha dhegaysanina waxa ay dalka ka sheegayaan website/yadu” iyo “annagu waannu tagaynaaye dalka cid u soo dira”. Ka qaybgalkii dooddii kulanka Anigu waxaan waydiistey in la’ii oggolaado in aan hadlo waxaana lay siiyey 7 daqiiqo. Waxyaalihii aan shirka ku taartay (contribution) waxaa ka mid ahaa: 1) mas’uuliinta waxaa laga doonayaa in ay gutaan waajibkooda ee maaha in lagu ammaano ama loogu hambalyeeyo 2) dal iyo maamul dawli ah midna ma socon karaan haddii aan la dhowrin qawaaniinta loo jideeyey dalkaas anigoo tilmaamay in ilaha qawaaniinteennu ay yihiin:  Mabaadii’da Shareecada Islaamka  Xeerarka ay dejiyaan baarlamaanku, iyo  Xeerarka dhaqanka ama caadada. 3) In shirka lagu xuso in ay Ethiopia qabsatay aanna ka xumahay in aan kulanka lagu soo qaadin Somalida lagu xasuuqayo Koofurta Somalia ayna ahayd in laga xumaado loona diro tacsi 4) In aysan dhallinyaradu ku daba lumin dariiqyada siyaasadaha khaldan ee ay ku hungoobeen nimanka sheegta siyaasiyiintu 5) In dadkii shirkaan ku aaddiyey 17ka Agoosto ay yihiin kuwo aan waxba kala socon maalmaha murugada leh ee soo mara Puntland sidii dhacdadii naxdinta xanuunka badnayd ee isla maalintaas oo kale 2002dii dil siyaasadeed loogu gaystey Madax-dhaqameed caan ah (Suldaan Axmed Hurre) iyo kuwo kale isla waqtiyaashaas. Intaa ka dib nin dhallin yaro ah oo hadalka qaybinayey ayaa iigu geystey hadallo qadaf ah hase yeeshee waxaa taas iga raalli galiyey dad badan oo joogey kulanka. Gunaanad Aragtidayda, wuxuu kulankani iila ekaa mid ay ujeeddadiisu ka duwan tahay sida ay u soo jeediyeen wiilasha yaryari. Waxaa wiilasha ka muuqdey calaamado laga garan karo in ay arrinta Dabbaaldeggu ahay fikrad laga leeyahay dan kale hase yeeshee iyaga loo soo dhiibtey oo ay ka dambeeyaan niman waaweyn oo iyagu diiddan in ay ilaa hadda dibedda isa soo dhigaan markaana wiilasha masaakiinta ah ka dhiganaya waxa loo yaqaan “yool-baar”. Sida ay garan karto cid kasta oo caqli u saaxiib ahi, barnaamij loogu talo galay in loogu dabbaaldego dal, kaasoo waliba dhacay 9 sano ka dib curashadii dalkaas, waxaynnu ka filan karney in looga doodo arrimaha wajiyada badan oo uu dal leeyahay ee barnaamijyada horumarka sida: dhaqaalaha, arrimaha bulshada sida waxbarashada, caafimaadka, caddaaladda iyo siyaasadda, ammaanka/difaaca iwm. Iyo sidoo kale wixii dhaliilo ah ee ay la dhutinayaan arrimaha aan soo taxay. Kulankaani wuxuu ahaa mid gebi ahaanba ka qaawan, aan loogu talo galin laguna xusin arrimahaas aasaasiga u ah nolosha bulsho meel ku nool. Haddii uusan haddaba shirku ahayn mid ku shuqul leh “dabbaaldeg Puntland”, waxaa inoo soo baxaysa inuu ahaa mid laga leeyahay dan kale sida aan soo sheegay ama oohintu orgiga ka weyn. Dan siyaasadeed? Danta kaliya ee aan anigu saadaalin karaa waxay tahay mid siyaasadeed oo halkaas la gashay cidda wadata, amase xeel dagaal. Sida aynnu la soconno, waxaa bilihii la soo dhaafay lagu hadaaqayey in ay Puntland ka dhici doonto doorasho xukuumad ama maamul cusub. Waxaa dhici karta in uu shirkani yahay tartan (campaign) ay bilaabeen nimanka haddaba hoggaanka u haya Puntland amase kuwo cusub oo iyana hadd hunguriyeeyey madaxtinnimada dalka. Si kasta ha ahaatee, waxay London oo dalkaas u jirta masaafo ka badan 10 kun oo mayl ay nasiib u yeelatay in ay noqoto halkii uu xilligan ka bilaaban lahaa tartanka taliska Puntland. Mase laga yaabaa in nin ka mid ah qaxootigeenna Jaaliyadda London uu nasiib u yeesho jagada u sarraysa Puntland markaana uu inaga caawino helitaanka sharciga degganaanshaha dalkan Britain isla markaana uu noqdo mid inooga dhego fudud inoogana xurmo badan kuwii isaga uga horreeyey jagada, mise wuxuu noqon doonaa mid haweystey meel rag u xiran oo hala rooruu run moodey ka dibna oran doonaa “anaaba kab geeyey”. Arrintu si ay noqotaba, dabbaaldeg dambe ee Puntland wuxuu noqday dhabbe halaq maray iyo waxaan loo noqon doonin! Maxamed Xirsi hermoham@aol.com
  2. Kornayl Cabdullahi Yusuf: Intaanan dhiman Dheere iigu yeera! Aadanuhu wuxuu leeyahay camallo badan - qaar ayaa wax meel uga dhegaan ama ku noqdaan cudur an dawo lahayn haddii aysan u suurtoobin waxaasi - Waxaa jirey nin aad u gaaban cudurna ay ku noqotay gaabnidii ilaa uu gaarey heer uu ka dhuunto dadka oo dhan. Wuxuu ifka u nebcaa qofka lagu naanayso hebel gaab. Wuxuu ka xishoon jirey inuu raaco ama la sheekaysto qof ka dheer isagoo u haystey in uu ka sarreeyo qofka ka dheeri. Wuxuu kaloo qabey inuu qofka dheeri yahay mid uu Alle uga roonaaday isaga oo khayr ku mannaystay. Wuxuu gaarey heer ah inuu wax kasta oo uu rabo inuu ku tilmaamo wanaag ama qurux uu cabbir uga dhigo dhererka. Wuxuu cuqdad ka qabey dumarkii oo dhan isagoo kuwii ka dheer-dheeraana ka xishoon jirey oo ka qabey cuqdad ah in aysan rabin, kuwa gaagaabanna aanba fiirin karin maadaama ay qabaan cudurkiisa, sidaas darteed wuxuu ka quustay guur sidaasuuna ku gaboobay. Maalintii dambe ayaa waxaa ninkii haleelay cudur halis ah oo uu niyaystey inuu yahay kii uu u dhiman lahaa. Ninkii waxaa naftiisii uga darnaatay inuu ku dhinto gaabnidii isagoo is yiri, oo tolow aakhiro oo lagu waarayana ma waxaad la tegaysaa gaabnidaan, waxaana ku dhalatay talo. Wuxuu u cid dirsaday in ay u yimaadaan dhammaan odayaashii iyo wax garadkii reerkooda. Maalintii dambe ayay raggii uu u yeertay ugu yimaadeen halkii uu ku jirranaa. Ninkii waa hadlay wuxuuna yiri: Tolow aniga ayaa idiin yeeray. Nin weyni wadkiisa waa yaqaan mana filayo in aan ka kacayo cudurka maanta i haya. Sidaas darteed waxaan idiinku yeeray in aan dardaarmo. Odayaashii waxay yiraahdeen: Hebelow naftaada iyo taayada mid hormaraysa Allaa og, hase yeeshee waannu kaa dhagaysanaynaa dardaaranka ee soo daa. wuxuu yiri: Xoolahayga idinkala dardaarmi maayo ee sida ad doontaan ka yeela. Waxaan idiinku yeeray arrin sahlan oo an idinkana culays idinku ahayn anigana wax ii taraysa. Waxay yiraahdeen: oo maxay tahay arrintaasi sahlani? Wuxuu yiri: waxaan rabaa in aad iga baddashaan magacaygii oo aad ii bixisaan magac kale. Waxay yiraahdeen oo waa maxay maga cusubi, kii hore waannu niqiine? Wuxuu yiri: Magaca cusubi waa DHEERE (Hebel Dheere), isla markaas waxaad iigu walqashaan ratigayga goolka ah (gool waa neef aad u buuran). Inta ka hartay geelayga idinku qaybsada waxaase shardi ah in la yiraahdo waa geelii uu ka dhintay hebel Dheere! Haddaba, Cudurkii gaabnida ee ninkaas waxaan anigu ku mateley cudurka "madaxweyne" jacaylka ee kornayl Cabdullaahi Yuusuf Axmed. Kornaylku wuxuu madaxweynennimo baadigoobkeed si ficil ah ugu hawlgalay muddo hadda laga joogo ku dhowaad 30 sano waxaana laga yaabaa inuu hankaas qabey qaqtigaas ka sii hor. Waxaa jirta oraah leh "doon-doonaa waa helaa" (walow ay tahay oraah daciif ah). Qisada soo socotaa waxay u ekaan kartaa safarkii uu kornayl Cabdullaahi ugu kabo illaday doonista madaxweynennimada Soomaaliya: "waxaa jirey nin ay cudur ku noqotay oo sidaa kornaylka oo kale una tafa xaytey inuu tabcado geel. Mar kasta oo uu si kasta ha ku helee isu keeno xayn geel ah ayuu haddana mar qura ka baxaa farahiisa: mar cudur ka helo, mar uu col ka qaado, mar uu ka baxsado ama uu bahal ka cuno iyo wixii la mid ah. Ninku isna kama haro oo waxay ku arrintu ku noqotay cudur. 8 goor ayay noqotay intii uu ku khasaaray, ayadoo mar kasta ay saaxiibbadiis iyo qoyskiisa, iyo kuwa faalka dhigaaba ay kala taliyeen inuu isaga haro ayagoo u sheegaya inuusan geela ku samcanayn (micnaha nasiib ku lahayn geela). Markii 8aa(siddeedaad) oo ay maalintaas gacantiisa ka baxday hashii ugu dambaysey ayuu daal, naxdin iyo qoomammo la fariistay geed weyn hoostiis. Dhulka ayuu xarxarriiqay oo fakaray, ka dibna wuxuu go'aan kama dambays ah ku gaaray inuusan geel dambe tabcan isagioo malaha rumaystay talooyinkii la siiyey. Markii uu go'aanka gaarey ayuu iska seexday geedka harkiisii. Hadhow ayuu soo toosay isagii oo nastay. Isagii oo wali halkiisii fadhiya ayaa waxay ishiisu qabatay diirdiir ama dirindiir qofba siduu u yaqaan (caterpillar afka ingiriiska) oo sii fuulaysa geedkii uu hoos fadhiyey taasoo doonaysey in ay gaarto caleenta geedka si ay nolol uga doonato. diirdiirtii waxay socotaba markii ay ku sii dhowayd caleentii ayay dhulka ku soo dhacday. Mar labaad ayay ku noqotay hase yeeshee haddana sidii oo kale ayay u soo dhacday intaysan gaarin caleentii ay dhibtaas u martay. Ninkii wuu fiirinayey wuuna ka xumaaday dhibaatada haysata uunkaas Alle oo yarka ah. Haddana ma daalin ee mar 3aad ayay ku noqotay geedkii. War iyo dhammaantiis, ninkii wuxuu diirdiirtii u tiriyey in ay 8 goor ka soo dhacday geedkii isaguna uu intaas milicsanayey safarkeed. Markii 9aad ayay fuushay ayadoo nasiib wanaag haleeshay caleentii kuna bilowday in ay cunto ama daaqdo. Ninkii waxay arrintii u noqotay waayo aragnimo. Isagu 8 goor ayuu geel tabcaday intaas oo goorna wuu ku fashilay ilaa uu markii u dambaysey is dhiibey oo go'aansaday inuu ka haro mashruucaas dhibka badan. Hase yeeshee, diirdiirtii way ku hari waydey 8 goor oo waxay ku dartay mar 9aad, markaasoo ay ku guulaysatey. Hase yeeshee, maadaama ay caleentii kula dhacday gaajo badan iyo daal, markii ay dheregtey ayay ku dhimatay miskiintii dhulkana ku soo dhacday iyadoo meyd ah. Ninkii waxaa u soo baxday inuu bal hal mar ku noqdo mashruucii isagoo leh "ma waxaan ka liitaa diidiirta, iyaduba waxay guulaysatay markii 9aade?". Waxaa gashay hawo hor leh saas darteedna wuxuu mar sagaalaad u kabo gashaday tacab geel. Dhowr sano ka dib ayuu isu keenay xayn fiican hase yeeshee maalintii dambe ayaa waxaa u yimid niman burcad ah oo geelii dhacay isagiina ku diley goobtaas. Khaladka uu ninkaasi galay wuxuu ahaa, isagu wuxuu ka fiiriyey guusha ay gaartay diidiirtu mar hadday gaartey caleentii, hase yeeshee ma uusan fiirin in ay guushaasi ahayd qar iska xoorid ay nafteedii ku halaagantay - Anigoo soo koobaya waddooyinkii uu kornaylku u maray raadinta jago sare (walow ay badi Soomaalidu la socoto) waxaa ka mid ahaa: 1 - Markii Muqdishu lagu xiray isaga iyo saaxiibkiis Caydiid ka dib markii uu saaxiibkood Maxame Siyaad ogaadey in ay qorshaynayaan in ay wadaan mu'aammaraad ay isaga uga takhallusayaan xukunkana ula wareegaan, 2 - Markii uu ka dhicisoobay afgambigii 1978kii uu rabey inuu ka takhalluso Maxamed Siyaad Barre 3 - Markii uu isla 1978 u galay xabashida ka dibna laga quustay in ay cid kale ku xasisho madaxtinnimadii ururkii SSDF isagoo si maro ku dheg ah ugu qabsanayey nin kasta oo lagu magacaabo guddoomiye, laga soo bilaabo Mustafe Xaaji Nuur ilaa uu keligiis mas'uul ka noqdo burburkii ururkaas iyo layntii badi raggii ka mid ahaa madaxda ururka oo uu ka mid ahaa Prof. C/raxmaan Caydiid 4 - Markii uu yimid Puntland isagoo ka soo baxay xabsi xabashida markaana la soo kulmay iyadoo magacii SSDF la soo nooleeyey guddoomiyana uu ka yahay Janan Maxamed Abshir Muuse hase yeeshee uu ku qabsaday oo yiri gaw malaha in la'iiga qaado mooyee taasoo ku dhammaatay inuu ururkii labo u kala dillaaco si uu madaxweyne uga noqdo qayb ka mid ah. 5 - Muqdishu ayuu isku sii daayey 1993kii isagoo uu hunguri ka galay inuu saaxiibkiis Janan Caydiid la qaybsado wixii loo bixiyey dawladdii "salballaar" hase yeeshee uu ka soo carooday markii uu ka soo waayey madaxwaynennimo ama ugu yaraan ra'iisalwasaare 6 - Wuxuu ka qaybgalay shirkii qaahira 1994tii oo asagana laysku dayey in dawlad loogu dhiso Soomaalia, hase yeeshee markii uu kornaylku ogaadey in jagadii madaxweynennimada loo wado Xuseen Caydiid ra'iisal wasaarana Cali Mahdi ayuu iyadana ka soo carooday horena u soo taxaabtay markuumkii Aden Gabyow 7 - Waxaa la aasaasay dawlad goboleedkii Puntland wuxuuna odayaashii ka iibiyey labo qodob si uu u noqdo madaxweynihii: b) inuu soo fashiliyey shirkii Qaahira maadaama lagu dulmiyey *******; t) inuu yahay sarkaal millatari ah oo awood u leh inuu Puntland ka celiyo Soomaalida kale ee ku soo duuli karta gaar ahaan USCdii maadaama wali lagu jirey dagaalkii ahliga 7 - Wuxuu tegey Shirkii Jabuuti (Carte) hase yeeshee kumaba raagin waayo waxaa dhaqso ugu soo baxday inuusan ka helayn jagada madaxweyne iyo ra'iisul wasaare midna hore ayuuna ka qaaddacay 8 - Waxaa dhammaaday muddadii 3da sano oo ahayd inuu uga dego xukunka Puntland hase yeeshee wuxuu ku adkaystay inuu xoog ku haysto ka dib markii uu xoog u adeegsadey una afgambiyey xukuumaddii loo dhisay sida sharciga ah isagoo adeegsadey hub, lacag iyo calooshood u shaqaystayaal uu ka soo kireystey Ethiopia (Cidii u baahan in faahfaahin dheeraad ah oo ku saabsan kaalmadii uu kornaylku ka soo helay Xabashida fadlan ha nala soo xariirto si aannu u siinno macluumaadkaas) 9 - Ugu dambayntii, waxaa la soo gaaray shir ku sheegga ka socdey Kenya 2da sano, kaasoo noqday mid uu kornaylku qabo inuu ku khatimay geeddigii dheeraa ee raadinta madaxweynaha. Horta sida aad aragtaan, kornaylku wuxuu kala mid yahay diidiirtii iyo ninkii geel-jecel ahaaba, in ay muddada guushu tahay 9 goor, hase yeeshee wali ma ogin in ay khaatumadu la mid noqon doonto sidii ay labada hore ku akhirteen iyo in kale - Soomaalidu waxay tiraahdaa, dacawadu halkii ay bari uga barato ayay ku bakhtidaa; waxay kaloo tiraahdaa: si xun wax u doone silic ayuu u dhintaa - Waxaan ku soo gunaanadayaa 3dan eray: 1 - Reerka ay xabashidu inoo rartay yaa inoo dejin doona? 2 - Hal (neef) tuugo ah qalannaye xaggeen ku bislayn doonnaa? 3 - Aabbow wiilka iga celi, anigaa ninka weyn iska celine (kornayl Cabdullaahi oo soo dumiyey Puntland oo ah qayb yar oo ka mid ah Soomaaliya, miyaynu ka sugaynaa dhismaha Soomaalia? Wallee taasi waa an rooroo jabinno! Maxamed Xirsi
  3. Kornayl Cabdullahi Yusuf: Intaanan dhiman Dheere iigu yeera! Aadanuhu wuxuu leeyahay camallo badan - qaar ayaa wax meel uga dhegaan ama ku noqdaan cudur an dawo lahayn haddii aysan u suurtoobin waxaasi - Waxaa jirey nin aad u gaaban cudurna ay ku noqotay gaabnidii ilaa uu gaarey heer uu ka dhuunto dadka oo dhan. Wuxuu ifka u nebcaa qofka lagu naanayso hebel gaab. Wuxuu ka xishoon jirey inuu raaco ama la sheekaysto qof ka dheer isagoo u haystey in uu ka sarreeyo qofka ka dheeri. Wuxuu kaloo qabey inuu qofka dheeri yahay mid uu Alle uga roonaaday isaga oo khayr ku mannaystay. Wuxuu gaarey heer ah inuu wax kasta oo uu rabo inuu ku tilmaamo wanaag ama qurux uu cabbir uga dhigo dhererka. Wuxuu cuqdad ka qabey dumarkii oo dhan isagoo kuwii ka dheer-dheeraana ka xishoon jirey oo ka qabey cuqdad ah in aysan rabin, kuwa gaagaabanna aanba fiirin karin maadaama ay qabaan cudurkiisa, sidaas darteed wuxuu ka quustay guur sidaasuuna ku gaboobay. Maalintii dambe ayaa waxaa ninkii haleelay cudur halis ah oo uu niyaystey inuu yahay kii uu u dhiman lahaa. Ninkii waxaa naftiisii uga darnaatay inuu ku dhinto gaabnidii isagoo is yiri, oo tolow aakhiro oo lagu waarayana ma waxaad la tegaysaa gaabnidaan, waxaana ku dhalatay talo. Wuxuu u cid dirsaday in ay u yimaadaan dhammaan odayaashii iyo wax garadkii reerkooda. Maalintii dambe ayay raggii uu u yeertay ugu yimaadeen halkii uu ku jirranaa. Ninkii waa hadlay wuxuuna yiri: Tolow aniga ayaa idiin yeeray. Nin weyni wadkiisa waa yaqaan mana filayo in aan ka kacayo cudurka maanta i haya. Sidaas darteed waxaan idiinku yeeray in aan dardaarmo. Odayaashii waxay yiraahdeen: Hebelow naftaada iyo taayada mid hormaraysa Allaa og, hase yeeshee waannu kaa dhagaysanaynaa dardaaranka ee soo daa. wuxuu yiri: Xoolahayga idinkala dardaarmi maayo ee sida ad doontaan ka yeela. Waxaan idiinku yeeray arrin sahlan oo an idinkana culays idinku ahayn anigana wax ii taraysa. Waxay yiraahdeen: oo maxay tahay arrintaasi sahlani? Wuxuu yiri: waxaan rabaa in aad iga baddashaan magacaygii oo aad ii bixisaan magac kale. Waxay yiraahdeen oo waa maxay maga cusubi, kii hore waannu niqiine? Wuxuu yiri: Magaca cusubi waa DHEERE (Hebel Dheere), isla markaas waxaad iigu walqashaan ratigayga goolka ah (gool waa neef aad u buuran). Inta ka hartay geelayga idinku qaybsada waxaase shardi ah in la yiraahdo waa geelii uu ka dhintay hebel Dheere! Haddaba, Cudurkii gaabnida ee ninkaas waxaan anigu ku mateley cudurka "madaxweyne" jacaylka ee kornayl Cabdullaahi Yuusuf Axmed. Kornaylku wuxuu madaxweynennimo baadigoobkeed si ficil ah ugu hawlgalay muddo hadda laga joogo ku dhowaad 30 sano waxaana laga yaabaa inuu hankaas qabey qaqtigaas ka sii hor. Waxaa jirta oraah leh "doon-doonaa waa helaa" (walow ay tahay oraah daciif ah). Qisada soo socotaa waxay u ekaan kartaa safarkii uu kornayl Cabdullaahi ugu kabo illaday doonista madaxweynennimada Soomaaliya: "waxaa jirey nin ay cudur ku noqotay oo sidaa kornaylka oo kale una tafa xaytey inuu tabcado geel. Mar kasta oo uu si kasta ha ku helee isu keeno xayn geel ah ayuu haddana mar qura ka baxaa farahiisa: mar cudur ka helo, mar uu col ka qaado, mar uu ka baxsado ama uu bahal ka cuno iyo wixii la mid ah. Ninku isna kama haro oo waxay ku arrintu ku noqotay cudur. 8 goor ayay noqotay intii uu ku khasaaray, ayadoo mar kasta ay saaxiibbadiis iyo qoyskiisa, iyo kuwa faalka dhigaaba ay kala taliyeen inuu isaga haro ayagoo u sheegaya inuusan geela ku samcanayn (micnaha nasiib ku lahayn geela). Markii 8aa(siddeedaad) oo ay maalintaas gacantiisa ka baxday hashii ugu dambaysey ayuu daal, naxdin iyo qoomammo la fariistay geed weyn hoostiis. Dhulka ayuu xarxarriiqay oo fakaray, ka dibna wuxuu go'aan kama dambays ah ku gaaray inuusan geel dambe tabcan isagioo malaha rumaystay talooyinkii la siiyey. Markii uu go'aanka gaarey ayuu iska seexday geedka harkiisii. Hadhow ayuu soo toosay isagii oo nastay. Isagii oo wali halkiisii fadhiya ayaa waxay ishiisu qabatay diirdiir ama dirindiir qofba siduu u yaqaan (caterpillar afka ingiriiska) oo sii fuulaysa geedkii uu hoos fadhiyey taasoo doonaysey in ay gaarto caleenta geedka si ay nolol uga doonato. diirdiirtii waxay socotaba markii ay ku sii dhowayd caleentii ayay dhulka ku soo dhacday. Mar labaad ayay ku noqotay hase yeeshee haddana sidii oo kale ayay u soo dhacday intaysan gaarin caleentii ay dhibtaas u martay. Ninkii wuu fiirinayey wuuna ka xumaaday dhibaatada haysata uunkaas Alle oo yarka ah. Haddana ma daalin ee mar 3aad ayay ku noqotay geedkii. War iyo dhammaantiis, ninkii wuxuu diirdiirtii u tiriyey in ay 8 goor ka soo dhacday geedkii isaguna uu intaas milicsanayey safarkeed. Markii 9aad ayay fuushay ayadoo nasiib wanaag haleeshay caleentii kuna bilowday in ay cunto ama daaqdo. Ninkii waxay arrintii u noqotay waayo aragnimo. Isagu 8 goor ayuu geel tabcaday intaas oo goorna wuu ku fashilay ilaa uu markii u dambaysey is dhiibey oo go'aansaday inuu ka haro mashruucaas dhibka badan. Hase yeeshee, diirdiirtii way ku hari waydey 8 goor oo waxay ku dartay mar 9aad, markaasoo ay ku guulaysatey. Hase yeeshee, maadaama ay caleentii kula dhacday gaajo badan iyo daal, markii ay dheregtey ayay ku dhimatay miskiintii dhulkana ku soo dhacday iyadoo meyd ah. Ninkii waxaa u soo baxday inuu bal hal mar ku noqdo mashruucii isagoo leh "ma waxaan ka liitaa diidiirta, iyaduba waxay guulaysatay markii 9aade?". Waxaa gashay hawo hor leh saas darteedna wuxuu mar sagaalaad u kabo gashaday tacab geel. Dhowr sano ka dib ayuu isu keenay xayn fiican hase yeeshee maalintii dambe ayaa waxaa u yimid niman burcad ah oo geelii dhacay isagiina ku diley goobtaas. Khaladka uu ninkaasi galay wuxuu ahaa, isagu wuxuu ka fiiriyey guusha ay gaartay diidiirtu mar hadday gaartey caleentii, hase yeeshee ma uusan fiirin in ay guushaasi ahayd qar iska xoorid ay nafteedii ku halaagantay - Anigoo soo koobaya waddooyinkii uu kornaylku u maray raadinta jago sare (walow ay badi Soomaalidu la socoto) waxaa ka mid ahaa: 1 - Markii Muqdishu lagu xiray isaga iyo saaxiibkiis Caydiid ka dib markii uu saaxiibkood Maxame Siyaad ogaadey in ay qorshaynayaan in ay wadaan mu'aammaraad ay isaga uga takhallusayaan xukunkana ula wareegaan, 2 - Markii uu ka dhicisoobay afgambigii 1978kii uu rabey inuu ka takhalluso Maxamed Siyaad Barre 3 - Markii uu isla 1978 u galay xabashida ka dibna laga quustay in ay cid kale ku xasisho madaxtinnimadii ururkii SSDF isagoo si maro ku dheg ah ugu qabsanayey nin kasta oo lagu magacaabo guddoomiye, laga soo bilaabo Mustafe Xaaji Nuur ilaa uu keligiis mas'uul ka noqdo burburkii ururkaas iyo layntii badi raggii ka mid ahaa madaxda ururka oo uu ka mid ahaa Prof. C/raxmaan Caydiid 4 - Markii uu yimid Puntland isagoo ka soo baxay xabsi xabashida markaana la soo kulmay iyadoo magacii SSDF la soo nooleeyey guddoomiyana uu ka yahay Janan Maxamed Abshir Muuse hase yeeshee uu ku qabsaday oo yiri gaw malaha in la'iiga qaado mooyee taasoo ku dhammaatay inuu ururkii labo u kala dillaaco si uu madaxweyne uga noqdo qayb ka mid ah. 5 - Muqdishu ayuu isku sii daayey 1993kii isagoo uu hunguri ka galay inuu saaxiibkiis Janan Caydiid la qaybsado wixii loo bixiyey dawladdii "salballaar" hase yeeshee uu ka soo carooday markii uu ka soo waayey madaxwaynennimo ama ugu yaraan ra'iisalwasaare 6 - Wuxuu ka qaybgalay shirkii qaahira 1994tii oo asagana laysku dayey in dawlad loogu dhiso Soomaalia, hase yeeshee markii uu kornaylku ogaadey in jagadii madaxweynennimada loo wado Xuseen Caydiid ra'iisal wasaarana Cali Mahdi ayuu iyadana ka soo carooday horena u soo taxaabtay markuumkii Aden Gabyow 7 - Waxaa la aasaasay dawlad goboleedkii Puntland wuxuuna odayaashii ka iibiyey labo qodob si uu u noqdo madaxweynihii: b) inuu soo fashiliyey shirkii Qaahira maadaama lagu dulmiyey *******; t) inuu yahay sarkaal millatari ah oo awood u leh inuu Puntland ka celiyo Soomaalida kale ee ku soo duuli karta gaar ahaan USCdii maadaama wali lagu jirey dagaalkii ahliga 7 - Wuxuu tegey Shirkii Jabuuti (Carte) hase yeeshee kumaba raagin waayo waxaa dhaqso ugu soo baxday inuusan ka helayn jagada madaxweyne iyo ra'iisul wasaare midna hore ayuuna ka qaaddacay 8 - Waxaa dhammaaday muddadii 3da sano oo ahayd inuu uga dego xukunka Puntland hase yeeshee wuxuu ku adkaystay inuu xoog ku haysto ka dib markii uu xoog u adeegsadey una afgambiyey xukuumaddii loo dhisay sida sharciga ah isagoo adeegsadey hub, lacag iyo calooshood u shaqaystayaal uu ka soo kireystey Ethiopia (Cidii u baahan in faahfaahin dheeraad ah oo ku saabsan kaalmadii uu kornaylku ka soo helay Xabashida fadlan ha nala soo xariirto si aannu u siinno macluumaadkaas) 9 - Ugu dambayntii, waxaa la soo gaaray shir ku sheegga ka socdey Kenya 2da sano, kaasoo noqday mid uu kornaylku qabo inuu ku khatimay geeddigii dheeraa ee raadinta madaxweynaha. Horta sida aad aragtaan, kornaylku wuxuu kala mid yahay diidiirtii iyo ninkii geel-jecel ahaaba, in ay muddada guushu tahay 9 goor, hase yeeshee wali ma ogin in ay khaatumadu la mid noqon doonto sidii ay labada hore ku akhirteen iyo in kale - Soomaalidu waxay tiraahdaa, dacawadu halkii ay bari uga barato ayay ku bakhtidaa; waxay kaloo tiraahdaa: si xun wax u doone silic ayuu u dhintaa - Waxaan ku soo gunaanadayaa 3dan eray: 1 - Reerka ay xabashidu inoo rartay yaa inoo dejin doona? 2 - Hal (neef) tuugo ah qalannaye xaggeen ku bislayn doonnaa? 3 - Aabbow wiilka iga celi, anigaa ninka weyn iska celine (kornayl Cabdullaahi oo soo dumiyey Puntland oo ah qayb yar oo ka mid ah Soomaaliya, miyaynu ka sugaynaa dhismaha Soomaalia? Wallee taasi waa an rooroo jabinno! Maxamed Xirsi
  4. Safaaradda Ethiopia ee laga ag-furay VILLA SOMALIA waa madaxtooyada dhabta ah ee Somalia Ka dib markii magaalada Nairobi ee dalka Kenya lagu soo dhoodhoobay xukuumad ku sheeg ay horboodayaan dagaal-oogeyaashii ay Somalia lahaystaha u ahayd muddo 14 sano ah, ayaan waxaan qoray kuna faafiyey Website-yada Somalida, maqaal aan cinwaan uga dhigay: “Ethiopia is now one step closer to annex Somalia” (Ethiopia waxay hadda hal tillaabo u soo dhowaatey in ay Somalia la wareegto). Dad u janjeera xukuumad u yaasha dagaal oogeyaashu waxay maqaalkayga ugu yeereen belo sheeg hase yeeshee nasiib darro waa ay dhabowdey wixii aan saadaaliyey sida aad wada aragtaan. Erayada ah “Ethiopia waxay hal tillaabo u soo dhowaatey…………” waxaan ula jeedey in maadaama aynnu wada ognahay in Ethiopia ay qarniyo ku hawllanayd in ay dhammaan Somalia ku darsato dalkeeda ay maanta heshay fursad dahabi ah taasoo ah mid ay u sahleen ama ay u adeegsatey niman Somali u dhashay oo dhabarka ku soo qaaday xabashida ilaa ay soo dejiyaan Xaruntii Madaxtooyada Soomaaliyeed ee Caasimadda Muqdisho. Xafiiska Itoobiyaanka ee looga dhawaaqay Muqdisho 27/05/07 ma Safaarad baa mise waa Madaxtooyo? Madaxtooyada dhabta ah ee Somalia ee waqtigani waa Safaaradda Ethiopia ee lagu lammaaniyey madaxtooyadii hore ee Somalia “Villa Somalia”, Seyoum Mesfin-na waa Guddoomiyaha Itoobiyaanka ee mustacmaradda Somalia (the Colonial Governor of Ethiopia to Somalia). Waxaa la sheegay in dhismaha la siiyey Safaaradda Ethiopia uu yahay mid uu degganaan jirey Ismaaciil Cali Abokor waqtigii uu hayey jagada madaxweyne ku-xigeenka Somalia. Tani waa sharaf dhac (humiliation) loogu talo galay Ummaadda Somaliyeed. Waxaa taariikhda xiriirka dawladaha iyo qaanuunka dawligaba ugub ku ah arrimaha soo socda:  In madaxweyne, ra’iisul wasaare iyo xubnihii kale ee xukuumadeed rayid iyo ciidanba ay ka wada qaybgalaan xaflad safaarad laga furayo dalkooda  In safaarad ajnabi ah lagu lammaaniyo xarunta madaxtooyo qaran  In dawlad ajnabi ah la siiyo hanti ma guurto ah ee qaran Mabaadii’da qaanuunka dawliga ee ay ku mucaamilaan dawladaha adduunku waxay ka mid ah mabda’a lagu magacaabo “reciprocity” oo haddii af Somali lagu fasiro noqonaya: waxaan kuula dhaqmayaa sidaad iila dhaqantay, waxaan kuu xurmaynayaa sidaas ii xurmaysay. Haddii si kale loo yiraahdo: xiriirkeenu wuxuu noqonayaa mid ku dhisan wax is waydaarsi siman. Haddaba, waxaynu ognahay in kooxda Embagati ay hore uga furteen (sidii la sheegay) safaarad. Haddii ay sidaas tahay waxaana is weydiin leh:  Dhammaan xukuumadda Ethiopia ma ka soo qaybgashay furitaankii safaaraddaas?  Safaaraddaasi ma waxay deris la tahay guriga madaxtooyada Ethiopia?  Dhismaha ay safaaraddaasi deggan tahay ma waxaa leh dawladda Ethiopia? Waxaa intaas dheer, waxaa jira arrimo kale oo loo baahan yahay in lagu nidaamiyo xiriirka diblomaasi marka laga hadlayo degitaanka safaaradaha. Tusaale, lama oggola in calanka safaaradda ajnabigu uu ka dheeraado kan dhismayaasha rasmiga ah ee qaranka martida loo yahay ama ay marada uu ku sawiran yahay calanku ay ka waynaato midda rasmiga ah ee qarankaas iwm. Haddaba, waa in la hubsadaa kan mudnaanta la siiyey labada calan oo is ag suran Villa Somalia taasoo uu shaki iiga jiro in ay arrintu ka duwan tahay nidaamka caamka ah (exception to the rule). Marti sharafta ugu mudan ee ebid soo marta Somalia waa madaxda rejiimka Melez Zanawi ee Ethiopia Waxaa la soo xaqiijiyey in qolkii jiifka iyo xafiiskii Villa Somalia ee madaxweynayaashii hore ee Somalia: Aden Cabdille Cismaan, C/rashiid Cali Sharmaarke iyo Maxamed Siyaad Barre in bilihii la soo dhaafay lagu marti galiyey wasiirka arrimaha dibedda ee Ethiopia oo lagu magacaabo Seyoum Mesfin oo safarro is dabajoog ah ku imanayey Muqdisho. Ilo lagu kalsoon yahay waxay sheegayaan in marti sharafta hadda loo sii goglayo Villa Somalia lagana sugayo inuu dhowaan yimaado uu yahay Melez Zenawi oo ah madaxweynihii dhabta ahaa ee Somalia waqtigaan. Nasiib darro, waxay dhacdadaan sharaf xumida ahi ku soo beegantay, waqti uu Madaxweynihii u horreeyey ee Somalia, Mudane Aden Cabdulle Cismaan uu bukaan ildaran ku yahay Isbitaal ku yaal Nairobi Kenya. Maxaa caddaynaya in ay Ethiopia si buuxda uga taliso Somalia? -Waa guul ku soo bilaabatay qaybi oo xukun- Sida badi la ogyahay, Ethiopia waxay bilawday tabaheeda gumeysi ee ku dhisan mabda’a qaybi ee xukun ee ku aaddan Jamhuuriyaddii Somalia, isla markii ay burburtay xukuumaddii millatariga ee uu hoggaaminayey kali taliye Maxamed Siyaad Barre 1991kii taasoo u noqotay fursad qaali ah. Istrateejiyadaas uusan la daahin wuxuu maamulka Zenawi saldhig uga dhigay labadaan arrimood:  Isagoo qaar ka mid ah kooxihii ku hardamayey xukunka Somalia degiyey caasimadda Addis Ababa kana siiyay xafiisyo, maalgelin iyo tasiilaad kale. Kooxahaasi sida magaceeda lagu soo gaabiyey SRRC waxay ahayd tii uu hormuudka u ahaa kornayl C/llahi Yusuf. Kornaylku kuma cusbayn Ethiopia oo waqtigaas ka hor ayay xarun u ahayd muddo ku dhow 20 sano waqtigaasoo uu kali taliyaha ka ahaa ururkii lagu magacaabi jirey SSDF. Waxaa kaloo jirtey inuu Melez Zenawi kornaylka ku lahaa abaal khaas ah maadaama uu xabsi ka soo daayey ka dib markii uu xukunkii Ethiopia kala wareegay Mingiste Haile Maryam oo isagu xiray kornaylka.  Iyadoo Ethiopia bilowday shirar lagu magacaabay “dibu heshiisiin” kooxihii isaga soo horjeedey Somalia oo ay ku marmarsootay inay ku marti gelinayso Addis Ababa si ay ugu wada hadlaan maamulka Melez Zenawina uu u kala dab qaaddo ama dhex-dhexaadiyo. Ma filayo in uu waqti badani inooga lumayo fahamka danta ay ka lahayd xabashidu marti gelinta kooxaha Somaliyeed waqtigaas iyo wixii ka soo bixi karey shirarkooda iyadoo ay qaarkood Ethiopia u ahayd hoy toosna ay uga amar qaadanayeen. Ethiopia waxay gacan weyn ka geysatey sheegashadii gooni u goosiga Gobolladii Waqooyi Galbeel ee Jamhuuriyaddii Somalia kuwaasoo hadda la baxay dawladda Somaliland. Sidoo kale, waxay ka dambeysey sheegashadii dawlad goboleed ee Gobolladii Waqooyi Bari oo hadda la baxay Puntland iyadoo dhismihiisu uu ahaa qaab xukun kali talis ah ee uu Zenawi u dhiibtey kornayl C/llaahi Yuusuf maadaama uu ahaa nin daacadnimo wacad ugu maray Ethiopia sidaas darteedna ay kornaylka u aamminsanaayeen nin danahooda u fulinaya 100%. Gooni u goosashadii Somaliland iyo dhismihii maamul goboleedka Puntland waxay Melez Zenawi u fududaysay usoo tillaabidda koofurta somalia Markii ay Ethiopia hubsatay in ay labadaas qaybood ee muhimka ah ee Somalia ay iyada ka amar qaataan isla markaana ay u bilaabatay isticmaalka dekadaha Berbera iyo Boosaaso iyo ka manaafacaadsiga khayraadka Somalia taasoo noqotay wixii ay awalba raadinaysey xabashidu, ayay bilawday in ay xudduudka dheer ee ay la wadaagtey Jamhuuriyadii Somalia ay soo dhoobto ciidammadeeda laga soo bilaabo min Waqooyi Galbeed (Somaliland) ilaa Beled-Xaawo. Caqabad weyn Caqabadda weyn ee u harsanayd regiimka Tikrega ee uu hoggaamiyo Melez Zenawi waxay ahayd Caasimadda Muqdisho oo ahayd xaruntii dhaqaalaha iyo awoodda millatari wixii ka dambeeyey afgambigii xukuumaddii u dambaysey Somalia. Melez Zenawi iyo C/llahi Yusuf waxay Muqdisho u soo weerareen 2 danood ee kala duwan hase yeeshee ay u mareen hal dariiq Melez Zenawi iyo C/llahi Yusuf waxay labadaba u ahayd mudnaanta kowaad (first priority) imaanshaha Muqdisho. kan hore: qabsashao dhammaystiran ee Somalia; kan dambe: inuu mar uun ku fariisto kursigii uu fariisan jirey Maxamed Siyaad Barre, xataa haddii uu yahay mid gubanaya ama jaban (fadlan daalaco maqaalka halkan ku lifaaqan oo cinwaankiisu yahay: “Intaanan dhiman dheere iigu yeera” kaasoo sawir kaa siinaya socdaalkii dheeraa ee uu kornayl C/llaahi Yusuf ugu kabo illaday 30 sano ka hor in mar uun loogu yeero “madaxweyne”, kaasoo markii uu si kale ku hanan waayey uu ku iibsadey Somalia. Yaa lahaa fikraddii qabashada shirkii Kenya ee 2000? Si haddaba labada ninba (Zenawi iyo kornayl C/llahi Yusuf) ay u gaaraan hankoodaas kala duwan waxay qabanqaabiyeen shir beenaadkii laga furay Embagati), Kenya 2000kii kuna dhammaaday Nairobi 2 sano ka dib kaasoo ay ka soo baxeen wixii ay ka rabeen oo ahayd in ay weeraraan Muqdisho. Maxay bulshada caalamku ugu riyaaqday shirkaas una qaadatay wixii ka soo baxay? Mawduuca gundhigga u ahaa in ay labada nin ku beer-laxawsadaan dalalkii bixinayey kharajkii shirkaasi wuxuu ahaa in ay Somalia ka badbaadinayaan argagixiso. Bulshada caalamka oo uu hoggaamiyo Maraykanku waa erayga kaliya oo marxaladdaan taariikhiga ah lagu beer-dulucsan karo deeq lacageed iyo taageero millatarina ay uga kasban karaan rejiim kasta oo doonaya inuu cadaadiyo bulsho Muslim ah, ha ahaado mid ka dhisan dalkaas sida (kooxda Embagati ee isku magacawda DFK Somalia) ama mid kale oo dibedda uga soo duula sida regimka Melez Zenawi oo hadda qabsaday Somalia. Shirkii Kenya ee lagu so dhisay xukuumadda beenta ahi wuxuu ahaa mid lagu khiyaamay Somalida: (fadlan akhriso qoraalka dheer ee halkan ku lifaaqan kuna saabsan shirkaas cinwaankiisuna yayay: Somalia’s Fourteen Reconciliation Conference in Eldoret & Nairobi, Kenya: Another Fiasco in the Eyes of the International Community by Mohamed Hersi) Saddex sababood oo kale ayaa ayaguna suurto galiyey in shirkii Kenya uga socdey 2da sano magaca Ummaadda Soomaaliyeed hase yeeshee aysan iyadu u dirsan cid wakiil uga ah ama ku metesha uu ka soo baxo go’aan hungo ah oo lagu khiyaamay Shacabka Soomaaliyeed kaasoo ah in aysan waligeed dawladi ka dhalan Somalia balse ay isu baddasho qayb ka mid ah Ethiopia. Saddexdaasi arrimood waxay yihiin: 1. Bulshada caalamku waxay hore ugu ceebowdey ka bixitaankii Somalia ee 1995tii oo ay isaga huleeleen iyadoo ay dagaal-oogeyaal ma naxayaal ahi ay xasuuqayaan dadkii Somaliyed. Sidaas darteed, si ay ceebtaas isaga mayraan ama aysan Somalia uga raacin ceeb labaad (a second scandle) oo ah inuu fashilo shirkaas socdey 2da sano, waxay door bideen in ay Somalia u xalaaleeyaan isla dagaal-oogeyaashii, maadaama aysan suurtogal ahayn in ay dalka ka dhisaan xukuumad rayid ah, halkii ay geyn lahaayeen maxkamadaha dembiyada dagaalka ee caalamiga ah. 2. Hawsha shirka waxay garwadeen uga dhigeen IGAD oo la ogyahay in ay ka soo baxaan waxa ay rabaan Ethiopia iyo Kenya. 3. Waxaa la ogyahay in Ethiopia iyo Kenya uusan midkoodna rabin in ay Somalia ka dhalato dawlad xoog badan ama dawlad oo dhan. Labaduba waxay gumeysi u haystaan dal iyo dad Somaliyed. Rabitaankoodaas waxaa sii xoojiyey ama ay xasuusteen dagaalkii 1977 ay Somalia ku sigatay in ay qabsato Addis Ababa hase yeeshee ay ka soo celisey xukuumadii Rushka oo u hiillisay Ethiopia. Waxaa xusuus mudan hadal uu America ka jeediyey Daniel Arab Moi oo ahaa “Kenya iyo Ethiopia midkoodna ma doonayo in ay Somalia ka dhalato dawladi” hadalkaasoo uu ku dhawaaqay ka dib markii uu ka degey jagada madaxweynaha Kenya hase yeeshee uu xilka hayey waqtigii uu Eldoret ka bilowday shirkii loogu magac daray dibu heshiisiinta Somalida, kaasoo uu isla Moi furay. Waqtiga uu Moi hadalkaas ka jeediyey America weli wuxuu shirkaasi ka socdey Nairobi. Taasi waxay ku tusinaysaa in uu markii horeba ahaa shir ku bilawday munaafaqnimo, fal aan laabta jirin ama qawda maqashii waxna haw qaban (bad faith); in laga furay goob cadow ee aan ku habboonayn (enemy territory); iyo in ay ku kulmeen dad aan ehel u ahayn in ay ka hadlaan danaha dalka iyo dadka Somalia. Calaamado kale oo muujinaya haysashada Ethiopia ee Somalia waqtigaan Haddii aan dib ugu noqdo calaamadaha dheeraadka ah oo muujinaya awoodda dawladnimo ee ay saraakiisha Itoobiyaanku ku leeyihiin nolol maalmeedka Somalia ee marxaladdaan taariikhiga ah, waxaan tusaale u soo qaadanayaa kuwa soo socda:  Ka dib markii ay ciidammadii Maxaakiimta Islaamka ka saareen Kismaayo, waxay maalmo ka dib magaalada sidoo kale ka saareen dhammaan dadkii halkaas ku joogey magaca “dawladda KMG” ah askar iyo rayadba, iyagoo u diray in ay tababar muddo ah ku soo qaataan xarun millatari ee lagu magacaabo Luglow kuna taal Gobolka Bay. Waxaa markaas maamulkii Kismaayo gebi ahaan la wareegay ciidammada Ethiopia ilaa ay ka soo noqdaan kooxdii ay tababarka u direen. Dabcan, ujeeddada ka dambaysey tarxiilka shaqaalihii halkaas u joogey kooxda Embagati (C/llahi Yusuf iyo Cali M Geedi) waxay ahayd in ay Xabashidu Kismaayo ka dhisto saldano (authority) waqti mucayin ah (haba gaabnaadee) oo taariikhda u gasha ee ay saraakiisheeda militarigu ay magaalada ku reebaan raad ah saxiixyo dukumenti iyo hawl-fulin. Sida la ogyahay waxaa muddadaas dhacday in ay saraakiisha Itoobiyaanku ahaayeen madaxda gobolka, degmada, dawladda hoose, maxkamadaha iyo saldhigyada booliska iyagoo u kala dacwad qaadayey khilaafaadka yaryar ee dadweynaha Kismaayo.  Waxay u yeerteen lana kulmeen Odayaasha ama Hoggaan Dhaqameedka Beelaha Soomaaliyeed ee Jubbada Hoose, iyagoo kula dardaarmay in ay daacad u noqdaan lana shaqeeyaan “dawladda ku meelgaarka ah”. Sida la ogyahay amarka noocaas ah waxaa bixin karta cid awood sheeganaysa waxaana la siin karaa cid la xukumo. Dhaqanka gumeystayaasha ayaa sidaas ah. Gumeystayaashii reer Yurub ee kala qaybsaday Somalia (Ingiriis, Fransiis iyo Talyaani) waxay intuba sidaasoo kale ula shiri jireen Oday dhaqameedyada beelihii dhulalkii ay qabsadeen. Dabcan dhaqan kama sheekaysanayaan ismana dhaqan yaqaaniin labada dhinac hase yeeshee ujeeddada kulanku waa cabsi galin iyo amar lagu siinayey Odayaasha in ay beelahooda hoos keenaan xukunka gumeysiga. Tan xabashidu waa sidaas oo kale. Marka ay u yeeranayeen Odayaasha, saraakiisha xabashidu xataa ma sii marin oo ma qaddarin maamul ku sheeggii Soomaalida oo iyaga u yeertay. Kulankaasi wuxuu ka dambeeyey ka dib markii ay Kismaayo dib ugu soo noqdeen kooxdii loo tarxiilay Luglow Itoobiyaankuna ay isu muujiyeen kuwo ka baxaya Kismaayo (taasoo uusan micnaheedu ahayn in ay ka baxeen Somalia hase yeeshee ay beddesheen aaggii iyagoo u wareegay Muqdisho oo looga baahday gurmadkooda).  La kulanka saraakiisha xabashida ee Oday dhaqameedyada Soomaaliyeed intaas kuma ekaan ee wuxuu u wareegay Muqdiso asagoo markaan yeeshay qaab qaybi ee xukun iyadoo ay Itoobiyaanku dhowr goor la kulmeen gaar ahaan Odayaal ku hadlayey maga qabiilka ******. Sidii kismaayo oo kale, Itoobiyaanku cidna ugama amar qaadan la kulanka Odayaasha, tixgelinna ma siin xubnaha dawlad ku sheegta Embagati. Mar ay Idaacadda HonrAfrika wax ka waydiisey arrintaas ninka maamulkaas u qaabbilsan wasiirka arrimaha gudaha oo lagu magacaabo Maxamuud Maxamed “gacma-dheere”, wuxuu sheegay in uusan maamulkiisu waxba kala socon kulammada u dhexeeya saraakiisha Itoobiyaanka iyo Odayaasha ******.  Kulammo noocaas oo kale ah ee ujeeddadoodu ahayd handadaad iyo cabsi galin ayaa iyaguna ka dhacay bilihii la soo dhaafay Gobollada Galgaduud iyo Hiiraan.  Itoobiyaanku waxay saldhigyo ka samaysteen xarumihii rasmiga ahaa ee Hay’adihii dawliga ahaa ee Jamhuuriyaddii Somalia sida kuwii: Wasaaraddii Gaashaandhigga, Baarlamaankii, Booliska, Asluubta, Garoommadii ciyaaraha iyo kuwo kale, meelahaasoo laga yaabo in ay weli wax uga hareen dokumentigii sirta ahaa ee Dawladdii Somalia. Baaqa aan u soo jeedinayo walaalahayga Somaliyeed wuxuu yahay: Xalka dib u soo celinta Qarankii Somalia wuxuu ku duugan yahay maskaxaha iyo dadaalka Somalida gumeysi diidka ah oo si madax bannan ugu kulanta meel ay si xornimo ah ugu xaajoon karaan dhinacna iska dhiga qurunka qabiilka ay ugu soo gabbanayaan gumeysiga iyo gumeysi raacu. Wa Billaahi Towfiiq Waxaa qoray Maxamed Xirsi. Juun, 2007 Fadlan igala soo xiriir emailka hermoham@aol.com haddii aad su’aalo ka qabtid qoraalkaan.
  5. Shirka ay kornayl Cabdullahi Yusuf Axmed iyo Cali Mahdi Maxamed ku qabsadeen Muqdisho ma aha dib u heshiisiin qaran ee waa dibindaabyo qaran! Shirkni waa mid been abuur ah sababaha hoose awgood. Marka la eego qaabka loo abaabulay, dadka ka soo qaybgalay iyo cidda maamulaysa, waxaa kaliya ee laga filan karaa in ay ka soo baxaan ceebo la soo qufo, sii kala fogaansho beelaha Soomaaliyeed iyo is nacayb ama dagaallo sokeeye ee hor leh: Ø Qolada hadda sheegata in ay yihiin xukuumadda Somalia waxay ka soo farcameen shirkii 2da sano ka socdey Kenya kaasoo isagana lagu sheegay inuu yahay “dibuheshiisiin Somaliyeed”. Haddii haddaba ay Somalidu shirkaas ku heshiisey, muxuu yahay shirkan kale ee isagana lagu sheegay “heshiisiinta beelaha Somaliyeed?” Ø Dhaqanka Somalida waxaa ka mid ah, in haddii labo beelood ay wax kala qabaan ama ay wax kala tirsanayaan ay iyagu gogol ku wada hadlaan kuna xisaabtamaan. Shirkaas waxaa labada qolaba uga qaybgali jirey shakhsiyaad lagu soo xulay waxgaradnimo, rabitaankooda ku yimid isla markaana aan lagu siinayn gunno iyo laaluush midna. Hase yeeshee, haddii ay dooddu ku adkaato waxaa u kala dab qaadi jirey ama dhexdhexaadin jirey beel saddexad. Dhaqanka Somaliyeed kama mid aha in xero laysugu keeno 100 beelood, lagu wareejiyo ciidammo hubaysan oo ay ka mid yihiin kuwo ajnabi ah isla markaana la siiyo lacag laaluush ah. Ø Sida la wada ogyahay, shirka waqtigan ka socda Muqdisho kama ay soo qaybgalin oday dhaqameedyadii beelaha. Ø 50% ka qaybgalayaasha shirkani waa taageerayaal khaas ah ee nimanka u yeertay (Cabdullahi Yuusuf, Cali Mahdi iyo Cali M Geedi) Ø 50% waxaa lagu soo jiidey gunnada lacageed (USD 50) ee maalin kasta la siiyo. Cid kasta oo shirkaas guul u saadaalisay, gaar ahaan dawladda Maraykanka waa kuwo aan la socon xaqiiqada ka jirta Somalia waqtigaan amase indhaha ka qarsanaya iyagoo wax ka og markaasna ku qanacsan warbixinta ay u gudbinayaan Melez Zenawi-ga Ethiopia iyo kuwa isaga ka amar qaata ee ku hadla magaca DFK (dawladda federalka kumeelgaarka) oo si wadajir ah u xasuuqaya una barakicinaya dadka Somaliyeed taasoo ay u sii dheeryihiin dibindaabyo kale sida xabbis, jirdil, kufsi loo gaysto dumarka lagana boobayo ama burburinayo hantidooda. Danaha gaar ahaaneed ee ay shirka ka leeyihiin kornayl Cabdullahi Yuusuf iyo Cali Mahdi: 1. Danta kornayl Cabdullahi Yuusuf waxay tahay: in doontiisa sii degaysa (waa waxa loogu yeero DFK) uu shirkan uga sii dhigo cimri dheeri isla markaana uu Somalida iyo ra’yil caamka uga sii jeediyo Xabashida haysata Somalia ee uu isagu keenay iyo maxkamadda dunuubta dagaal ee sugaya. 2. Danta ugu jirta Cali Mahdi shirkan waxa ay tahay: b) inuu mar kale dib ugu soo noqdo jagadiisii dagaal-oogennimada ee hore looga qaaday, iyo t) in uu qiiq isku qariyo si uu uga badbaado dembiyadii dagaal (war crimes) iyo ku tumashadii xuquuqul insaanka (human rights abuse) ee uu galay muddadii uu horboodayey USC, dunuubtaasoo uu isaguba qirtay markii uu shirkaan ka yiri: “****** ayaa xadgudub iyo dhibaato u gaystay Soomaalida kale kana saaray Muqdisho”. Haddaba, maadaama uu isagu waqtigaa ****** madax ugu ahaa xadgudubka uu dusha ka saaray, sow ma ahayn inuu horta isagu qirto inuu mas’uul ka ahaa xadgudubkaas? Culummada Islaamka waxaan ka soo xigtey, in haddii uu qofku gaal yahay uusan u siyadayn dembi kale noocuu doono ha sameeyee maadaama dembiga gaalnimadu uu buuxiyey sanduuqii lagu kaydinayey dunuubtiisa. Waxaa kaloo nin aan cibaadada ku fiicnayn laga sheegay “hooba naar galaaso tiimboy” oo micnaheedu yahay: kolba haddii aad cadaab galaysid hoos u quus. Mid kale oo ahaa tuug caan ah isla markaasna xaasid ah ayaa waxaa laga soo wariyey inuu nin miskiin ah oo isagu digaagga xada ka dhaadhiciyey in ay neef geel ah reero ka soo xadaan ka dibna ay wada qashaan hilbahana kala bartaan. Miskiinkii wuu ku dhacay godkii loo qoday oo dambigii ayuu wax ka galay. Markii la ogaadey in ay falka tuugada ku shirkoobeen, ayaa kii khatarta ahaa lagu yiri: war adiga hore ayaaba laguu yiqiin in aad burcad tahaye, maxaad miskiinkaan u galisey dembiga, markaas ayuu ku jawaabey: aniga miyaa doqon ah markaan kaligay cadaabta aadayo. Haddaba, waa kuwee Cali Mahdi Maxamed iyo C/llahi Yususf Axmed? Sida 2 qof ee kasta ee aadami ah, 2da nin waxay iska shabbahaan meelo halka ay meelo kale ku kala duwan yihiin. Is barbardhiggooda waxaan ku muujin doonaa anigoo magacyadooda ku soo gaabinaya: CY: (Cabdullahi Yusuf); Cali Mahdi CM. Labadan nin wuxuu mid waliba mas’uul ka yahay tillaabo halaag ah oon hortiis soo marin Somalia. CM: CM wuxuu mas’uul ka yahay goosashadii Gobolladii Waqooyi Galbeed ee Somalia oo hadda sheegta jamhuuriyadda Somaliland. Markii dableydii USC ee uu ka tirsanaa ay Muqdisho ka saareen kalitaliye Maxamed Siyaad Barre, ayuu wuxuu CM isla maalintiiba isku magacaabay madaxweynihii Somalia, halkii ay USC isugu yeeri lahayd ururradii kale ee dalka ee iyaguna ka soo horjeedey xukuumaddii militariga sida SNM si markaa si wadajir ah loogu dhiso dawlad qaran. Xukun-boobkaas USC wuxuu ka caraysiiyey Soomaalidii ku noolayd gobollo badan ee dalka gaar ahaan Gobollada Waqooyi, siiba Waqooyi Galbeed oo uu markaas dib u hantiyey ururkii SNM ee sida mintidnimada ah ula soo dagaallamay xukuumaddii askarta. Saraakiishii hoggaaminaysey SNM iyo siyaasiyiintii kale ee Waqooyi Galbeed waxaa markaas u soo baxday in gooni isu caleema saarka USC iyo tixgelin la’aantooda qaybaha kale ee dalka, aysan ka muuqan rajo dhow ee dib loogu soo celiyo qarannimadii Somalia, sidaas darteedna waxay ku tillaabsadeen in ay maamul u sameeyaan dadweynaha Gobolladaas, kaasoo noqday in ay ku dhawaaqaan ka go’itaan Koofurta Somalia. Haddaba, in kastoo dad badan ee reer Waqooyi Galbeed ahi ay awalba wax ka tirsanayeen reer koofureedka, haddana dhaqankaas CM ayaa noqday mid ay uga calool duubtaan reer Wanla-Weyn (Koofurta) markaana ay tahay inuu isagu mas’uul buuxa ka yahay gooni u goosashadii Gobolladaas oo hadda la baxay jamhuuriyadda Somaliland. CY: CY waa shar ama musiibo loogu dawgalay Somalia. Waa shakhsiga kali ahaan Somalia u geystey halaagga ugu ba’an ee ebid soo mara. Wuxuu dalka u soo hoggaamiyey cadowgiisii ugu xumaa oo ah ciidammada xabashida ama Ethiopia. Sida aynnu wada ognahay, CY wuxuu xarun ka dhigtay Addis Ababa 30 sannadood ah muddadaasoo uu ku riyoonayey in maalin uun loogu yeero “madaxweyne” (fadlan mar kale akhri maqaalka cinwaankiisu yahay) intaanan dhiman Dheere iigu yeera ee halkan kuy lifaaqan. Haddaba riyadaas dheeri waxay kornaylka tustay in xalka kaliya ee uu yoolkaas ku gaari karaa ay tahay inuu Xabashida ku soo hoggaamiyo Somalia, isagana ay ku ilaaliyaan xaruntii Madaxtooyada ee Muqdisho ilaa uu ka dhinto isagoo aan dan ka lahayn in ay gebi ahaan Somalia u gacan gasho Ethiopia ka dib geeridiisa kulay ku tahay xaaskiisa iyo carruurtiisa. Haddaba, belaayo iyada ayaa is doonata ka dibna is dirsata! Somalidu waxay tiraahdaa: Shaydaan waa yahay wax hooyadiis dila; habar shaydaanna waa tahay wax la dilo: CY waa yahay nin dirsada CM; CMdina waa yahay mid u adeega CY. Waxay kaloo Somalidu ku maah-maahdaa: Ushaada waxaa loo dhiibtaa ninka aad ka qaadan kartid. Sida uu Melez Zenawiba usha ugu dhiibtay CY oo uu hubo inuu ka qaadan karo marka uu doono, ayuu kornayl CYna ulaha ugu dhiibtaa shakhsiyaadka uu hubo inuu ka qaadan karo marka uu doono, sida CM, CADDE MUUSE iyo maacuun/maxaysato badan ee kale. Waxay kaloo ku laka duwan yihiin: - CY waa askari halka CM uu yahay rayid; - CY wuxuu siyaasadda ku jirey muddo ka badan 30 sano, hase yeeshee bilowgii ayuu dayoobey ilaa haddana siyaasaddiisu waa mid foorarta ee madaxa ku socota - Siyaasadda CM waxay la bilaatay lana dhammaatay ururkii USC oo muddo yar ka horreeyey isla markaana raacay burburkii Somalia - CM waxaa lagu xusuustaa xasuuqii 100 + nin ee Dugsiga Maxamuud Cali 1991kii - CY waxaa lagu xusuustaa argagixisadii aan jirin ee uu ku sheegay Shimbiraale - CM waxaa lagu xusuustaa suntii uu talyaanigu ku daadiyey xeebaha Somalia - CY waxaa lagu xusuustaa “daad ayaa idin qaadin” - CM waxaa lagu xusuustaa inuu adduunka ka naafto kaliya 91dii oo ahayd waqtigii ugu xumaa dagaalkii sokeeye (ka dibna uu la baxay Cali Naafto). Isaguna waxaa sida kornaylka sugaysa in la horgeeyo maxkamad dembiyada dagaalka si uu uga jawaabo dunuubtii uu ka galay shacabka Somaliyeed). - CY waxaa lagu xusuustaa khaarajinta (assassination) dadka ay ku kala duwan yihiin afkaarta siyaasadeed, gaar ahaan mutacallimiinta ay ka midka yihiin culimmada Islaamka iyo Hoggaamiye Dhaqameedka Waxay isaga mid yihiin: - labaduba waxay ka qayb-qaateen burburintii Qarankii Somalia - labaduba waxay mas’uul ka yihiin xasuuq dad badan oo Somaliyeed, kala qaybinta dalkii Jamhuuriyaddii Somalia, lunshasho hanti dadweyne, qax gudaha iyo dibeddaba ee Somalida - labaduba waxay u bukaan xukun jacayl - labaduba waxay caan ku yihiin qabyaalad indhala’ - labadaba waxaa lagu yaqaan hadal qallafsan iyo deelqaaf (CY) waxaa u sii dheer afla-gaadho) - labadaba waxaa lagu yaqaan been (CY waxaa u sii dheer isagoo is faaniya) - labaduba waa kali taliyeyaal Kornayl C/Llahi Yusuf Axmed wuxuu dhex dabaalanayaa bad ceebo is dabajoog ah laga soo bilaabo SSDF, Puntland iyo tii ugu dambaysey ee ka soo raacday shirkii Kenya (waaba haddii ay ceebi qabato ama damqiso odayga!); Cali Mahdi-na wuxuu ku miidaamiyey ama uga xuub-siibtay mid ka sii fool-xun. Haddii aad akhristow su’aalo ka qabtid maqaalkan, fadlan igala soo xidhiidh/xiriir emailka hoos ku qoran - Mahadsanid Maxamed Xirsi hermoham@aol.com
  6. 5 Febraayo 2006 XOOLO AD SOO BOOBTAY LAMA BAAFIYO SUMMADDOODA! Qaybta 1aad Waa xaaladda ay maanta ku walaahoobayaan kooxdii Nairobi ku bililiqaysatay “magacii dawladdii Soomaaliyaâ€. Kooxda uu horboodo kornayl Cabdullaahi Yusuf iyo dagaal oogeyaasha kale ee ay ka midka yihiin: Maxamed Qanyare, Xuseen Caato, Muuse Suudi, Xuseen Caydiid inagama boobin dawlad Soomaaliyeed ee waxay boobeen “magaceediiâ€. Xubnaha iyagu wax ka fuushan doontaas sida sharci darrada ah loo saaray magaca dawlad Soomaaliyeed oon jirin waxaa ka mid ah: Shariif Xasan Shiikh Aadan iyo Cali Maxamed Geedi oo iyaga iyo xubnaha kale oo rayidka ah aan ku magacaabi karo “kuwo dayoobey†anigoo ka xishooday in aan iraahdo way habaabeen. Dawladdu waxay leedahay fure khaas ah oo lagu furo laguna soo galo albaabkeeda, ka dibna lagu agaasimo oo lagu dhexgalo ammuureheeda badan. Kooxda kor ku xusani waligood ma heli karaan furahaas, haddii ay helaanna ma filayo in ay yihiin kuwo ku furi yaqaan albaabkaas khaaska ah haddii aynnu dib eegno taariikh nololeedkii shakhsiyaadkaas. Kooxdu waxay ilaa hadda ku mashquulsan yihiin, in ay albaabkii dawladda ku furtaan kuna galaan “fureyaasha guryahooda†kaasoo aan marna u furi doonin. Haddaba, ma kala haraan magaca iyo nuxurkiisu. Haddii aad garoonka diyaaradaha la tagtid baasaboor uu leeyahay qof kale si aad ugu safartid, markaana aad sheegatid magacaaga oo ka duwan kan ku qoran baasaboorka, kuuma suurtobayso in aad ku dhooftid waayo waxaa maqan oo macluumaad rasmi ah. Waxaa tan la mid ah, nin soo xaday xoolo uusan lahayn ka dibna ay ka lumeen xoolihii, suurtogal maaha inuu xoolahaas ku baafiyo summaaddoodii sababtoo ah waa lagu garanayaa inuusan lahayn xoolaha, amaba wuu illaawey summaddii ka dibna wuxuu sheegay mid been ah ayadoo laga yaabo in uu hore isla summadaas ugu baafiyey ninkii lahaa xoolahaa, halkaana uu ku ceeboobo kuna kashifmo tuuggii. Kooxdu hadda waxay baafinayaan waa furihii hase yeeshee waxay mushkiladu tahay, in aysanba aqoon nooca amaba aysan tilmaami karin furaha ay raadinayaan, micnaha waxa ay dawladi tahay. Heshiiskii Yaman ee Shariif Xasan iyo Cabdullaahi Yuusuf: Aasaaska heshiiskaasi waa arrinta aynu kor uga soo hadalnay oo ah “magac dawladeed†ee maaheyn mid ku saabsan dawlad maadaama uu albaabkeediiba xiran yahay. Qaanuun ahaan, wuxuu markaas heshiiskaasi noqonayaa mid wax kama jiraan ah haba yaraatee uuna la mid yahay labo dhinac oo ku heshiisey in ay kala iibsadaan hawada, qorraxda iwm maadaama: 1. ay labada nin ku hadlen magaca dadka Soomaalida oo aan wakiilan iyo 2. in uusan midkoodna matalin dawlad ama baarlamaan Soomaaliyeed oo qaanuun ku dhisan 3. waxaa intaa dheer in kulanka 2da nin ay abaabushey xukuumadda Melez Zenawi ee Ethiopia hase yeeshee lagu maldahay inuu dhexdhexaadinta lahaa madaxweynaha Yemen oo isaga laftigiisu hadda kula safan Ethiopia in Somalia lagu soo weeraro ciidammo shisheeye oo ay horkacayso xabashidu oo ah cadowga soo jireenka ah ee Somalia Kulanka 26/02/06 ee Baydhabo waa madax dhul la dhac: Shirka loogu yeeray Baydhabo horinta sidata maga “xildhibaannimada†waa mid ah ujeeddo badan: 1. Mar waa cimri dheeraysi oo wuxuu kornaylku badsanayaa maalmaha tirsan oo loogu yeerayo “madaxweyne†Somalia. Akhristow xusuuso maqaalkii ahaa: Cabdullaahi Yuusuf: Intaanan dhiman dheere iigu yeera = (inta anan dhiman waa in mar la’iigu yeeraa madaxweyne), haddii aadan maqaalkaas ka akhrisan shabakadaha internetka fadlan i soo waydii si aan kuugu soo diro). 2. Waxaa sii degaysa doontii siddey dawladda beenta ah, Jawhar waa laysu dacareeyey, nafina waxay ka geyn weydey odayga kornaylka ah inuu u sii dhowaado oo salka la galo meel u dhow Melez Zenawi iyo Ethiopia, taasoo la mid ah “turaanturro awal baan hore u socdeyâ€. Waa qisadii dhurwaaga/waraabaha oo yiri “haddii kabo la’ii tolo waa alxamdulillaah, haddii aan la’ii tolinna waa rabil caalamiin. Kornayl Cabdullaahi Yuusuf wuxuu halkaas ka oran karaa: “haddii ay ii hirgasho ciyaarta dawladnimadu waa sidii aan u soo halgamay, haddii kale waxaa ii fidsan gogoshii muddada dheer ii tiil xarunta aan ku leeyahay Addis Ababa. 3. Waxaa kulankaas ku shardiyan lacago loo ballanqaaday kooxda oo aysan heli doonin haddii aysan qaban shirkaas. 4. Waxaa iyaduna meesha taal baqdin. Wuxuu kornaylku qarka u saarnaa in laga cayriyo Jawhar haddiiba aan lagu layn isaga iyo inta u daacadda ah, maadaama uusan Maxamed Dheere ahayn nin ay timahiisu isku dhan u xiirmaan micnaha uu yahay nin wax kasta laga filan karo saacado isu dhow. Waxay sheekooyinka ku dhow xiriirka kornayl Cabdullaahi iyo Maxamed dheere uu ku dhisnaa hadba waxa uu kornaylku ku rido gacanta Maxamed dheere. Reer Puntland waxay ku andacoonayaan in dhaqaalohoodii yaraa lagu laaluushey M dheere, wasiirro iyo xildhibaanno ku sheeggu waxay ka cabanayaan in inuu kornaylku uga roonyahay M dheere oo uu isaga u buriyey wixii macaawino ahaan dibedda looga helay magaca Somalia lacag iyo badeecaba. Dadku waxay sheegayaan inuu Maxamed dheere sheeganayo abaal uu u galay odayga kornaylka ah maadaama uu saldhig u sameeyey isagoo meel la’ ka dib markii laga soo tarxiilay Kenya. Baadda uu Maxamed dheere baadayo kornayl Cabdullahi Yuusuf maaha oo kaliya inuu faro ka hayo odayga, micnaha inuusan haysan meel kale ee uu la fariisto magaca cusub ee uu ugu wanqalay Melez Zenawi, hase yeeshee wuxuu taageero iyo isku hallayn ka haystaa Cali Maxamed Geedi oo ah ninka ra’iisul wasaare ugu magacaaban xukuumadda magac u yaalka ah oo isaguna ah reer Jawhar qaraabo dhowna la ah Maxamed dheere taasoo la oran karo waa “gardarro garba ogâ€. La soco qaybta 2aad
  7. January 2005 Marxalad waliba iyadaa magac la baxda MARXALAD WALIBA ......QAYBTII 2AAD Akhristow, fadlan adiguba u bixi magaca ku habboon marxaladda jaha wareerka ah ee ay Somalia ku sugantahay muddada nus qarniga ah. Anigu waxaan u bin lahaa xilligii: “Madax ku socod, “Samo kuddiinâ€, “dawlad bi’isâ€, “cadow xambaarâ€, “jidhooyo†iyo wax la mid ah. Qaybtii 2aad Isweydiin malaha inuu geelu tiir adag ku leeyahay dhaqanka Soomaalida. Aad ayay u yartahay qayb ka mid ah murtida Soomaalida oo uu geelu ka maqan yahay hadday ahaan lahayd maah-maahyo, gabay, hees iwm. Qiimahaas waxaa siiyey qaybta uu geelu ku lahaa noloshii badi bulshada Soomaaliyeed oo ku noolayd bay’ad qallafsan asagoo u ahaa gaadiid iyo cunto. Sidaasoo ay tahay, waxaa jira dad badan oo Soomaaliyeed sida beeraleyda iyo kalluumaysatada oo iyagu geela sal ama aasaas uga dhiga dagaallada qabaa’ilka ama xasillooni darrida guud ahaan geyiga Soomaaliyeed gaar ahaan gobollada uu geelu ka yahay nolosha aasaasiga ah siiba miyiga oo la aqoonsan yahay in ay wali ku noolyihiin 80% dadka Soomaaliyeed. Dhibaatooyinka uu sababo geelu waxaa ka mid ah isagoo ay reer miyigu kala dhacaan, kala xadaan iwm kaddibna ay ka dhex dhacaan dagaallo beeleedyo ayaguna sababa kala aarsi muddo jiitama. Haddaba, muhimaddaas uu geelu ku leeyahay nolosha Soomaalida darteed ayuu halqabsi u yahay in lagu sawiro muwaadiic badan oo la soo darista bulshada kuwaasoo laga yaabo in uusan geelu kuba shaqo lahayn. Waxaynnu tusaale ka dhiganaynaa kuwa soo socda: • hashu maankay gaddaye ma masaarbay liqday? • hal nin gurrani dheelmay/kexeeyey dhanna/dhinacna uma fayooba/fiyooba • hasha maqaarka diidaysaa meelo daldaloola/dulduleela ayay ka daydaa “hashu maankay gaddaye ma masaarbay liqdayâ€: waxay tusaalaynaysaa xaajo loo waayey xal ama dawo, dad badni ay hore uga daaleen ka dibna loogu yeeray nin lays lahaa waa khabiir ama waayo arag wax laga waydiin karo xaaladda cakiran. Ka dib kiiskii ayaa lagu sawiray ama loo ekaysiiyey neef geel ah oo la bixin waayey cudurka haya ayna ka daaleen geel yaqaan badani. Khabiirkaas oo ahaa nin dusha ka wada haya dhammaan cudurrada haleela geela ayaa dabadeed hashii ku sameeyey baaritaan qoto dheer cudurkeeda. Haddaba, markii uu hubsaday in aysan hashu qabin dhammaan cudurradii geela ayuu ku soo gunaanaday eraygaas galay taariikhda murtida Soomaaliyeed oo ah “hashu maankay gaddaye (khaladdaye) ma masaar (faas) bay liqdayâ€. Hashaas geel ee la bixin waayey cudurkeeda waxaynnu maanta ku matali karnaa SOMALIA. Cudurka hayaa dalkeennu waa mid ka duwan dhammaan musiibooyinka ku habsada dalalka adduunka oo ilaa maanta la aqoonsan yahay in ay sababi karaan dumitaan qaran (sidii cudurkii hashaasiba uu uga duwanaa cudurrada geela). Cid kasta oo ilaa hadda isku dayday in la daweeyo cudurka haya Soomaaliya way ku guuldarraysatay taasoo la oran karo: • In ay cid khaldan oo aan ehel u ahayn ay wadeen isku daygaas • In aysan aqoonba u lahayn cudurka ay dawaynayaan • In ayba meesha ka maqnayd daacadnimo lagu xalliyo halaaggaas Aragtidayda, khabiirkii baari lahaa ka dibna dawayn lahaa cudurkaasi wuxuu la hayste u yahay dagaal oogeyaasha. Waa kee khabiirkaasi? Waa inta aan u dhego nuglayn qawlaysata oo ay ka midka yihiin hoggaan-dhaqameedyada dhabta ah (maaha kuwa miliishiyada ah oo ay magacaabeen qabqableyaashu si ay u taageeraan), culimmada ku taagan Kitaabka Alle iyo Axaaddiista Rasuulka (CSW), abwaannada ku xeel dheer dhaqanka Soomaalida iyo aqoonleyda kale. Waxaa ila habboon in aynnu ku fakarno sidii aynnu ku baadi goobi lahayn, kuna maalgelin lahayn in ay kooxo ka kooban qaybahaas muhimka ah ee bulshada Soomaaliyeed ay helaan fursad ay ku kulmaan meel kasta oo suurto gal ah, dalka iyo dibeddaba kuwaasoo aan hubo in ay heli karaan cudurka bixi waayey ee Soomaaliyeed iyo dawadiisaba ka dibna ay taageero buuxda ka heli lahaayeen dadweynaha Soomaaliyeed iyo adduunwynahaba. “hal nin gurrani dheelmay dhanna uma fayoobaâ€: Abuurta Alle waxaa ka mid ah in korka dadku u qaybsan yahay midig iyo bidix. Inta badan waxaynnu hawsheenna ku qabsannaa midigta ama gacanta midigta. Dad yar ayaa gurran oo hawlahooda muhimka ah ku qabsada gacanta bidixda ah. Waxaa jira iyaguna dad aad uga sii yar oo loo yaqaan “labo midigle†kuwaasoo nasiib u yeeshay in ay labadooda gacmoodba isku si wax ugu qabsadaan. Haddaba, geelu kala nasiib daran gaar ahaan kan geel-jiraha ilaaliya uu ka mid yahay nin gurrani. Badi geel-jiruhu waa niman aan naxariis lahayn oo geela ulo ugu garaaca si daran. Geela waxay badi ka socdaan kana garaacaan dhanka midigta. Geel yaqaanku waxay sheegeen in uu geelu u fariisto oo dhulka dhigto dhanka u fayow maadaama uu dhanka kale ka damqanayo xanuunkii ulihii lagu garaacay. Haddaba, geela nasiibka darani waa ka uu dhanka bidixdana ka garaaco ninka gurran oo ka mid ah geel jiraha. Geelaas ama neefkaasi way ku adagtahay inuu dhulka fariisto maadaama uusan dhanna u fayoobayn. Waana taas halka ay ka timid murtida ah: “hal nin gurrani dheelmay ama kexeeyey dhinacna uma fayoobaâ€. Mar kale hashaani waa Somalia. Qabqableyaasha dagaalkuna waa nin gurran oo ka duwan dadka caadiga ah. Gurranaantu waa abuur Alle aniguna uma jeedo in aan durayo dadka gurran ama ka faquuqayo dadka kale, hase yeeshee waxaan uga dan leeyahay in aan muujiyo kala duwanaanta dadka. Haddaba, qofka gurran ama ciddii kale oo u fahamta in aan meel ka dhac sameeyey ha iga raalli ahaadeen waayo xaalku sidaas maaha. Nasiibdarrada haysata Qowmiyadda Soomaaliyeed waa mid aysan maanta u ciirsanayn dhinacna. Nus qarnigii la soo dhaafay ayaa waxaa si naxariis darro ah u kadeedayey una ciqaabayey xukun askari oo arxan laawe ah ka dibna waxaa dibindaabyadii ka dhaxlay siina toban jibbaaray kooxo burcad ah oo isku magacaabay “jabhado†oon waxba reebayn. Intaas oo wada jirta (askartii iyo ********ta) aynnu ka dhigno geel jirihii geela ka garaacayey dhanka midigta. Kuwaas waxaa iyagana haatan kala wareegay siina laban-laabay falalkii shaydaan, waa ka dar oo dibi dhale, kooxdii ********ta oo iyagu shaar kale ka kor ama dul gashatay shaarkoodii ********nimada. Shaatigaas cusubi waa waxa ay dagaal-oogayaashu ula baxeen magaca “dawlad ama xukuumadâ€. Hore ayaynu u sheegnay in aysan dawlad ku sheegtaasi lahayn, haba yaraatee, aasaas qaanuuneed. Ciddii doonaysa faahfaahin dheeraad ahna diyaar ayaan u ahay in aannu ka doodno. Kuwaani waa “gurraneyaal†oo waxay ka dhigan yihiin ninkii gurranaa oo hasha geel ka dhigay mid aan dhinacna u fayoobayn ka dib markii uu ka garaacay ama ka uleeyey dhanka bidix iyadoo hore uga dhaawacnayd dhanka midig. Bal ila eega tusaalooyinkan ku saabsan afcaasha gurracan ee ay “reer gurey†ku burburihyeen, ku kala qaybiyeen ama ku kala qoqobeen iyo xaaladaha uu hadda ku sugan yahay dalkii ay adduunyadu u tiqiin Somalia: 1. Gobollada Waqooyi Galbeed oo ay ka gooyeen dalka intiisii kale iskuna magacaabay dawlad madax bannaan 2. Gobollada Waqooyi Bari ee la baxday “dawlad goboleedka Puntland†oo ku sugan xaalad ah “haddii ay ciyaartu hagaagto lug ahaa iigu jirta, haddii ay hagaagi waydana waan kala baxay†taasoo micneheedu yahay in ay iyaduna dhabarka sii jeedisey 3. Dalka oo gebi ahaan kala qoqoban oo uusan gobolna u ciirsan gobolka kale isla markaana ay jareen dhammaan xargihii isku xirayey ama isku hayey bulshada Soomaaliyeed sida qawaaniintii, dhaqan & caadooyinkii habboonaa isla markaana ay ihaaneeyeen caqiidadii Islaamka 4. Dalkii oo aan lahayn caasimad ka dib markii ay ********i diiratay Muqdisho. Qofkii ama ciddii weli aamminsan in ay Xamar weli tahay magaalo madaxdii Somalia, ama doonaya inuu wax ka ogaado sababta ay Muqdisho ku lumisay darajadii caasimadnimada waxaan diyaar u ahay in aannu ka doodno mawduucaas. Muqdisho caasimad waa ay u noqon kartaa Soomaaliyada cusub haddii ay sidaas doonayso Soomaalidu, hase yeeshee waxaa taas ka sokaysa hawl adag iyo shuruudo badan, sida aan qabo. Runta maanta nasiib darro ka jirta Muqdisho, aanna filayo in aadan akhristow igu diidi doonin waxay tahay: • Tobaneeye “wasiir†ku sheeg isla markaana hoggaamiya boqollaal dabley ******** ah oo isaga u ilaalisa tiro badan oo ah jidgooyooyinka loo yaqaan “ISBAARO†(check-points) halkaasoo lagu baarto laguna bililiqaysto dadweynaha saaran gaadiidka, baabuurreyda iyo dadka lugaynaya intaba. Dagaal-oogeyaasha waxay “isbaarooyinku†u noqdeen warshad laga qodo macdanta qaaliga ah; waxaa kaloo dakhli ka soo galaa garoommada diyaaradaha, dekadaha, badeecadaha uu dadweynuhu la yimaado ama dhoofsado iyo ganacsiga gudaha intaba. Wixii ay iyagu la soo degaan ama dhoofsadaan cidina ma canshuurto oo taasi isweydiinba malaha. Waa hubaal in aysan nimankaasi doonayn in ay Soomaaliya waligeed ka dhalato dawladi. • Boqollaal dagaal ku naaxe oo iyaguna sidaasoo kale samaystay dekedo, garoommo diyaaradeed oo ay lacago baad ah uga qaataan dadweynaha iyo jidgooyooyin isla markaana uu mid waliba leeyahay dabley, gaadiid iyo hubka wax lagu gumaado oo u gaar ah. Kuwaan iyo kuwii horeba waxay dadka u laayaan, u bililiqaystaan ama u afduubaan sida ay doonaan iyo waqtiga ay doonaan. Gaar ahaan Dumarka Soomaaliyeed waa “dulmane aamusan†iyagoo ay ********ta kala kulma kufsi iyo tacaddiyo kale oo ay inta badan la aamusan yihiin. • Maxkamado Islaami “ku sheeg†ay leeyihiin beelo kuwaasoo uu dad badani rumaysan yahay in ay yihiin wax u eg axsaab siyaasi ah ama nooc salka ku haya xukun doon. Jiritaan maxkamad islaami ah waxaa shuruudeheeda ka mid ah: a. In ay ka hawlgasho dal looga dhaqmo Shareecada Islaamka ama uu qaanuunkeeda ka mid yahay jiritaan maxkamadahaas b. In ay maxkamaddu awood u leedahay in ay xukunto dembiileyaasha oo dhan, darajo kasta oo uu leeyahay. Sida aynnu ognahay, waxay maxkamadahaasi eryoodaan tuugada yaryar hase yeeshee awood uma laha in ay tin ka gooyaan ama sooba hadal qaadaan dagaal-oogayaasha oo ah dembiileyaasha waaweyn iyo dableydooda iyo burcadda kale oo hubaysan • Muqdisho oo nasiib darro hadda noqotay xero habar dugaag ama meel uu libaaxu ku cuno dadka harka cad 5. Waxaynnu kale oo Xamar ka maqalnaa magacyo nimar ******** ah oo ka wada taajirey musiibadii qaran jabka ee ku dhacday dalka iyo dadka Soomaaliyeed. Kuwa an magacayadooda ka maqlo warbaahinta waxaa ka mid ah: i. Bashiir Raage oo ah nin leh ******** hubaysan iyo dabbaabaad u gaar ah ii. Hebel Deylaaf oo ah nin leh ******** hubaysan iyo dabbaabaad u gaar ah iii. Hebel Ilqayte oo ah nin leh ******** hubaysan iyo dabbaabaad u gaar ah 6. Waxaynnu Xamar ka maqalnay dhowaanahaan qisooyin cajiib ah oo ay ka mid hihiin: • Qof dumar ah oo xaamilo ah ee ay haweeney kale ku xabbisatay gurigeeda isla markaana ay qalabka warbaahinta ka sheegtay in ay iyada u xiran tahay • 2 nin oo ka soo jeeda beesha Soomaaliyeed oo loo yaqaan “Jareer†suuqa loogu gowracay sida ari la qalanayo • Nin oday ah oo si joogto ah laysaga afduubto ama marar aad u badan 7. Waxaynnu Kismaayo beryahaan dambe ka maqalnay: • 2 nin oo sida kuwii Muqdisho oo kale surka looga gawracay • Iyadoo ay luntay jinsiyaddii Soomaalida maantana uusan dunida jirin qof qaanuun ahaan ku doodi kara inuu yahay muwaaddin Soomaali ah (Somali citizen or national). Ciddii su’aal ama ra’yi ka duwan ka qabta arrintaan waa ay igala soo xiriiri kartaa si aannu uga doodno. Musiibooyinkaas aan kor ku soo taxay iyo kuwo kale oo badan oo ku habsadey ayaa sababay in uu Xamar cadde waayo jagadii caasimad nimada. Dagaal oogeyaashii iyagu mas’uulka ka ahaa musiibooyinkaasi ayaa maantana ah kuwa u diiddan in ay dib u soo noolaato caasimaddii Muqdisho. 8. waxaynnu ognahay: • in ay Soomaalidu kala haysato hanti ma-guurto ah iyo mid aan ma-guurto ahaynba oo qiimaheedu gaarayo boqollaal malyan ee doollarka maraykanka 15kii sannadood oo la soo dhaafay, bililiqadaasoo u badan koofurta dalka, siiba Xamar iyo gobollada & degmooyinka u dhow sida Shabeellada Hoose • Iyadoo 15kii sano ee la soo dhaafay ay nimanka magacyadoodu hoos ku teedsan yihiin isku magacaabeen madaxweyneyaal Soomaaliyeed isla markaana samaysteen xukuumado u yaal aysan midina wax dhibaal mooyee waxtar u yeelan dadka iyo dalka Soomaaliyeed. Fadlan eeg kuwa hoos ku qoran: Muqdisho: Cali Mahdi Maxamed oo sheegtay madaxweyne Somalia isagoon xataa Xamar ka tegi karin qaybta koofureed oo uu ku habsadey Caydiid iyo ********tiisii (ninkani wuxuu Somalia u sawirtay “Xamarâ€, micnaha wuxuu qaatay aragti ah Xamar waa Soomaaliya, Soomaaliyana waa Xamar. Hawl maalmeedkii ugu muhiimsanayd ee uu ninkaasi caanka ku noqday waxay ahayd inuu naafto (shidaal) u helo gaadiidkii ay dableydii USC ku eryoonaysey dableydii Xamar kala qaxday kelitaliye Maxamed Siyaad Barre. Cali Mahdi wuxuu markaas la baxay maga “Cali Naftoâ€. Alle taladii saxa ahayd ma solansiin ninkaas, taasoo ahayd oo keliya, in maalintii uu Xamar ka baxay kelitaliyihii uu isugu yeero Ummaddii Soomaaliyeed si ay dalka ugu dhisaan dawlad loo dhan yahay, gobollada Waqooyi Galbeedna ma goosteen haddii uu sidaas yeeli lahaa, sida aan qabo. Sababta madaxtinnimada Cali Mahdi waxay ahayd mid ay odayaashii garabkii rayidka ee USC ay xilkaas kala cararayeen janan Maxamed Faarax Caydiid oo aan isagu wali Xamar soo gaarin markii laga saaray Maxamed Siyaad Barre 26kii Jannaayo 1991. Caydiid waxay odayaashu u arkeen inuu yahay macangag garmaqaate ah oo an waxba hoggaamin karin taasoo u keentay in ay kula kufaan Cali Mahdi. marxuum Janan Caydiid oo sheegtay madaxweyne Somalia isagoon xataa Xamar ka tegi karin dhanka waqooyi oo ay ku habsadeen Cali Mahdi iyo ********tiisii. (Ninkani wuxuu aamminsanaa oo isa siiyey, inuu isagu ahaa ninkii xaqa u lahaa inuu beddelo keli taliye Maxamed Siyaad Barre: askary ahaan, janan ahaan iyo inuu ahaa ninkii Ethiopia iyo Gobollada Dhexe ka soo dumay ********tii M S Barre ka saartay Xamar, weligiisna ma aqbalin mana aqbaleen inta uu noolyahay in ay cid kale ku fariisato kursigaas, gaar ahaan wuxuu Cali Mahdi u haystey inuusan waxba istaahilin, taas ayaana noqotay sababtii wedkiisii) Xuseen Caydiid oo sheegtay madaxweyne Somalia ka dib markii uu aabbihiis ka dhaxlay ******** hubaysan iyo hantidii ay ka biliqaysteen ummadda Soomaaliyeed. (ninkani kuma socon karin xawlligii uu ku socdey aabbihiis sababtoo ah: ma lahayn khibraddii askerinnimo, damac (ambition) xukun doon oo waalan ee muddo dheer ku soo bislaatay sidii aabbihiis da’diisa yar aawadeed, isagoo ahaa qurbaawi oo aan aqoon fiican u lahayn dalka iyo qabaa’ilka Soomaaliyeed iyo isagoo dabci ahaan ah nin ka deggan aabbihiis, walow ay taageerayaashii odaygii ku tilmaamaan inuu yahay “waxmatare†mar haddii uusan dad xasuuqin sidii aabbihiis. Cabdiqaasim Salaad Xasan oo sheegtay madaxweyne Somalia isagoon aan xataa tegi karin waqooyi Xamar sidii caydiid. Ninkani wuxuu isagu si gaar ah ugu eedaysan yahay inuu yahay kii fashiliyey wixii ka soo baxay kulankii Jabuuti oo ku magac dheer “Carte†oo ahaa kii kali ahaa oo aysan ka qaybgalin dagaal-oogeyaashu. Talada kaliya oo ku habboonayd ninkaasi, hase yeeshee uusan Alle solansiin waxay ahayd, inuu ku degto Hargeysa markii uu ka soo duulay Jabuuti isagoo ay la socdaan Cabdalla Deerow iyo Cali Khaliif Gallayr (oo ku kala magacawnaa guddoomiye baarlamaan iyo ra’iisul wasaare), halkii uu ka soo degtay Xamar. Saadaashu waxay ahayd, haddii ay gogosha la fariisan lahaayeen Maxamed Ibraahim Cigaal iyo xukuumaddiisii , baarlamaankii & guurtidii reer Somaliland kana codsan lahaayeen in ay soo celiyaan midnimadii si loo soo nooleeyo qarankii burburay, waxay dad badani rumaysan yihiin in ay taasi xal u noqon lahayd musiibadii ku dhacday Somalia xaaladduna ay ka duwanaan lahayd halka ay maanta taagan tahay. Hebel Darmaan oo sheegtay madaxweyne Somalia anigoon laba yaabayn sababtoo ah, wuxuu uga dayday lana mid yahay kuwaas kale. Teeda kale, madaxtinnimadii Soomaaliya ayaaba marxaladdaan taariikhiga ah halkaa ku dambaysey ayadoo uu dembiile waliba intuu subax soo tooso, ama isagoo ka qaxwaynaya makhaayad yiraahda “anna way kana ama ha lagaa shoogoâ€. Badi nimankani (marka laga reebo marxuum Maxamed Ibraahim Cigaal oo xeel waayo aragnimo adeegsadey, Jaamac Cali Jaamac oo ilduufay iyo Daahir Riyaale & Cadde Muuse oo kusimeyaal ahaa) waa kuwo xoog iyo xeeladba ku urursaday hantidii dadka iyo dalka ka dib markii ay adeegsadeen ******** hubaysan. Gobollada Waqooyi Galbeed (Somaliland): marxuum C/raxmaan “Tuur†oo sheegtay madaxweyne Somaliland ka dib markii isaga iyo saaxiibbadiisii SNM oo la soo dagaallamay xukunkii kali taliskii askarta ee ee uu hoggaaminayey marxuum Maxamed Siyaad Barre ay caradii kula kufeen mashruucii “goosashadii†oo ay ku dhawaaqeen iyagoo ka faa’iideystey burburkii qaranka. Marxuum C/raxmaan “Tuur†ka dib waa isagii ka soo noqday go’aankaas oo uu u arkay khalad dhacay. Hase yeeshee waxaa nasiib darro ahayd inuu dib ugu soo noqdo Xamar waqti aan munaasib ahayn gogoshana uu la fariisto dagaal-oogihii ugu dhiigyacabsanaa uguna maskax-fadhiidsanaa, aragtidayda, oo soo mara taariikhda Soomaaliya marka laga reebo C/llaahi Yuusuf oo la oran karo ceel ayay ka wada cabbeen maadaama ay meelo badan iska shabbahaan afcaashoodu sida jacaylka xukun indhala’. Aragtidayda, Soomaalidu way nasiib darantahay an ku celceliyee, sababtoo ah, taliskii uu horjoogaha u ahaa marxuum Maxamed Siyaad Barre ayaa waxaa uga dambeeyey, waa kud ka guur oo qanje u guure, kuwo ay horboodayaan Caydiid-Cabullaahi iyo raxantaas kale. Halaaggaas oo kale waxaa looga ducaystaa: “Eebbow ha nagu salladin kuwo an kaa cabsanayn annagana noo arxamaynâ€. Haddii ay Soomaalidu ka hari lahayd in ay daba xoonsanaadaan bahalladaas korka uga eg, isla markaana ay niyad sami ku baryootami lahaayeen Alle wuu ka dulqaadi lahaa musiibada ku habsatey halkii ay been iyo caddaalad darro ugu kaalmayn lahaayeen dagaal oogeyaasha iyo ficillada ay ku sii duminayaan Dalka kuna sii kala fogeynayaan dadka Soomaaliyeed oo qarka u saran inuu mar kale dib uga qarxo dagaalkii waxshiga ahaa. marxuum Maxamed Ibraahim Cigaal oo sheegtay madaxweyne Somaliland isagoo fursad xukun u arkay kursiga madaxtinnimada gobollada goostay isagoo malaha is lahaa qarankii Somalia ayaa soo noolaanaya dhaqso cidina kaagama habboona jagada madaxweynennimo maadaama uu tegey keli taliyihii afgambiyey xukuumaddii sharciga ahayd oo uu isagu ka ahaa ra’iisul wasaaraha, amase Somaliland ayaa laguu aqoonsan doonaa maadaama aad tahay nin laga yaqaan adduun weynaha Daahir Riyaale Kaahin oo sheegtay madaxweyne Somaliland oo isaguna ka dhaxlay Maxamed Ibraahim Cigaal. Ninkani wuxuu ahaa saraakiishii wax cadaadinta ee xukunkii askarta. Sida aan qabo nasiibdarro weyn ayay ahayd inuu noqdo madaxweyne Somaliland. U malayn maayo in aynnu “ri cad caaneheed gaar uga saari karno ri madow caaneheedâ€. Daahir Rayaale kama duwana Moorgan, Caydiid, Cabdullaahi Yuusuf, C/qaasim Salaad, C/raxmaan Jaamac Barre, Axmed Saleebaan Dafle, Cumar Carte Qaalib iyo dhammaan intii daacadnimada buuxda ugu dhaaratay uguna adeegi jirtey xukunkii cadaadiska ee askarta. Gobollada Waqooyi Bari: Kornayl C/llaahi Yuusuf Axmed oo sheegtay madaxweyne Puntland. Walow ay dadweynaha ku nool gobolladaasi ay u baahnaayeen nidaam shaqeeya, haddana waxay dad badani qabeen inuu maamulka Puntland ahaa mid ku dhashay “ku dayasho ama la tartamid Somalilandâ€. Sida la ogyahay, kornayl C/llaahi Yuusuf iyo marxuum Janan Aden Gabyow waa iyagii ka soo carooday shirkii dib u heshiisiinta ee qabqablayaashii kooxo Soomaaliyeed ee ka dhacay caasimadda Masar ee Qahira. Sababta ay nimankaasi u soo caroodeen waxay ahayd oo kaliya in ay shirka iska dhex arki waayeen oo aysan muuqan jagooyin ay ka helayaan iyadoo la sii saadaaliyey in Xuseen Caydiid iyo Cali Mahdi loo sii qorsheeyey in ay noqdaan madaxweyne iyo ra’iisul wasaare. Cabdullaahi Yuusuf waa caadadiisa inuu ka caroodo ama ka dagaallamo meeshii uu jago ka waayo tusaale: a. xukuumad beenaadkii marxuum janan Caydiid ee “salballaar†wuu ka carooday ka dib markii saaxiibkiis Caydiid uu marxuum C/raxmaan Tuur u qorsheeyey jagadii ra’iisal wasaaraha salballaar oo uu C Y malaysanayey; b. shirkii Jabuuti wuu ka carooday markii uu arkay inuusan helayn 2dii jago ee madaxweyne iyo ra’iisal wasaare midna; c. Puntland wuu ka dagaallamay markii laga ridey xukunkii uu diidey inuu ka dego markii uu waqtigiisii dhammaaday. Sheekooyinka qaar ayaa waxay lahaayeen Melez Zenawiga Ethiopia oo gacansaar adag la lahaa kornayl C/llaahi Yuusuf iyo marxuum janan Aden Gabyow ayaa amray in ay ka soo baxaan shirka. Si kastaba ha ahaatee, 2dii nin oo u socda Addis Ababa ayaa ku sii hakaday Boosaaso iyagoo loo soo dhoweeyey sidii halyeeyo (heroes) maadaama ay dadka ka dhaadhiciyey in ay beelahooda ******* ka badbaadiyeen majaxaabo lala doonayey. Waqtigaas waxaa wali cusbaa kala ufood iyo is aamminid la’aan qabaa’ilka Soomaaliyeed maadaama ay wali cusboonaayeen dhaawacyadii dagaalladii sokeeye ama ayba wali socdeen. Sidaas darteed, nin kasta oo xukun jeceli wuxuu ku qaraabanayey “aniga ayaa idinka celinaya reer hebelâ€. Arrintaasi waxay sahashay askunkii Puntland waxaana sii adkeeyey ama sii ayidey ku dayasho ama hinaas laga qabey reer Waqooyi Galbeed oo mar hore hir geliyey Maamul. Qodobka kale oo saacidey kornayl C Yuusuf wuxuu ahaa, iyadoo ay ergooyinkii reer Waqooyi Bari ee isugu yimid Garoowe si ay u agaagumaan Maamul, ay kornaylka u arkeen inuu yahay dhigga Caydiid ama ninka xeel iyo khibradba u leh inuu ka hortago haddii ********ta ka amar qaadata Caydiid ay soo weeraraan gobollada Puntland (waxaase odayaasha ka dahsoonaa inay 2da nin ahaayeen saaxiibbo run ah oo waxay illowsanaayeen inuu C Yuusuf ahaa ninkii Caydiid Xamar ka soo doonay inta diyaarad ka soo qaatay Addis Ababa ka dib markii uu cid kasta oo kale ka diidey inuu ka qaybgalo shirkaas). Kornayl Jaamac Cali Jaamac oo sheegtay madaxweyne Puntland. Kornayl Jaamac wuxuu ahaa nin “hala rooro run moodeyâ€. Yurub ayuu ka duulay isagoo malaha aamminsan dimuqraaddiyad, doorasho xor ah iwm. Way ka diimoonayd inuu kornayl Cabdullaahi dhistay ciidan ******** ah oo calooshood u shaqayste ah oo uu ugu talo galay inuu xukunka ku haysto muddo dheer iyo inuu ku jirey xayndaabka Ethiopia oo uu ka haystey ballanqaad difaac buuxa “full protection†Janan Cadde Muuse Xirsi oo sheegtay madaxweyne Puntland (fadlan eeg faallada hoose) Marka laysu geeyo tirada wasiirro, wasiirro xigeen iyo saraakiil kale ee xukuumadahaas wada beenta ahi waxay qiyaastii kor u dhaafayaan 1000 xubnood. Marka laysku daro waxa ay ugu yeereen aqallada wakiillada iyo/ama odayaasha (parliaments) waxay tiradoodu kor u dhaafaysaa 2000 oo xubnood laga soo bilaabo 1992kii. Dhowrkaas kun ee xubnood waxay kulligood ku dhaarteen Kitaabka Alle in ay daacad iyo caddaalad ugu shaqaynayaan dadka iyo dalka. 5. Waqtigaan waxaa 3daa qaybood ee Gobollada madaxweynennimo sheeganaya 4 nin oo kala ah: Daahir Riyaale: Gobollada Waqooyi Galbeed ama Somaliland (waxay dad badani qabaan in sababaha ay Somaliland hore ugu socon la’dahay ay ka mid tahay madaxtinnimada ina Riyaale oo ay ku taal shaabbaddii NSStii regiimkii Maxamed Siyaad Barre oo uu ka ahaa sarkaal daacad ugu dhaartay). Cadde Muuse: Gobollada Waqooyi Bari (walow ay dadku ku xantaan inuu yahay “sii haye†oo ninka ay jagadaasi u kaydsan tahay uu yahay kornayl C/llaahi Yuusuf oo ah ka asagu dhab ahaan wali uga taliya Gobolladaas asagoo ku soo dhaaftay raxan dabley ah oo aan ka amar qaadan Cadde Muuse). 2 sababood ayaa ugu weyn inuusan kornaylku ka tanaasulin haysashada Puntland: • Inuu dhaqaalaha ka soo baxa dekedda iyo garoommada diyaaradaha u qaybiyo kooxaha ku taageera xukuumadda qiyaaliga ah ee uu horjoogaha ugu yahay Jowhar marka lagu daro hororka Maxamed Dheere oo runtii la oran karo kornaylka ayaaba isaga waqtigaan u ah “la haysteâ€. Dadka indha-indheeya dhaqdhaqaaqa iyo afcaasha dagaal-oogayaashu waxay saadaalinayaan inuu Maxamed Dheere maalin aan fogeyn uu Cabdullaahi Yuusuf ku amri doono inuu 24 saacadood gudahood uga baxo Jowhay, haddiiba uusan layn isaga iyo raxanta la socota • Inuusan kalsooni ku qabin inuu sii soconayo durbaanka xukuumadeed runtuna ay tegi doonto inuu dib ugu noqdo Garoowe iyo kursigii kaydka ahaa ee loo sii hayey, haddiiba uu sii jiro. Hebel Darmaan “anna way kan†(iga raalli noqda, ma xusuusto ninkan magaciisa oo buuxa) iyo C/qaasim Salaad Xasan oo aysan wali cidi si rasmi ah ugaa maqlin inuu ka tanaasuley sheegashada jagadaas. Haddii lays barbar dhigo Gobolladaa dalka waxaa ilaa hadda ugu xasilloon uguna nidaam hagaagsan Waqooyi Galbeed sababtoo ah: nasiib wanaag kama jirto kelitalisnimo macangag ah iyo dhiig daadin joogto ah sida Koofurta ama sidii soo martay Puntland oo is bahaysigii kornayl Cabdullaahi Yuusuf iyo Melez Zenawiga Ethiopia kala kulantay ku tumasho xuquuqul insaanka oo ka daran tii ay Somalia kala kulantay taliskii askarta ee 1969-1990. Reer Waqooyi Galbeed waxay kaloo bilaabeen nooc doorasho oo ku dayasho mudan. Waxaynnu maqalnaa erayadaan wada lammaanaha ah sidii kooxo kubbadeed: • 2 caasimadood: Muqdisho iyo Jowhar • 2 gole: oo xukuumadeed ee kala jooga Xamar iyo Jowhar • 2 gole: oo xildhibaanno ee kala jooga Xamar iyo Jowhar • 2 guddoomiye ee gobolka Banaadir • 2 guddoomiye ee Gobolka Mudug • 2 guddoomiye ee Gobolka Sool • 2 guddoomiye ee Gobolka Sanaag • 2 guddoomiye ee gobolka Hiiraan • 2 taliye Ciidanka Booliska • 2 taliye Ciidanka Militariga • 2 guddoomiye Bangi Waxaynnu kaloo maqalnaa: • guddoomiye kelitaliye ka ah Gobolka Shabeellada Dhexe oo lagu magacaabo Maxamed Dheere • guddoomiye kelitaliye ka ah Gobolka Shabeellada Hoose oo lagu magacaabo Sheikh Hebel “Indhacadde†• guddoomiyeyaal is bahaysi iyo boqol kale ee guddoomiye shaydaan Waxaynnu iyadana maqalnaa: • hoggaamiye kooxeed ahna ra’iisul wasaare xigeen • hoggaamiye kooxeed ahna wasiirka caddaaladda • hoggaamiye kooxeed ahna wasiirka dibudhiska qaranka • hoggaamiye kooxeed ahna wasiirka amniga qaranka • hoggaamiye kooxeed ahna wasiirka ganacsiga • hoggaamiye kooxeed ahna garsoorka iyo arrimaha diinta • hoggaamiye kooxeed ahna --------------------------------- • hoggaamiye kooxeed ahna --------------------------------- Bal iska daa in ay wax ugu maqan yihiin ummadda Soomaaliyeede shaqada ugu muhiimsan hawl maalmeedkoodu waa iyagoo ay kooxiba ta kale maja xaabinayso kana badin la’yihiin af la gaadho iyo “caraatan†ay isaga soo tannaagoonayaan Jawhar iyo Xama. Sheekadan ayuu i soo xusuusinayaa dhaqanka dagaal-oogayaasha u kala jabay 2da kooxood, kana raalli ahaada waayo waa qiso aan ku qurux badnayn qoraal: Waxaa la yiri, 2 ka mid ah shimbiraha loo yaqaan “guumaysta†ayaa waxay midiba ta kale ku cayday in ay weynaatey oon cidina guursanayn (Soomaalida qaar ayaa 2dan ku sheega gabdho). Haddaba kuwii oon waxba isula harin ayaa waxaa ka mid ahaa wixii ay is yiraahdeen: 1aad 2aad Guumays la nacay Yaa adi ku geya Lama guursadaay Maadaa guryo leh Geel xero ka kicis (micnaha foolxun) Maadaan ka kicin Naa g.….……… yaa adi ku gudey Naa garacyo dhala Maadaan shan dhalin 3dan hoose ayaa ka mid ah dhibaatooyinka ay qawlaysatadaasi inagu hayaan Soomaaliyeey, ee bal akhristow adiguna ka fakar wixii aad xal u aragtid: • iyagoo gurraneyaashu magacaaga ku yaboohsada dawladaha iyo hay’adaha caalamiga ah • iyagoo sii dumaya ama sii hurinaya colaad hor leh iyo hub ku soo qulqula dalka • iyagoo sii fogaynaya rajadii laga qabey soo noqosho qarankii Soomaaliyeed Waxaa Somalia si abadiyan ah uga dhintay erayada hoos ku qoran kuwaasoo qofkii maqlaana uu ka qajili doono ama ka jiriiricoon doono waxayna malaha ku habboonaan lahayd in aynnu allifno magacyo kale oo aan ina xuxuusin kuwaas halaqu maray: • dawlad ama xukuumad • qaanuun • maxkamad • madaxweyne • ra’iisul wasaare • wasiir • xildhibaan • janan ama sarkaal • caasimad • La soco qaybta 3aad insha Allaah
  8. MARXALAD WALIBA IYADAA MAGAC LA BAXDA Akhristow fadlan ka gudub erayadaan lambarrada leh oo hoos ugu dhaadhac qoraalka ka hooseeya. Markaas ayaad ogaanaysaa nuxurka qoraalka iyo ujeeddada erayadaan. Erayadu waa kuwo aan ugu talo galay inuu akhristuhu ka raadiyo dhibaatada haysata Soomaalida iyo xalkaba. Dabcan waxaa jira boqollaal eray ee kale oo ku jirta murtideenna sawir iyotarkii oo raadi cudurradeenna iyo dawooyinkooda. Erayadu waxay ku xusuusin karaan majara habowga iyo walaahowga siyaasadeed ee ku habsadey siyaasaddii iyo dawladnimadii Soomaaliyeed waxayna la socon doonaan qaybaha qoraalkaan taxanaha ah. 1. Dhaqan iyo Caado 2. Hashu maankay gaddaye ma masaarbay liqday? 3. Hal nin gurrani dheelmay/kexeeyey dhanna/dhinacna uma fayooba/fiyooba 4. Hasha maqaarka diidaysaa meelo daldaloola/dulduleela ayay ka daydaa 5. La mood noqonse waydey 6. Ka dar oo dibi dhal 7. Ka rog oo labo saar 8. Wirwir 9. Hungo 10. Habow/Habaw 11. Dan gurracan 12. Isku maan- Kala maan 13. Nin hadduu tago an la Tabahayn oo hadduu yimid an wax tarahayn Allow taqajimi 14. Shisheeye Kalkaal 15. Doolaalo 16. Anna way kan 17. Qawsaar/Qowsaar 18. Shab-Shablena ku day a. Dawlad b. Xukuumad c. Madaxweyne d. Ra’iisul Wasaare e. Wasiir f. Xildhibaan g. Guddoomiye Baarlamaan h. Gole i. Muqdisho j. Jowhar k. Beled/Weyne l. Baydhabo m. Kismaanyo n. Caasimad Qoraalkaan gaaban ee hoose waxaynnu ku eegaynaa waxyaabo u eg ama shabbaha amaba lagu sifayn karo erayada kore oo dhammaantood ku soo aroora murtida iyo arrimo kale oo khuseeya Soomaalida. Waxa aynnu ka dhex raadinayno erayadaasi waa xaaladda murugada badan oo ay manta ku sugan tahay Qowmiyadda uu ka dhexeeyo magaca ama erayga “SOOMAALIâ€. Si taxaddar leh oo taxane ah ayaan insha Allaahu idiinku soo gudbin doonaa, intii karaankay ah, qormooyin gaagaaban oo ay ka dhex muuqdaan erayadaas kore iyo kuwo la mid ah oo wada khuseeya xaaladda murugsan ee Somalia. Maanta waxaynnu ku bilaabaynaa erayada “Dhaqan iyo Caado†iyo sida ay ku unkamaan. Guud ahaan waxaynnu ognahay in ay dhaqanka iyo caadadu yihiin mid ka mid ah tiirarka ama xargaha isuku haya bulsho meel deggan, sida xarigga qaanuunka oo kale, haddii ay xargahaasi go’aanna ay bulshadaasi noqoto silsilad ama tusbax furtay. Waxaan aad u jeclaan lahaa inuu mowduucu noqdo dood furan ee uu akhristuhu wax ku kordhin karo haddii uu doonana uu la kaashan karo waxgaradka Soomaaliyeed ee Rag iyo Dumarba leh. Khasab maaha aniguna uma fadhiyo in ay cid waliba igu raacdo ra’yigayga: dabcan dadka qaar ayuu la toosanaan karaa, qaar ayuu la khaldanaan karaa halka ay qaar kalena uga baahan karaan caddayn amaba ay su’aalo ka qabi karaan. Si kastaba ha ahaatee, waan soo dhoweynayaa sixitaan ama dhaliilaha niyad samida ah, waxaanse jeclaan lahaa in ay is dhaliishu noqoto mid asluubaysan waayo awalbaa hore loo yiri: wixii nin la toosani nin la tuur leh ama wixii qof la tuur lihi qof la toosan. DHAQAN &CAADO. Tafsiirka eraygan waxaa ka mid noqon kara inuu yahay: wax ku negaada dadka marka wax la caadaysto taasoo ah mid ku soo noqnoqota bulshada dhexdeeda ka dibna loo aqoonsado wax loo hoggaansamo ama la obbokonaado kadibna noqda xeer ayadoo qofkii ama ciddii ku xadgudubtana lagu eego il xun amaba la fongoro/takooro ama la cisaaro/ganaaxo. Sidoo kale in lagu ammaano cidda ugu dhaqanta sidii loo bartay. Haddii la jebiyo caado xeer noqotay waxaa la yirahdaa: Caado la gooyey caro Alle ayay leedahay; Wixii nin xil moodo ayuu nin xarrago moodaa iwm. Haddaba, dhaqanka joogtada noqdaa maaha mar kasta mid la wada toosan, wada qanciya ama caddaalad, asluub iwm ugu wada yabooha bulshada isku deegaanka ah. Waxaa laga yaabaa, in marxaladaha qaarkood ay dhaqan gasho caado qowm u keenta burbur ama halaag ay kuba tirtiranto. Walow qarni fog laga joogo waxynnu tusaale u soo qaadan karnaa Qowmu Luud oo ku halaagmay dhaqan xumadoodii sida ay inoo sheegtay Diinta Islaamku. Dhaqanka xun waxaa ka mid ah, iyadoo uu qowm caadaysto ama ku heshiiyo wax aan jirin ama been ah. Haddii aan ku sii dheeraado waxay tusaalooyinku ila gaari karaan boqollaal ilaa uu soo jirey aadanuhu, saas daraadeed, waxaan ku soo koobayaa tan maanta haysata Qowmiyadda Soomaalida ee aan ka dhashay si gaar ahna ii khusaysa iina gubaysa. Caadada ay Soomaalidu maanta halista ugu jirto in ay Dhaqan u noqoto waa “dawladnimada beenta ah oo haba yaraatee aan lahayn aasaas qaanuuneed oo ay ka bilaabatoâ€. Su’aasha aynnu is waydiin karnaa waxay tahay, yaa faafinaya beentaan ama dhaqan xumidaan? Xaggayga way ka fududdahay jawaabtu waana sidaan: 1. dagaal oogeyaashii iyo adeegayaashoodii isugu tegey Kenya 3 sano ka hor iyagoo uusan midkoodna haysan wakaalad ama kalsooni uu ku matalo Soomaalidii ku noolayd gobolkii uu ka yimid. Qabqablayaashu iyaga ayaa xayeesiiya oo isugu yeera magacyada jagooyin u eg kuwii loogu yeeri jirey xubno xukuumadeed sida: Madaxweyne, Ra’iisul Wasaare, Wasiir, Xildhibaan, Guddoomiye baarlamaan, Gole baarlamaan iwm. 2. Melez Zanawiga Ethiopia oo ah awoodda runta ah ee ka dambaysa kooxkaas qawlaysatada ama calooshood u shaqaystayaasha ah 3. dadweynaha habaas-jiifka ah oo dhegta uun u taaga raadiyeyaasha ku hadla af Soomaaliga oo ay maamulaan isla kuwa ay marna u yihiin la haystaha marna isugu sheega inay u yihiin madax xukuumadeed iyagoo sheeganaya magacyada kore. Dadweynaha Soomaaliyeed waa mid xanuun iyo damqashaba gabay tacaddiga arxan darrada ah oo ay ku hayaan 15ka sano qawlaysatada hadda isu dallaciyey “dawladnimada†khiyaaliga ah, markaana iyagoo rajo dhigay ku carwosaadaya oo ay uga dhegtey erayga “dawlad†taasoo maanta u jirta inta uu cirku u jiro. 4. waxaa soo raaca oo iyagu gebi ahaan lunsan ama dayeysan, aragtidayda, hase yeeshee aan joogin meel ay ka noqdaan, kooxdii ku hadlaysey magaca bulshada rayadka ah ee shir beenaadkii Kenya u tagtay “anna waykan†ama “ha la rooraan run moodey†(walow aanan tan dambe ugu cudurdaari karin waayo aqoon ayay u lahaayeen dagaal oogeyaasha ay ku biireen iyo cadowga ay u adeegayaan intaba). Saas darteed, waxaa muuqata in inta ku hadaaqaysaa dawlad u dhalatay Soomaaliya ay yihiin qaar been ku heshiis ah marka laga reebo dadweynahaas aan iyagu garan ujeeddada laga leeyahay mashruucaas hase yeeshee la qabsaday erayga dawladnimo oo ay ku shaqaysanayaan idaacadaha aynnu kor ku soo sheegnay iyo tan qaybta Af Soomaaliga ee BBCda oo hadda ay Soomaalidu badi ku eedayso in ay noqotay mid batariga u buuxisa kooxaha dableyda ah ee ku hardamaya Somalia. Mashruuca ay qabqablayaashu ku sheeganayaan dawladnimada Somalia waa mid “hungo†ah oo aan ku matali karo “wir-wir†(waa walaxa u eg biyo qulqulaya ama hirka badda marka ay qorraxda ama cadceeddu aad u kulushahay. Aragtidayda waa mid “ka dare†ah oo muddo dheer sii fogaynaya dib u soo noolaansho Qarankii Somalia iyo xukuumad ka dhalata. Dawladnimada ay dagaal oogeyaashu wada sheeganayaan ama isugu jiibinayaan Muqdisho iyo Jowhar waxay ku bannaan tahay sheekadii 4 nin oo saaxiib ah kalana ahaa mid dhego la’, mid indho la’, mid curyaan ah iyo mid qaawan, kuwaasoo dhisay isagana markhaati furay beenta soo socota: 1. dhegoole wuxuu yiri: sac baa seeri (meel fog) ka ciyey 2. indhoole wuxuu yiri: arkaayoo giiran (midabkuu tilmaamay) 3. curyaan wuxuu yiri: an rornoo jebinno (aynnu ku orodno) 4. qaawane wuxuu yiri: armaa layna furtaa (layna qaawiyaa) Qormada dhow waxaynnu ku halqabsan doonnaa insha Allaah Geela oo ka mid ah tiirarka dhaqan ee ay ku dhaadato Soomaalidu: 1. hashu maankay gaddaye ma masaarbay liqday? 2. hal nin gurrani dheelmay/kexeeyey dhanna/dhinacna uma fayooba/fiyooba 3. hasha maqaarka diidaysaa meelo daldaloola/dulduleela ayay ka daydaa Ciddii dood ka qabta aragtidayda oo markaas jecel in aan qanciyo ama iyadu haysa wax ay aniga igu qanciso, waan soo dhowaynayaa waxaanna u diyaar ahay in aannu si deggan oo niyad sami ah uga doodno. La soco qaybta 2aad
  9. Maxaad Ka Sugayseen Maxkamadda Sare Ee London 14kii Maarso 2005? Waxaan hubaa in ay jawaabta su’aashaan hayaan boqollaal qof oo soomaaliyeed, waana kan warkii farxadda lahaa oo ay sugayeen: Haa, waxaad sugayseen sida ay ku dhammaatay dacwadii looga yeeray Maxkamaddaas kore ninka lagu magacaabo kornayl Cabdullaahi Yuusuf Axmed oo hadda sheegta inuu yahay madaxweynaha Soomaaliya oo maalintaas ugu muddaysnaa inuu soo xaadiro Maxkamadda soona hor istaago Garsoore sugayey. Sida aad la socotaan, wuxuu ninkaasi racfaan ka qaatay xukun ay isla Maxkamaddani hore ugu riddey 23kii Maarso 2004 kaasoo ay Maxkamaddu uga diiddey codsigiisii ahaa in aysan Maxkamadaha Ingiriisku awood u lahayn in ay galaan kiiskaan maadaama ay Puntland (oo uu isagu markaas ku haystey si xaaraan ah) ka jiraan wax uu ugu yeeray “maxkamado†awood u leh in ay galaan kiiska (akhristow adiga ayaan kuu daynnay baaritaanka in ay wax ka jiraan sheegashadaas kornaylka oo ah in ay waqtigaas Puntland ka jirtey maxkamad awood u leh in ay u yeerto ama la soo hor istaajiyo ninkaas iyo in kale!). Xukunkaas hore ka dib, 7dii bishii Luulyo 2004 ayay Maxkamaddu mar kale amar ku siisay kornaylka inuu shakhsi ahaan soo istaago dhegeysiga racfaankiisa. Dhegaysigaan dambe waxay maxkamaddu go’aamisay in kiiska la dhegaysto oo uu socdo 5 (shan) maalmood hase yeeshee, markii ay soo dhowaatay muddadii qaadista dacwada, ayuu kornaylku si lama filaan ah u ruqseeyey (fasaxay) Qareennadii u doodayey (difaacayey). Maxay ahaayeen sababihii kornaylka ku kallifay inuu ka baaqdo imaanshihii Maxkamadda?: Asbaabuhu way badnaan karaan hase yeeshee waxaannu ka soo qaadanaynaa 2dan hoose: 1. iyadoo 90% ay qaban lahaayeen Police/ka Ingiriisku maadaama ay 2 xukun ku caddaatay inuu si buuxda u galay dambigii lagu soo oogay oo ahaa inuu si ula kac ah mas’uul buuxa ka yahay dilkii fulaynimada ahaa ee uu u gaystey marxuum Suldaan Axmed Maxamuud Maxamed oo ka dhacay Tuulada Kala-Bayr ee Gobolka Nugaal ee Soomaaliya 17/8/2002. 2. iyo in uu ka baqay in haddii lagu arko isagoo hortaagan Maxkamad ayadoo lagu soo oogay dembi dil ah, in ay markaas ka fashilmayso xukuumad ku sheegta ay xabashidu ka abaabushay Nairobi una dhiibatey kornaylka. Lama garanayo inuu odaygu keli ahaan tashaday sidii lagu yiqiin iyo in ay la taliyeen kuwii waligoodba bohosha ka tuuri jirey. Si kastaba ha ahaatee, waxaa halkaa ku beenoowdey geesinnimadii uu ku faani jirey kornaylku! Odaygu kama baqo xabbadda, dadka ka horyimaadana “biyo kulul†ayuu indhaha uga shubaa ama wuu laayaa; hase yeeshee wadne uma hayo inuu hor istaago Garsoore Maxkamad Ingiriis ee London! Tani waxay la mid tahay qisadii “wallee wadaadow sararo diir-diirkaaga iyo gallayr shimbir ku sheegiddaadu isma laha†Waxaa intaas dheer oo aannu leennahay kornaylka: yaa ku gaarey? Marka soo socota iyo Xukunka Ciqaabta, adigu ma imaan doontid maxkamadda ee maxkamaddu iyada ayaa kuugu iman doonta halka aad joogtid! Walow aannu ognahay in dad aad u badani ay la socdaan guusha uu ku dhammaaday xukunkii, haddana waxaannu ka xunnahay in aannan wali shaacin oo u dirin Shabakadaha Internetka, waannuna idinka raalli galinaynaa. Sababtu waxay ahayd annagoo jeclayn in aan idiin soo dirno Xukunkii oo qoran si aad uga bogataan akhriskiisa, hase yeeshee, maadaama uu dib uga dhacay usbuuc ama labo ku talogalkii, ayaannu door bidnay in aannu idiin soo hormarinno qoraalkaan gaaban wargelin ahaan intiinna aan wali maqlin akhbaartan barakaysan. Walaalayaal, Xukunkani wuxuu ku dhacay mid ka mid ah dilaayaasha ugu axmaqsan dagaal oogayaasha halligay Soomaaliya waa Cabdullaahi Yuusufe, haddana doonaya in ay u daba tiraan (baabi’iyaan) hambada ka hartay dadkeenna iyo dalkeenna iyagoo horkacaya cadowga ugu khatarsan oo ah Xabashida. Guddiga Abaabulka Dacwada Kiiskii Suldaan Hurre
  10. Shaydaan waa yahay wax hooyadiis dila; Habar shaydaanna way tahay wax la dilo! Ummadda Soomaaliyeed uma cusba hagardaamooyin ay u gaysteen dad ka dhashay. Marxalado kala duwan waxaa ina soo maray niman Soomaaliyeed oo iyagu fursado iyo duruufo kala duwan u helay inay abaabushaan quwad maaddi ah sida ciidan, hub iyo hanti guud iyo mid gaarba oo ay inaga boobeen. Nimankaasi waxaan anigu ugu magac dari lahaa “Boqoshaa ama Like†sida Soomaalidu u taqaan, afafka qalaadna loo yaqaan Mushrum, Funghi iwm. Boqoshaagu waa geed khudradeed dhulka uga soo baxa si dhaqso badan isagoon la beerin. Waxaa laga cunaa dalal badan ee dunida hase yeeshee Soomaalidu ma cunto walow uu ka baxo dalkeeda. Geedkaas oo qaab ahaan isu wada eg ayaa qaarkiis yahay sun qofka ku khatalma oo cunaa uu la kulmayo dhimasho degdeg ah. Waa meesha laga yiraahdo nicmo waliba nuqsaanteed leh. Qoysaskii ay u dhasheen nimankaasi laga yaabee in ay u wada damaashaadeen sidii caadada u ahayd Soomaalida marka uu wiil u dhasho, hase yeeshee ma aysan ogeyn in ay dhaleen oo bulshada ku soo darsadeen “wiil baas†(Boqoshaa sun ah ama geed qadhaadh). Waxaa jira geedo ay Soomaalidu u taqaan “geed xaraar (qadhaadh)†oo aysan dadka iyo xoolaha midkoodna cunin. Nimanka aynnu ka hadlaynaa waxay kuwoodii hore iyo kuwooda dambeba lahaayeen calaamado ay ka siman yihiin ama ay isaga daydeen kuwaasoo ay ka mid yihiin: xoog wax ku muquunin, kali tashi, sokeeye xasuuqid (waa Soomaalidee), arxan la’aan, hanti boob burcadnimo ah, Diinta Alle caasiyid iwm iyagoo intaas oo afcaal shaydaannimo ah u adeegsanayey maan-gaabyada bulshada. Fadlan hoos ka akhri magacyada kuwii nimankaasi ugu sharka badnaa oo soo mara taariikhda Soomaalida kuwaasoo aan u turin bulshada Soomaaliyeed xitaa xilliyada ay inagu habsadaan musiibooyinka dabiiciga ah sida abaaraha, cudurrada faafa, colaado ay iyagu huriyeen iwm. Soomaalidu waxay ku maah-maahdaa dabkii munaafaq shido muslin baa ku gubta. Bal haddana aynnu jalleecno/eegno magacyadii ay la baxeen nimankaasi baas. Waxaa ka mid ahaa: Sayyid, Sarreeye, Jabhaha, Mujaahid iwm: magacyadan oo dhammi waxay tilmaamayaan kali talisnimo, cabsi galin iyo amar-ku taaglayn. Magaca guud oo ay isugu iman karaan waa Dagaal-Ooge oo ah shakhsiga magaca u sida kooxda hadba wax cadaadinaysa. Sidaan kor ku soo xusay, Dagaal-Ooge ama Boqoshaa wuxuu adeegsadaa maan-gaabyada bulshada. Wuxuu markaa isagu ka dhigan yahay boqoradda shinnida halka adeegayaashiisu ay ka dhigan yihiin raxanta shinnida oo samaysa malabka isla markaana ah ilaalada boqoradda. Haddii aan si kale u cabbiro, Boqoshaagu waa abbaanduule wuxuuna adeegsadaa ciidan la mid ah askarta shinnida kuwaasoo wax kasta u qaniina daacadna u ah isaga. Waynnu wada garan karnaa in uusan nin kali ahi baabi’in karin Qowmiyad (Nation) dhan hase yeeshee waxa dhibaatada ina gaarsiinayaa waa kuwa ugu caqliga liita wiilasheenna oo uu adeegsado abbaanduulahaas jinni. Sida badan, ninkaasi wuxuu reebaa magac xun oo laga naxo marka la maqlo; sidoo kale, shinnidiisu waxay iyana yeeshaan magacyo aan la jeclayn sidaasoo kale. Inta aynnu ka xasuusanno raq ku raaxaystayaashii (dhiigyacabyadii) soo maray taariikhda Somalia waxaa ka mid ahaa: 1 - Sayid Maxamed Cabdille Xasan. Ninkaas waxaa la siiyaa labo darajo hase yeeshee waxaa ka mayray darajooyinkaas inuu ahaa dilaa daran. Labada darajo waxay ahaayeen: o b) isagoo nebcaa si xunna ula dagaallamay gaaladi Soomaaliya u timid gumeysiga; o t) inuu ahaa gabayaaga ugu weyn Soomaalida inta la xasuusto. Adeegayaashii ama shinnidii Sayidka waxaa lagu xasuustaa magaca “Daraawiish†oo iyagu dadka si naxariis darro ah ugu layn jirey warmo, seefo iwm oo ugu badnaa qalabkii ay adeegsan jireen waqtigoodii. 2 – Janan Maxamed Siyaad Barre wuxuu ahaa dilaa weyn. Wuxuu xukunkii Soomaaliya boobay waqti uu soo ifbaxay hubka wax gumaada. Ninkaasi wuxuu isna adeegsan jirey ciidammo jinni oo leh magacyo baas sida: Guulwadayaal, NSS, Hangash, Dhabar-Jabin iwm kuwaasoo dhammaan ahaa “shinni dadka u cadaadisa. 3 – Janan Maxamed Farax Caydiid. Ninkaasi wuxuu isna ahaa “belo†loo soo diray Soomaaliya iyo dilaagii ugu weynaa uguna axmaqsanaa (doqonsanaa) oo soo mara taariikhda Soomaaliya. Ninkaasi wuxuu adeegsadey waxa lagu magacaabo “******** †magacaasoo haddii loo rogo af Soomaali kale la micne ah “cayr†ama waxba laaweyaal ama mucsur (fadlan yaan erayga loo qaadan qoyska Soomaaliyeed oo loo yaqaan magacaas kaasoo ka bilowda xaraf wayn). Shinnida ********ta Caydiid waxay uga duwan yihiin kuwii ay adeegsadeen labada nine e hore waa iyagoon dhaafin wixii dhulka ka korreeyey iyo wixii dhulka ka hooseeyey labadaba; magacyo kale oo loo yaqaan waxaa ka mid ah: “diirato, fiiqato, qodato, dheddig waa dheddig iwmâ€. Dad kale waxay ********ta ku mataleen “aliens: people from other planets or extraterrestrials†oo afafka qalaad qaarkood la micne ah dad ka yimid meel ka baxsan koonka/dhulka uu aadanuhu ku noolyahay. ********tu waa kuwa ay Soomaaliya ka degi la’dahay 15 sano. Nasiib darrada hadda taagani waxay tahay, iyadoo ay “********tii†is abaabushey isuna beddeshey wax lagu magacaabay “dawladâ€, mana filayo in ay cidina i waydiin doonto yaa u madax ah ********ta Soomaaliya maanta taasoo aynnu wada ognahay in ay yihiin kuwa hor boodaya kooxda ay Xabashidu ku caleemo saartay xerada Mbagathy ama “doofaarrey†ee Nairobi, Kenya. 4 – Kornayl Cabdullahi Yusuf Axmed. Asagu waa ayax teg eelna reeb waana haraadigii kuwii doonayey in ay xukunka dictatooriyada Somaaliya ka dhaxlaan Maxamed Siyaad Barre. Sida ay cid waliba ogtahay, wuxuu kornaylku u xusul duubayey 30meeye sano inuu maalin uun fariisto kursiga ugu sarreeya qaran Soomaaliyeed asagoon kala jeclayn inuu ku fariisto qaab xaaraan ah iyo qaab xalaal ah, iyo inuu ka haro magac fiican iyo magac xun midna. Kornaylku wuxuu isagu uga duwanaa 3dii nine e ka horreysey isagoo ujeeddadiisaas xukun doonka ah u adeegsadey kuwa ugu xun cadow ay Soomaaliyi leedahay oo ah “xabashidaâ€. Shinnidii uu ninkani adeegsan jirey waxaa ka mid ahaa: dableydii SSDF oo loo yiqiin dhafoor-qiiq, jirri, calooshood u shaqaysteyaal iyo xabashi. Inkastoo uu dagal ooguhu ama boqoshaagu cadaadis badan ku hayo dableyda u adeegta, haddana wuxuu ku hayaa laaluush joogto ah si ay u kordhiyaan daacadnimad ay u hayaan. Shaqada adeegayaashooda (shinnida) dagaal oogayaashu maaha oo kaliya laynta iyo boobka dadweynaha marka uu ku fasaxo “abaanduulahoodu†maadaama uusan u hayn mushahaar; ee waxay tahay in ay u sacabiyaan oo indho la’aan ku ayidaan (full suppor) damacooda waalan ee siyaaso ku sheeg ama hankooda xukun doonka taasoo ah calaamad kale oo ay ka siman yihiin dagaal oogeyaashu kuwo hore iyo kuwa dambeba. Boqoshaa ama dagaal ooge kasta waxay adeegayaashiisu ugu yeeraan erayga “Aabbeâ€: Sayid Maxamed Cabdille Xasan waxay ugu yeeri jireen “Aabbe Sayidiiâ€; Maxamed Siyaad waxay oran jireen “Aabbe Siyaadâ€; Caydiid waxay oran jireen “Aabbe xoreeyeâ€; Kornayl Cabdullahi Yuusufna waxay yiraahdaan “Aabbe geesiâ€. Marmar dhif ah ayay dhacdaa in ay Boqoshaaga shinnidiisu ku gadoodaan oo ka amar diidaan, afgambiyaan amaba meleggiisa joogaan. Ilaa hadda waynu ognahay in ay Caydiid dileen kuwii uu tababaray; regiimkii Maxamed Siyaad ay afgambiyeen kuwii uu tababaray, haddana ay faro ba’an ku hayaan Cabullaahi Yuusuf haraadigii labadii janan (Siyaad & Caydiid) iyo isaga shinnidiisii oo wada jira. Tusaalaha arritaan dambe meel fog kama doonaynno ee waxaa inaku filan waxa ka socda Nairobi, Kenya: Shir ku sheeggii ay Soomaalidu ku xoonsanayd 2da sano dalka Kenya waxaa isugu tegey dad 3 nooc ah: o b) nooca 1aad waa dhammaan dagaal-oogayaashii Soomaaliya oo tiradoodu 50 kor u dhaaftay; o t) adeegayaashoodaii (shinnidoodii) iyo o j) dad tiro yar oo isugu jira aqoonyahan rag iyo dumarba iyo odayaal kuwaasoo aan wax cod ahba ku lahayn shirkaas hase yeeshee meesha u tegey “ha la rooraan run moodeyâ€. Maxaa meeshaas ka dhacay? Mar mar ayay Boqoshaaga u socon waydaa “shimbirayohow heesa sida aan kor ku soo sheegay oo ay shinnidiisu ku soo jeesataa waase marka ay u helaan geesinnimo. Kooxda Nayrobi fadhida ayaa hadda u eg in ay heleen wxoogaa geesinnimo ah ka dib markii ay dhowaan ka horyimaadeen kornayl Cabdullaahi Yuusuf ayagoo si sahlan u kala tuuray wixii ay xabashidu u dhoo-dhoobtay oo loogu magac daray xukuumadda. Ayaamo ka sii horna waaba iyagii ka diidey in uu cid aan baarlamaan kusheegga ka tirsanayn uusan u magacaabi karin xil golaha xukuumad ku sheegga. Waxaa markaas is waydiin leh, xaggee ayay haddaba ka keeneen geesinnimadaas shinnidii Boqoshaagu? Aniga jawaabtu waa ii sahal oo waxay ka keeneen joogitaanka dalka dibeddiisa. Haddii ay joogi lahaayeen gudaha Soomaaliya waxaa hubaal ah in aysan taasi sahal u dhacdeen. Sababtu waa “fuleynimada†Soomaalida sidii uu hore ugu tilmaamaya Sayid Maxamed Cabdille Xasan markii uu tiriyey gabaygiisii “Ta’leyda†oo an ka soo qaatay dhowrkan beyd: o Soomaali anigaa tamminay Tiilka ay tahaye o Anigaa tafnidey meeshan iyo Toban jirkaygiiye o Anuu iga tus qaataa ninkaan Teeda garanayne o Waa wada tukiyo fule hadday Rag isu tookhaane, o Tumaalliyo talaamiid ka siman Tororog Beenaade o Taraawiixda Sonkaa waxay Tuman Ciyaaraahe Halkaas waxaa inooga soo baxay in midka lagu gadooday uu yahay Boqoshaa sun ah (Dagaal-Oooge) kuwa ku kacayna ay yihiin Shinnidii uu adeegsanayey xaaladdaasoo aynnu ku soo gabagabayn karno oraahda ah: “Shaydaan waa yahay wax Hooyadiis dila; Habar shaydaanna way tahay wax la diloâ€
  11. Qabuuro Dagaal-Ooge? mise Qabuuro madaxweyne? Dulucda Mowduucani waxay tahay: Qaabkii loo aasi lahaa iyo halkii lagu aasi lahaa Dagaal-Ooge geeriyoode isagoo sheeganaya “madaxweynennimoâ€. Waxaynnu tusaalena u soo qaadanaynaa kornayl Cabdullaahi Yuusuf Axmed H o dh a c Dadka qaarkiis ayaa ka sii dardaarma halka lagu aasi doono maydkooda walow ay mar-marka qaarkood adagtahay in la fuliyo dardaarankaas caqabado awgood sida qofkii oo ku geeriyoodey meel ka fog halkii uu sheegtay, sababo dhaqaale, meeshii oo loo diidey, dadkii aasi lahaa oo isku khilaafay, geerida oo ku timid xaalado khaas ah sida inuu ku dhinto shil diyaaradeed, badda amaba la waayo meel uu ku dhintay iwm . Dad kale waxaa lagu duugaa qabuuro gaar ah maadaama ay ka tirsanaayeen qayb khaas ah ee bulshada sida: geesiyiin naftooda u huray difaaca dalkooda (kuwaas kuma jiraan kuwa dadkooda u laaya micne la’aanta ama bililiqaysa, burburiya, guba magaalooyin iyo tuulooyin dalkooda kaddibna yiraahda: “waan xoreeyey ama xoraystayâ€), reer boqor, ciidan, koox diineed, qabuuro qoys iwm, halka kuwo kale lagu duugo qabuuro takooran oo lagu duugo dadka la necebyahay sida Dagaal-Ooge, khaa’inul waddan ama dad u le’day cudurrada halista ah oo sida sahlan laysugu gudbiyo sida daacuun-caloolaha. Bal haddana aynnu saadaalinno sidii wax noqon lahaayeen haddii markaan uu marxuumku ahaan lahaa kornayl Cabdullaahi Yuusuf. Waxaynnu tusaale ahaan ka soo qaadaynaa ama jilaynaa isagoo kornaylku ku geeriyoodey markii ay dhowaan Nairobi ku soo weerareen niman dabley ah oo an la garanayn gurigii uu martida ku ahaa. Geerida Cabdullaahi Yuusuf waxaa durbadiiba ka dhalan lahaa su’aalaha soo socda iyadoo muranka ugu xooggani uu ku saabsanaan lahaa darajadii la siin lahaa kornaylka, micnaha in uu ahaa madaxweyne iyo inuu ahaa dagaal-ooge. 1. Su’aasha kowaad waxay noqon lahayd: horta yaa dhintay?. Jawaabta su’aashaan ayay dadku u qaybsami lahaa 2 nooc. Nooca hore waa dadka aysan u kala soocnayn erayada qabqable dagaal iyo madaxweyne kuwaasoo qaba: qabqable waa madaxweyne/madaxweynana waa qabqable. Kuwani waxay la mid yihiin dadkii oran jirey: Cali Mahdi waa Caydiid/Caydiidna waa Cali Mahdi (2dan qabqable isku mid ayay ahaayeen xagga sharka iyo wax burburinta waxaase halqabsigaan loola jeeday way heshiiyeen taasoo loogu qalbi qaboojinayey dadweynihii Soomaaliyeed oo ku noolaa Muqdisho ee ay labadaas dagaal-ooge madaafiicda ku duqaynayeen si naxariis darro ah†waqtigii ugu xumaa dagaalkii USC dhexdeeda 1991kii. Halqabsigaasi wuu soo noqnoqday hase yeeshee nasiib darro waligiis ma rumoobin, Caydiidna wuu la dhintay sharkiisii iyagoo aysan heshiin labadii qabqable ee Cali iyo Caydiid. Dadka ay isku midka u yihiin dagaal-ooge iyo madaxweyne waa badi Soomaalidii ku xaraysnayd Embagathy iyo dableyda qabqableyaasha dagaalka u jooga Somalia kuwaasoo xiriirka u dhexeeya qabqablahoodu uu yahay waxa ay murtida Soomaalidu ku tilmaanto “dameer iyo labadiis dhegoodâ€, “nin iyo kabihiis†iwm. Nooca 2aad waa dhammaan dadyowga miyirka qaba hadday ahaan lahaayeen Soomaali, Ajnabi iyo Dawladaha intaba kuwaasoo kulligood aqoon u leh inuu kornayl Cabdullahi Yusuf yahay dagaal-ooge aan ehel u ahayn madaxweynennimo xilkaasina uu u jiro masaafada u dhaxaysa Cirka iyo Dhulka, haddiiba erayga “madaxweyne†loola jeedo jagada adduunku u yaqaan qof ay qowmiyadi u dooratay inuu madax u noqdo (fadlan akhri maqaalka cinwaankiisu yahay Intaanan dhiman dheere iigu yeera) oo bil ka hor ku soo baxay shabakadaha internetka oo ay ka mid yihiin Somalitalk, Allgedo, Horsedned, Somaliweyn si ad uga bogatid harraadka uu kornayl Cabdullaahi Yuusuf u qabey in maalin uun loogu yeero “madaxweyneâ€, walow ay tany maanta ku noqotay “shimbiri maalin bay dab qaadday maalintiina gurigii hooyadeed ayay ku gubtey†2. Su’aasha labaad waxay tahay, sidee ayaa la yeelayaa meydka marxuumka? Iyadana waxaa dabcan ka soo bixi lahaa afkaaro aad u kala fog oo ay ka mid yihiin kuwa soo socda: o Reer Embagathy qaarkood iyo dabcan Dawladaha IGAD waxay oran lahaayeen waxaa geeriyoodey madaxweynihii Soomaaliya sababtoo ah isma burin karaan oo kalmaddii shalay laga maqlay ayaa afkooda ka qoyan. Qolada kaliya oo la hubo in ay aad uga nixi lahayd geeridaasi waa Xabashida maadaama ay waayeen wiil baarri ah. o Soomaaliya ma filayo in ay dad badani indhahooda ka tiri lahaayeen illin ka soo daadata hase yeeshee ay u badan tahay in ay dhici lahayd taas caksigeed (doollo caddayn), micnah, dad badani uma ooyeen geerida kornayl Cabdullaahi marka laga reebo kooxaha soo socda: qawlaysatadii la bililiqaysatay Puntland; calooshood u shaqaystayaashii u ahaa ilaalada gaarka ah; 2da kooxood ee “Timo weyn iyo Heemo†oo sheegta in ay yihiin wadaaddo hase yeeshee ah khuraafaadleyaal la sheegay in ay u faaliyaan kornaylka; iyo ugu dambayn “reer cabdullaahi†oo ah magac cusub oo hadda la jaanqaaday kornaylka. 3. Su’aasha saddexaad waxay ahaan lahayd, xaggee ayaa lagu asturi lahaa meydka marxuumka? Jawaabta su’aashaani ma aha mid sahlan waxaana carrabka lagu dhufan lahaa meelaha soo socda: o Xamar: Dad ayaa markiiba la soo boodi lahaa: “kornaylku wuxuu ahaa madaxweynihii Soomaaliya saas darted waa in lagu aasaa magaalo madaxda Xamar†hase yeeshee qaar kale ayaa ugu jawaabi lahaa: “oo reer Xamar noloshaba kuma rabin umana oggolayn inuu Xamar cag soo dhigee maxay ku falayaan meydkiisa?†Reer Muqdisho qaarkiis waxay oran lahaayeen: “ninku dhibkiisii inakala teg meydna cidna wax ma yeeli karee aynu sharafta ka xigno oo iska dayno ha la keenee ka dibna aynnu isu diyaarinno in aysan gadaashiis cidina ku fakarin in ay gashato “kabo/kobo†ka weyn. Qaar kale waxay oran lahaayeen: “waa yahaye qabuurehee ayaa lagu duugayaa?†Kuwo ayaa ugu jawaabi lahaa: “Koofurta Xamar, Qabuuraha 21 Okoobar ama Tribunka darisna ha looga dhigo Cabdirashiid Cali Sharmaarke ama Janan Caydiid (saaxiibkiis)†(akhristow iga raalli noqo waayo ma hubo in Caydiid uu ku aasan yahay qabuurahaas iyo in ay qabuurahaasi wali jiraan, in la degey ama la biliqaystay) hase yeeshee waxay qiyaastaydu i siinaysaa inuu halkaas ugu duugan yahay 3 sababood: b) in ay qabaa’ilka ****** qaarkood Caydiid ugu yeeri jireen “madaxweyneâ€; inuu isla dadkaas u lahaa darajo “halyeynimo maadaama dableydii uu hoggaaminayey ay Xamar ka saaray Maxamed Siyaad Barre iyo j) in qaybtii USCda oo uu xukumey ay ka talinaysey goobta uu ku yaal qabuurahaasi). Dadkaan waxaa loogu jawaabi lahaa: “Cabdirashiid Cali Sharmaarke oo Soomaaliya madaxweyne u ahaa waqti nabadeed isla markaana ahaa nin ehelu diin ah oo badi Soomaalidu ay jeclayd ayaa loo diidey in lagu aaso meesha uu hadda ku xabaalan yahay waxaana u diidey dad reer Xamar ah oo sheegtay in ay meeshaasi ahayd “goof†(cad dhul ah) oo ay gaar u leeyihiin taasoo khasabtay in laga iibiyo dhulkaas†(Dad badani waxay aamminsanaayeen in diidmadaasi ay ka wayneyd lahaansho gaar ahaaneed ee goof hase yeeshee ay salka ku haysey inuusan marxuum Cabdirashiid u dhalan Xamar, saas darteed, Cabdullaahi taas waa kala mid Cabdirashiid waxaana u dheer in laga necebyahay Xamar saas awgeedna ay adagtahay in la oggolaado in meydkiisa lagu ag duugo Cabdirashiid). Dad kale waxayba qabaan in aysan habboonayn in qabqable dagaal lagu ag duugo oo daris looga dhigo madaxweyne Soomaaliyeed oo sharci ahaa, waxayna ka cabsi qabaan in dariskaas haddana lagu biiriyo Aden Cabdille Cismaan marka ay u timaaddo tii Alle. Dad kale ayaa ayagu qaba aragti sii xag jirta oo meydka marxuumka ka sii fogeyn lahayd Xamar ayagoo leh : “Walow uu Cabdullaahi Yuusuf saaxiib la ahaa Caydiid, sharka iyo dagaal-oogennimadana ay wadaagaan, haddana uu Caydiid ahaa “halyeyga†qabaa’ilka ****** ama ugu yaraan qaybo ka mid ah, sidaas darteedna aysan marna yeelayn in deris looga dhigo Cabdullaahi Yuusuf oo ka dhashay qabiilka ay tartamaan ee ******* haddana uu kornaylku u soo dhigtay inuu ****** u buuxiyo jagadii ay isla iyagu ka disheen ama awgeed u dileen Caydiidâ€. Qaar kale waxay oran lahaayeen: “Janan Maxamed Siyaad Barre oo Soomaaliya xoog ku haystey 21 sano, dunidu u aqoonsanayd madaxweynihii Soomaaliya isla markaana ahaa kii ugu xukun qallafsanaa oo soo mara Soomaaliya ilaa ay qaadatay xornimadeedii 1960kii, waxaa lagu aasay Garba-Haarrey oo ah halka ay deggan yihiin reerka Marreexaan oo uu ka dhashay Xamarna looma haweysan oo marnaba ma suurto gasheen in la keeno oo lagu aaso meydkiisa. Sidee ayay markaas suurto gal u tahay in ay dad ku fakaraan ama ay haweystaan in kornaylka oo dagaal-ooge ahaa hase yeeshee ay Xabashidu ugu wanqashay inuu yahay madaxweynihii Soomaaliya si sahal ah loo keeno meydkiisa looguna duuga Xamar?†(runtii waxay Soomaali badani jeclaan lahaayeen in kornayl Cabdullaahi Yuusuf lagu ag duugo Janan Caydiid halkaasna laga dhigo qabuuro takooran oo lagu duugo dhammaan dagaal-oogeyaasha ka dibna la tusiyo jiilasha soo socda ee Soomaalida taariikh ahaan). Prof Maxamed Cali Geedi oo isaga shaki uga jiro inuu sii haysanayo jagada lagu sheegay “ra’iisul wasaare†mar haddii uu xijaabtey ninkii u magacawday ayaa reer waqooyi Xamar u soo jeedin lahaa in marxuumka lagu aaso waqooyiga Xamar asagoo ****** ku beer-dulucsanaya: “ogaada marxuumku waa ninkii madax inooga dhigay dawlad Soomaaliyeed markii u horrayseyâ€. Hase yeeshee Muuse Suudi ayaa markaas oran lahaa: “war ninka kobahaygii gashaday ma arki karo meydkiisa; laakiin Maxamed dheere oo ka urinaya Xabashida iyo Diin nacaybka ayaa oran lahaa: Jawhar ii keena meydka si ay u dallacdo taariikhna u yeelato maadaama lagu duugay madaxweyne (Maxamed dheere wuxuu dabcan ka mid yahay dadka qaba inuu geeriyoodey madaxweyne maadaama ay isku jaal ahaayeen marxuumka. o Baydhabo: Shariif Xasan oo ah ninka baarlamaanka beenta ah ka ah guddoomiye iyo Xasan hebel Nuur (shaati-guduud) waxay oran lahaayeen: meydka “madaxweynaha†ha lagu aaso Baydhabo waayo iyada ayuu rabey inuu geeyo dawladda oo taariikh noo sameeyo oo ay Baydhabo dhabbe halaq maray ama saadaal u noqoto in ay mustaqbalka noqoto caasimaddii Soomaaliya isla markaasna Xabashida ayaa nagu abaalmarinaysa ayadoo ay intaas dheertahay in ammaanka ay ilaalin doonaan ciidammo isku dhaf ah ee Xabashida iyo Puntland oo uu hoggaaminayo Moorgan. o Garoowe: Garoowe waa bugcad uu hore ugu habsadey kornaylku (ka dib markuu taageero buuxda oo hub, lacag iyo ciidanba ka helay Xabashida) walina u carbuunan oo ay u sii hayeen taageerayaashiisii (dabley iyo dab-laaweba) haddii uu ku soo hungoobi lahaa Nairobi sidaas darteed waxaa la hubaa in ay inaga iibin lahaayeen in uu ka geeriyooday halyey ay jeclaayeen inkastoo an shaki ku jirin in ay qaarkood muujin lahaayeen oohin iyo shucuur been ah iyo qalbi faraxsan iyagoo malaha ku fakaraya in ay dhaxlaan booskiisii. o Qardho: Qardho in lagu aaso waxaa durbadiiba la soo boodi lahaa Janan Cadde Muuse. Jananku wuxuu reer Qardho ka iibinlahaa afkaaro riqiis ama khiyaali ah oo ay ka mid yihiin: b) Puntland waxaa waligeed haysanaya taageerayaashii Cabdullaahi Yuusuf sidaas darteed dhibaato uma gaysan doonaan meesha qabrigiisu ku yaal; t) Qardho waxay noqon lahayd caasimadda Puntland iyo xarunta ganacsiga, bankiga dhexe iwm, waayo dad badan ayaa soo booqan lahaa qabriga “madaxweynaha†oo Soomaali iyo ajnabiga leh oo ay ka mid yihiin madaxweynayaal, safiirro iwm; anigu waxaan noqon lahaa madaxweynaha Puntland; kornaylka waxaa lagu duugi lahaa meeshii uu inooga laayey dad badan oo taasi waxay tusaale u noqon lahayd qofka qaatilka ah; ugu dambayn, waxaa halkaas iiga hari lahayd dembigii aad ii haysateen oo ahayd in aan ciidankii Golaha Badbaadinta Puntland (GBP) u hibeeyey Cabdullaahi Yuusuf hase yeeshee ay ahayd siyaasad qoto dheer oo aan damacsanaa. o Boosaaso: halkaas waxaa ka bilaaban lahaa dagaal sokeeye Alle oo uga miciina mooyee. Sabab?(why?) Burburkii Soomaaliya waxaa xoojiyey markii Xamar laysugu geeyey wax kasta oo uu lahaa Qarankii Soomaaliya: awood siyaasadeed, dhaqaalihii (beero, bunuug, ganacsi dibed iyo gudo, amaankii, adeeggii guud iwm) kadibna uu soo jiitey kumaankun dad ah oo magaalooyinki, tuulooyinkii iyo miyigaba uga soo qaxay shaqo la’aan, ammaan la’aan adeeg guud la’aan. Taasi waxay dhashay inuu Xamar noqon waayey meel hanan karta Soomaali oo dhan sidaas darteedna uu hal mar qarxay. Boosaaso sidaasoo kale, markii la soo dumiyey dhammaan gobolladii iyo magaalooyinkii kale ayay noqotay meel laysugu geeyey wax kasta, saas ayayna khatar u tahay khatar qarxasho waayo albaab kasta waxaa ka soo jeeda “malluug†uu meesha suray kornayl Yeey. o Gaalkacyo: Timo weyn iyo Heemo (kor ayaynu ku soo sheegnay waxa ay yihiin 2dani) waxay oran lahaayeen Mudug way rogmanaysaa haddii aan lagu duugin walow ay labadoodu isku qabsan lahaayeen inuu mid waliba ka tirsanaa “xertooda†oo uu haystey “jaazadooda†saas darteena uu xaq u leeyahay in lagu duugo qabuurahooda. Odayaal uu ku hilay darajooyin been ah iyo qolyo kale waxay iyaguna oran lahaayeen Mudug ayuu ku dhashay, Caydiid iyo USC ayuu ka difaacay, SSDF ayay nooga le’deen rag badan isaga daraaddiis, saas darteed waa in lagu duugaa Gaalkacyo ama tuuladii uu ku dhashay o Lascaano: Maxamed Cabdi Xaashi wuxuu oran lahaa, aniga ayaa hadda ah madaxweynihii Puntland, weli kalama wareegin xilkii marxuumka, hadda aniga ayaa iska leh go’aanka meesha lagu duugayo saaxiibkay (haddee diktatoornimada iyo uur iyo af is khilaafsani waa wixii ay ku shirkoobeene), sidaas darteed waxaa lagu duugayaa Laascaanood. Reer Laascaanood waxaa laga iibin lahaa oo uu sabab ka dhigi lahaa: 1. in ay taasi muujinayso in uu laascaano ku duugan yahay madaxweynihii Puntland isla markaana ah madaxweynaha Soomaaliya saas darteedna ay Somaliland ka quusato in ay dib u sheegato Sol iyo Sanaag & Buuhoodle oo tan qiil laga dhigto haddii laysla tago maxkamad 2. in daraawiishtii puntland ee kornaylku ay yihiin kuwa mar kasta ka caabbiya Laascaano weerarrada Somaliland 3. in ay Laascaano ka soo bogsooto fadeexadii dilkii Madaxweyne Cabdirashiid Cali Sharmaarke mar haddii ay soo dhowaysey duugteyna meydkii madaxweyne kale oo Soomaaliyeed o Nairobi: ugu horrayn, in kornayl Cabdullaahi Yuusuf lagu ag duugo Jomo Kenyatta sinaba ha ugu riyoon waayo taariikhda Kenya ayaad meel uga dhacaysaa maadaama uu J K ahaa nin u soo halgamay xornimada Kenya. Sidoo kale, Kenya waxayba hore ugu wargeliyeen kornaylka iyo kooxdiisa inay dalka dhaqso uga baxaan sidaas darteedna sinaba uma oggolaan lahayn in meydkiisa lagu aaso Nairobi ama meel kale oo ka mid ah Kenya. Si kastaba ha ahaatee, haddiiba ay u oggolaadaan sabab bani’aadamnimo awgeed in lagu duugo dalkooda, waxaa la gayn lahaa Qabuuraha masaakiinta oo ku yaal Kariokor ama Eastlight (Islii). Sida la ogyahay, marka uu geeriyoodo qofka keenyaanka ahi waxaa lagu aasaa qabuuraha halka uu ku dhashay ama degaanka qabiilkiisa ayadoo meydkiisa la soo safriyo haddii uu ku dhinto meel kale: metel, haddii uu yahay qof Kuukuuyo u dhashay waxaa lagu duugaa degaanka Kuukuuyada gaar ahaan tuuladii reerkooda; haddii uu yahay Mukambo tuuladiisii iwm. o Addis Ababa: Ilaa iyo inta uu Ethiopia xukumo taliska Melez Zanawi ee Tikrega waxaan shaki inooga jirin in meydka kornayl Cabdullaahi Yusuf si loo ekaysiiyey “xushmayn†loogu duugi lahaa Addis Ababa. Taasi maaha jacayl ama xurmo qalbiga jirta ee waa mid la xiriirta danta Xabashida iyo soo jiidasho tusaale u ah waxa ay Ethiopia ka filan karaan nimanka kale ee Soomaaliyeed oo daacadda u ah sida kornayl Cabdullaahi. Haddii aynnu si kale u niraahno, Xabashidu ma jecla Cabdullaahi Yuusuf iyo mid kale oo Soomaaliyeed ee waxay jecel yihiin shaqada ay u qabanayaan. Zanawi wuxuu cudurdaar ka dhigi lahaa: Maadaama Xamar oo ah caasimaddii Somalia aysan ahayn ammaan, meydka madaxweynaha (waa jagadii uu isagu u magacaabaye) waxaa si ku meelgaar ah loogu haynayaa Ethiopia waxaana Somalia lagu celinayaa markii ay nabad noqoto. Waxaaba laga yaabaa inuu Zanawi qabrigaas khaaska ah ka dhisi lahaa xarun (base) ama qolka shirarka Soomaalida (Hall) si uu ugu soo jiito dagaal-oogeyaasha kale Soomaalida iyo taageerayaashii kornaylka hase yeeshee dantiisu ay tahay inuu ku bah dilo (humiliation) Soomaalida. U malee in hoolkaas loo bixin lahaa “Abdullahi Yusuf Conference Hallâ€!. Maxaad haddaba u malaynaysaa haddii la afgambiyo Zanawi? Waxaan filayaa in aadan igu diiddanayn in xabashiga la wareega xukunka Ethiopia aysan waqti ku qaadateen inuu burburiyo ama gubo qabrigaas iyo xaruntaas maadaama uu ka urinayo saaxiibtinnimadii Zanawi iyo kornaylka, hase yeeshee isaguna wuxuu isla markiiba kasban lahaa adeegayaal kale ee Soomaali sheegato ah waayo danka ay Xabashidu ka leedahay Soomaaliya mar walba waa joogto.
  12. ETHIOPIA IS NOW ONE STEP CLOSER TOWARDS ITS CENTURIES DREAM TO ANNEX SOMALIA - The outcome of the two years old Somali peace talks - The suicidal outcome of the 2 years old (October 2002-October 2004) of the so called “reconciliation conference of Somalia†in Kenya is not a surprise for many people. Only desperate people, fed up with more than 14 years of anarchy, statelessness & lawlessness in Somalia; and those who believe that a bad government is better than no government could expect some positive result from such conference. In my view, the following are some of the reasons why we should not expect any honest outcome from it: A. IT WAS HELD IN A HOSTILE TERRITORY: 1. Kenya has no interest that Somalia becomes once again a sovereign state because of its colonial and economic policy towards Somalis. We should reflect and not undermine the recent statement of the former President of Kenya Daniel Arap Moi when he said that “Kenya and Ethiopia have no interest that Somalia becomes again a sovereign stateâ€. As every body will remember, Mr Moi opened the disgraced conference at Eldoret (Kenya) while he was still Kenya’s president, therefore his remarks is a clear contradiction of Kenya’s hidden agenda towards Somalia and the hosting of the Somali peace talks and explains the embarrassing bad faith of Mr Daniel Arap Moi. 2. Because Kenya is better off economically than Somalis without government for the following reasons: o Since the collapse of the last central government of Somalia, millions of dollars of business belonging to Somalis is based in Kenya; o All the international aid and development programme for the war- torn Somalia come and/or is channelled through Kenya; o All aid money and food direct to thousands of Somali refugees living in camps in Kenya also come and pass through Nairobi. o All the UN Agencies and other governmental and non governmental organisations helping/working in Somalia are based in Kenya o Thousands of Somalis living in Kenya are financially supported by their relatives in the Diaspora and receive money through Kenyan banks or private money wiring agencies most of them run by Somalis. A high percentage of the above huge money is spent in Kenya where both its public and private sectors have benefited for: services, salaries/wages, rent, transport, commissions, expenses for conferences, insurances, exchange rates, food, health care and education & settlement, relocation, repatriation for refugees etc. Kenya’s business and job market is booming since hundreds of thousands of Somalis fled to Kenya particularly sectors such as travel agencies, residential houses and business premises, hotels, restaurants & bars, hospitals, schools & universities, local and international transport: air, sea and road, immigration services and airports, insurance companies and banks and many other areas of Kenya such as the Qator Khat (expensive stimulant leaves chewed by many Somali men) growers have benefited from many Somalis being in Kenya rather than in their home country Somalia. B. IT COINCIDED WITH A DIFFICULT PERIOD OF INTERNATIONAL POLITICAL TURMOIL: The eyes, minds and actions of the big states (mainly United States of America and United Kingdom) and the UN were busy with other bigger countries’ problems such as Iraq and Afghanistan – countries viewed by the big power’s as of more economic, historic and strategic significance than Somalia. C. IT WAS FALSELY REPRESENTED: The official participants of that so called peace conference were the warlords and their direct supporters. Neither the warlords nor their supporters were representatives or have any mandate of the Somali people but they were self styled or self nominated. The IGAD and the rest of the international community made a gross mistake to call or recognise those men as “leaders†of Somalia. The presence of some other sections of the Somali society in the conference such as civil society members, traditional leaders and women groups were purely formal and had no voice or any influence in any process of the talks. D. IT WAS UNFAIRLY AND PARTIALLY MEDIATED: (Ethiopia was the most important actor/player, influential, powerful and at the same time interested party amongst the IGAD mediators). Here are some background realities why Ethiopia was a fully interested party of all the failed Somali peace talks (including the last one in Nairobi, Kenya), since the fall of dictator Mohamed Siyad Barre’s regime: 1. After the collapse of Somalia, Ethiopia became the most militarily powerful country in the Horn of Africa. 2. Ethiopia colonised part of Somalia’s territory known internationally as “Reserve Area or ******†inhabited by about 3 million Somali ethnic population. 3. Ethiopia has had for centuries a dream to annex all Somalia to its empire. Therefore, it is no ones’ surprise that one of the grandsons of the late Ethiopia’s Emperor Haile Selasse has recently said that: “what is known as Somalia is entirely part of Ethiopia and will be annexed to it as our monarchy will be reinstatedâ€. The same is the plan of its actual government led by Melez Zenawi who now has found the right man to do the job for him. This man is Colonel Abdullahi Yusuf Ahmed. 4. Ethiopia hosts invest and arms Col. Abdullahi Yusuf’s so called SRRC faction for several years as widely known. 5. Ethiopia was already helping Col. Abdullaahi Yusuf’s illegal occupation of Puntland, the North Eastern Autonomous Regions of Somalia in the last 5 years 6. Ethiopia has also strong influence in the breakaway North Western Regions of Somalia or “Somalilandâ€. 7. Addis Ababa was and continues to be the “political capital†of Somalia since the overthrow of Mohamed Siyad Barre in 1991. The fall of Siyad Barre’s military regime was a golden opportunity for Ethiopia of its revenge at Somalia after the 1977 war between the 2 countries where Somalia’s armed forces inflicted heavy gains, captured most of the ****** territory and would have probably captured Addis Ababa if the former Soviet Union’s military power did not intervene and stopped the advances of the advancing and victorious Somali forces. Because of this his “liberation warâ€, although badly planned and with disastrous consequences for the country, Mohamed Siyad Barre has joined, in my view, the list of Somali Heroes who fought against Ethiopia’s imperialism towards Somalia. During the independence period, Dr Abdirashid Ali Shermarke’s government courageously defended Somalia from Ethiopia’s aggression in 1964. At that time, Somalia, as a young, small and poor nation (only 4 years of independence) could hardly afford to defend its borders against a powerful Ethiopia because of its limited economic and military capabilities. But in his capacity as Prime Minister, Dr Shermarke made a famous statement after a violation and penetration into Somali territory by Ethiopian military. As that violation coincided with election days in Somalia, when asked what action his government will take about Ethiopia’s aggression while in election, he answered: “in one hand we vote and on the other hand we defend our countryâ€. Among the other pre-independence great Somali heroes who fought and defended our beloved country from Abyssinia (Ethiopia) and other colonialists were Sayyed Mohamed Abdille Hassan and Ahmed Garad known as “Ahmed Gureyâ€. 8. Although Ethiopia has failed to ever buy any of the above men, it has never lost its dream to find a loyal Somali man as its trusted ally for its objectives to annex or fully control Somalia one day. In my view, this day has unfortunately arrived and Ethiopia has finally identified Colonel Abdullahi Yusuf Ahmed as the right man for the delicate task. E. ITS OUTCOME WILL BE COLOSSAL AND IRREPARABLE DISASTER IN MY VIEW: The outcome of those false talks is “another fiasco in the eyes of the international communityâ€. We cannot expect that an illegal action generates legal or genuine result. Any activity started with bad faith ends with failure or with illegal benefit. The following is what that Nairobi conference has so far achieved: o 275 so called members of interim parliament whom 99% are appointed and chosen by the warlords and none of whom have been mandated by any section of the Somali people. Therefore those men and women will always be loyal and listening, clapping and applauding for their bosses. 99% are illiterate and most of them share the bad record of their bosses when it comes the atrocities and human rights abuses committed against the Somali civilian population across the country for the last 14 years and also the destruction, the disintegration of the whole country and the looting and misappropriation of the public and private owned properties and assets of Somalia. o The nomination of Col. Abdullahi Yusuf Ahmed as Somalia’s “interim presidentâ€? This is a dangerous and misleading political activity that totally gives false hope of a government to the Somali people by IGAD. In my view and the view of hundreds of thousands of Somalis, not only is the Colonel’s nomination illegal, unrealistic and unpractical for Somalia, but is also an insult and humiliation of Somalia and its people, even though ad interim, to an individual with the worst record as Abdullahi Yusuf. F. CONCLUSION: For Ethiopia, Abdullahi Yusuf is now nothing but its “governor†in Somalia and the reasons of the Colonel’s recent trip to Addis Ababa were: a. to say a big thank you to Melez Zenawi for appointing him to the post; b. to reaffirm once again his loyalty; and c. to take instructions or induction from his boss Zenawi. In conclusion of this short article, I strongly believe that, Ethiopia is now than ever, one step closer towards its centuries’ dream to annex Somalia after succeeding its lobby to appoint Colonel Abdullahi Yusuf as interim president of Somalia without any mandate from the Somali people. It is now up to the Somali people to accept Ethiopia’s imperialistic tricks of camouflage subjugation through using Somali individuals who take direct orders from Addis Ababa against their people, or, we stand up and oppose and fight Ethiopia’s advances by rejecting/opposing its Somali born henchmen. Garyare
  13. BEENI TILLAABO GAABAN AYAY LEEDAHAY!: WAA Heshiiskii Nabadda EE AY BOOSAASO KU KALA SAXIIXDEEN CADDE MUUSE XIRSI IYO CABDULLAAHI YUUSUFAXMED, 17/5/2003 Qore: Maxamed Sheikh Maxamed Xirsi Qaybtii 1aad (part one) H o r dh a c Maxaan mowduucan ugu magacdaray: Beeni tallaabo gaaban ayay leedahay? Waxaynnu wada ognahay, in ay beentu cimri gaaban tahay dibna ay ugu soo noqoto qofkii allifay kaasoo noqda mid ay ceebi ka raacdo gaar ahaan haddii uu yahay qof aan hore loogu aqoon beenta. Hase yeeshee waxaa jira dad ayaga aysan ceebtu xanuujin oo horeba loogu yiqiin beenlow, sida Cabdullaahi Yuusuf Axmed. Beenaaluhu wuxuu inta badan dhagraa qof ama dad cusub walow ay jiraan dad mar ka badan ku dhaca dabinka beenlowga. Waa meesha ay Soomaalidu ka tiraahdo “mar i dage waa Alle dag, hadduu labo goor i dagana (sirana) anigaa Alle dag ah”. Xaalado aad u badan oo qofka u geeya beenta waxaan ka soo qaadanaynaa kuwan hoose: 1. Cabsi ama badbaadin naftiisa 2. inkiraad dambi uu galay 3. Markhaati beenaalennimo oo ayaduna ka timaadda cabsi, damiir xumo iwm 4. Hunguri xumo ama dhuuni-raacnimo. Hunguri xumadu waa wax kasta oo uu qofku ka raadinayo sad-bursi uusan ula sinnayn dadka kale sida raashin, lacag, hanti kale, shaqo ama darajo siyaasadeed iwm. Noocan ugu dambeeya ayaa ah ka ugu khatarsan xaaladahani waana marka uu qofku ku hunguri xumaysto doonis darajo siyaasadeed oo dhaxalsiisa in uu been ugu dhaarto magaca Alle waxayna u sii daran tahay haddii uu qofkaasi sheeganayo Muslinnimo. Beenlowgani waa nooca ugu fulaysan uguna anaanisan beenaaleyaasha:  Waa fulay oo wuxuu cuqdad ka qabaa runta (waxaynnu ognahay in sifooyinka geesiga ay ka mid tahay sheegista runta)  Waa anaani oo wuxuu ka fakaraa oo kali ah danihiisa shakhsiyeed sida dhaqaale darajo u gaar ah iwm 5. Beentu waxay kala leedahay darajooyin. Midda halaagga ahi waa tan inta la huwado shaati siyaasadeed loo sheego ama laga iibiyo wax an laabta jirin boqollaal, kumannaan ama malaayiin qof. Waxaa tusaale ah, marka uu waddan shacabkiis uu qof ku aammino hoggaankooda qofkuna uu ka ballan qaado inuu ku maamuli doono caddaalad asagoo ballanqaadkaas ku sii adkaynaya dhaar hadba caqiidada loo yaqaan inuu rumasan yahay taasoo innaga inoo ah Kitaabka Qur’aanka, hase yeeshee uu qofkii ku axdi furo ballantii uu ka qaaday Eebbe iyo ummaddisaba. 6. Waxaa ayaduna jirta been kale oo khatar ah waana marka ay tahay “wadar” sida tan 2da ex sarkaal, Cadde Muuse iyo Cabdullaahi Yuusuf (magacyadooda waxaan u kala hormariyey sidii ay ugu kala darajo sarreeyeen markii ay ka wada tirsanaayeen “Ciidankii Xoogga Dalka” oo la burburay Qarankii Somalia ahaydna markii 2doodaba ugu dambaysey darajo shaqo oo sax/sharci ah). Haddaba, maadaama aysan waayadaan dambe Soomaalidu lumen darajooyinkii ay sharci iyo sharci darroba uga hanteen xukuumadihii burburay ee Soomaaliya, balse qaarkood ayba siiba kororsadeen ama dallaceen, waxaa laga yaabaa in laygu caarado nimankaas an shakiga galiyey darajooyinkoodii saas darteedna waxaan hadda ka dib ugu yeerayaa janan iyo kornayl ama jananka/ku iyo kornaylka/ku marmarna Cadde iyo Cabdullaahi. Kornaylka ayaa mar loo doortay madaxweynennimada Puntland, hase yeeshee waxaa buriyey in uu jagadaas been ugu dhaartay, maadaama ay dib ka soo baxday inuu ku hantay niyad-xumo (bad faith) uuna doonayey in ay beentaasi u noqoto jaranjaro si uu waligiis xoog ugu haysto maamulka Puntland ka dibna uga sii gudbo mid ka sii wayn oo ah hoggaamiye Soomaaliya. Niyoxumidaasi waxay la mid tahay inuusan waligiis Puntland u noqon madax sharci ah. Arrintani waxay la mid tahay, qof ay maxkamadi u xukuntay wax uusan xaq u lahayn asagoo khalday xaakinkii darteed, hase yeeshee ay dib ka soo baxday runtii ka dibna uu xugunkii ku baaba’ay sidaas qofkiina laga soo celiyo wixii uu ku hantay xaqdarrada ama khiyaamada ka dibna asaga ay raacdo mas’uuliyad ciqaabeed oo ka dhalatay xaakinkii uu khalday. kornaylka waxaa markaan qoorta u suran dembiyo badan oo ay ka mid yihiin kuwaani: a. Asagoo khalday Shirweynihii 1989 ee lagu doortay. b. Asagoo ku adkaystay khaa’innimadaas hore markii ay dib ka soo baxday. c. Asagoo xoog isticmaalay kuna inqilaabay xukuumad si sharci ah uga dhalatay Puntland adeegsadayna xooggii ciidan & imkaaniyaadkii dhaqaale ee Puntland oo uu ku qortay dad calooshood u shaqaystayaal ah iyo kaalmo hub, khubaro militari iyo lacag uu joogto uga helo xabashida oo ah cadowga 1aad ee Soomaalida. Beenta wadarta ahi waa marka labo ama ka badan oo qof ay ku wada hadlaan, iska dhaadhiciyaan kuna heshiiyaan been cad. Tusaale ahaan: haddii ay labo qof ku baayactamaan Cirka ama Hawada oo midna uu ballan qaado keenista badeecada (waa cirka ama hawadee) midka kalena uu ballan qaado bixinta qiimihii lagu heshiiyey markuu helo badeecada, waxaan cidna shaki uga jirin in ay labadaas qof yihiin beenaaleyaal. Ceebaha uu been-sheeguhu la kulmo dunida korkeeda waxaa ka mid ah ayadoo ay beenta ku bartaan cid kasta oo uu wax ugu faa’iidaynayo iyo cid kasta oo uu beenta ka sheegayo ama ku waxyeellaynayo. Waxaase beenlowga u kaydsan ceebta uu la tegayo aakhiro iyo Alle hortiis. Dhammaad Hordhac Heshiiskii Cadde & Cabdullaahi ee Bosaaso 17/8/2003 waa waxba kama jiraan Heshiiskan oo sida la wada ogyahay ay labada ex sarkaal oo kala ah jananka iyo kornaylku ku wada galeen kuna kala saxiixdeen “magaca Puntland” waa mid “been cad” ah, qaanuun ahaanna aan waxba ka jirin saas darteedna baaba’ (Null) ah. Cidina kuma khasbana fulinta heshiis been ah, sidaas darteedna waajib kuma aha Shacabka reer Puntland in uu u hoggaansamo heshiiska 2da nin maadaama uusan u curinayn ama saarayn waajib amaba uusan reebayn raad qaanuuneed. Isla markaas, ciddii aqoonsata, u hoggaansanta ama ku dhaqanta qodobbadii heshiis beenaadkaasi, ha ahaadeen muwaadiniinta reer Puntland, Soomaalida kale, dhammaan Bulshada Caalamka (Dawladaha, Qarammada Midoobey iyo Laamaheed iyo Hay’adaha Samafalka guud iyo gaar oo ka howlgala Soomaaliya iyo gaar ahaan Puntland) ay jabinayaan Qawaaniintii Puntland sidii uu horeba u jabiyey kornaylku muddadii (1989-2002 uu ku magacawnaa madaxweynaha Puntland. Fadlan akhri qoraalka cinwaankiisu yahay MADAXWEYNE ee bishii Juun 2000 oo aan ka qoray maamulkii kornaylka iyo sidii uu ugu tumanayey Qawaaniintii Puntland. Walow aan qoraalkaas ku faafiyey aqoonleyda iyo waxgaradka kale ee Puntland, gudaha Dalka iyo dibeddiisaba, dad badanina ay iigu soo hambalyeeyeen, ayaa waxaa haddana nasiib darro ah in uusan qoraalkaasi dhiillo ina galin iyo in aynu ka hortagno oo waqti fiican iska qabanno kelitaliyahaas an waxba hambaynayn. Waxaanse ku kalsoonahay, in Shacabka reer Puntland ama ciddii u ah wakiil sharci ahi inay ka dacwoon doona tillaabana ka qaadi doonaan qawaaniintooda la jebiyey ilaa heer Caalami waqtiga ku habboon, haddii loo baahdo, haddii ay sii socoto fowdada uu ku sugan yahay Dalku iyo haddii ay dhammaataba. Arrimaha an ku soo qaadidoono hoos waxaa ka mid ah: 1. Cilladaha heshiiska qaanuun ahaan: heshiiskani wuxuu dhexmaray labo qof wuxuuna ahaa heshiis gaar ah (private) ee ma ahayn sida loogu magac daray, inuu ahaa heshiis guud oo daneeya Puntland  ma jirin haba yaraatee wakaalad ay labada nin ka haysteen shacab ama goleyaal kale.  (keli talitaliye isma qariyo: Aaway rolkii golayaal kusheeggii(baarlamaan/xukuumad ee Cabdullaahi?)  sidoo kale, Cadde wuxuu muujiyey kalitalisnimo qaawan: akhristaha ayay u taal inuu baaro inuu jananku asna hore u ahaa kali taliye sida saaxiibkiis Cabdullaahi iyo in kale. Ma askarta ayaa wada ah kalitalis, mise waa ged cusub oo uu hadda la soo baxay Cadde? Aawaye dadkii la shaqaynayey sida tooska ah, iyo tiro aan xad lahayn oo ka soo taageerayey gudaha iyo dibedda Dalkaba markii uu tegey Ceel-Afweyn? Siiba, aaway Golihii ay dhowaan ka dhisantay GBP iyo barnaamijkiisii siyaasadeed? 2. Sababihii keenay ama dhaliyay heshiiskan: (Sababo Siyaasadeed) a. dhanka Cabdullaahi:  xabashida oo danteeda awgeed u qorshaysay in madaxtinnimada Puntland u kaydsanaato isaga isla markaana uu Shirka Soomaalida uga socda Kenya uu magaca Puntland uga helo madaxweynennimo ama jago kale oo sare)  haddii ay u rumowdo riyadiisa madaxnimo Soomaaliyeed, Puntland waxaa ku soo aaddan: in kornaylka uu xilkaas “boolida” ah ka dhaxlo wiilkiisa sidii saaxiibkiis Maxamed Faarax Caydiid uu uga dhaxlay wiilkiisii Xuseen, amaba uu ku wareejiyo mid isagiiba ka sii dara oo markaas loo ooyo Cabdullaahi sida ay dad badani ugu ooyeen Maxamed Siyaad Barre ka dib markii ay xukunkii ka tureen kuwo dal, dad iyo duunyoba (mood iyo noolba) noo xaalufiyey sida uu ayaxu u xaalufiyo beeraha “wal ciyaadu Billaah”.  Waxaa kaloo dhici karta, in ay taageerayaasha hubaysan ee kornaylku ayba isku dayaan inqilaab ama afgembi uu la ogyahay. Ta ugu daran oo kallifaysa afgambigani waxay tahay cabsi ay taageerayaashaasi ka qabaan beelihii reer Puntland ee uu kelitaliyuhu u adeegsade waxyeelladooda uguna xadgudbay sida gaarka ah. b. dhanka Cadde:  waxay u badantahay in laysu barbar dhigay saddexdaan arrimood: (1) in ay xabashidu (oo madaxweynaha Dawladgoboleedka Waqooyi Galgeed (Somaliland) Daahir Rayale ku khasabtay inuu jananka ka saaro xuduudda Maamulkaas) ku soo duusho oo baabi’iso isaga iyo ciidankiisa; (2) inuu aqbalo nabad-kusheeg aysan shuruudi ku xirnayn oo loo yeeriyo, ka dib la geeyo miiska shirka Soomaalida ee Nairobi asagoo loo ekaysiiyey halyey waxkasta uga tanaasulay nabad, ka dibna malaha looba ballan qaaday jago abaalmarin ah oo laga siiyo xukuumadda Soomaaliyeed ee la saadaalinayo in ay ka dhalan doonta halkaas. Warar laga soo xigtey khaaddimiinta kornaylka iyo xabashidu waxay sheegayaan in jagooyinka loo tilmaamay jananka ay ka mid yihiin: wasiir, taliyaha ciidanka xoogga Soomaaliya, safiir ama jago kale oo sare. Ha yeeshee dad badan oo aqoon fiican u leh kornaylku waxay leeyihiin in aan laga yaabin inuu Cadde jagooyinkaas midnaba la siinyo 2dan sababood awgood: kornaylka iyo xabashidiisa oon midna axdi ka xirmin, iyo, si aan loo garan in uu heshiisku ahaa dhagar uu Cadde wax ku iibsadey. iyo (3) in reer Qardho oo uu ka dhashay laga qaado bandowgii lagu go’doomiyey iyo yasiddii (humiliation) loona soo celiyo xorriyaddii laga qaaday 3. Xiriirka ka dhexeeya ama ay isaga midka yihiin heshiiskan iyo shirka ku magacaaban “dibu-heshiisiinta Soomaalida” ee ka socda Mpgathi, Nairobi, Kenya  midna looguma danaynayo ummadda lagu naanaysayo ee Soomaali weyn iyo reer Puntland ee waxaa labadaba ku danaysanaya shakhsiyaad u waashay in ay wax xukumaan oo kaliya kuwaasoo aan hoosba u eegin in aysanba jirin dad iyo dal ay xukumaan oo ay isla ayagu hore u baabi’iyeen  labada heshiisba waxaa kor ka maamusha xukuumadda xabashida oo ay runtii maanta u suurto gashay fursad ay Soomaalida ugu kala googoyso daabiyado(tuulooyin) yar yar oo ay ayadu u wada taliso. Fursaddaas waxaa u suurtogaliyey oo ay gaashaan uga dhigatay koox ku hadasha af Soomaaliga korkana uga eg Soomaali hase yeeshee xagga badanka (qalbiga) ka ah xabashi, degaan rasmi ahna kaba dhigtay Addis Ababa laga soo bilaabo burburkii Qarankii Soomaaliya oo ay isla ayaga iyo kuwo la mid ahi ka mas’uul yihiin  labada gooboodba (heshiis-ku sheeg) waxaa is hor fariistay oo ku heshiiyey (kii Boosaasood) ama ku heshiinaya (kan Nairobi) dad aan wax wakaalad ah ka haysan ama matalin Somaali weyn iyo Puntland midna, howsha ay galeen (Cadde-Cabdullaahi) ama ay ku jiraan (ta Nairobi) 4. Sidee ayay ku timid dhexdhexaadinta 2da Isim ee kala ah Boqon Cismaan Aw Maxamuud iyo Suldaan Siciid Cabdisalaam?  Qaabkee ayay ku bilaabeen howshii dhexdhexaadinta? (ma dhicin dhexdhexaadini waase loo ekaysiiyey (simulated) ayadoo la qaatay kalmadda “qarsoodi” hase yeeshee aan runtii waxba la qarin. Haddii aysan sidaas ahayn, aaway wixii ay hore u qarinayeen ka hor saxiixii heshiiskoodii 17kii May?  Puntland waxay leedahay 50meeye Isim. Labada Isim ee loogu maxaafsaday? Heshiisku waxay ka kala yimaadeen Somaliland iyo Bariga Buntland oo xigta Somaliland degaankaasoo sida la ogyahay ay sheegato isla Somaliland (waa haddii aynu isaga ku tirinno Isim Puntland). Labada su’aalood oo aynu halka iska waydiin karnaa waxay yihiin: muxuu kornaylku uga ufooday ama uga doolaalooday (akhristow raalli ka noqo kalmaddaan oo loo isticmaalo marka uu labka xooluhu ka iimaan-darroodo dheddigga xoolaha uu ka tirsan yahay markaasna uu u haasaawe doonto dheddig xoolo kale). Waxaan filayaa in cid waliba ay taqaan jawaabta su’aashaas taasoo ah: in ay Isimmada Puntland hore u go’aamiyeen in kornaylka laga eryo maamulka lagu khaaray intii uu joogay, saas darteedna wuu hubay in aan agtooda waxba u ool waxna uusan kaba dhegeysteen. Waxaa jira koox uu u bixiyey “isimmo” oo uu asagu caano ku wada daadsaday kuwaasoo uu mid walba ag qotomiyey Isimikii saxa ahaa ee beeleed. Wuxuu kaloo hubaa in aysan cidina wax ka dhagaysanayn haddii uu la gole yimaado kooxdaan been-abuurka ah (fake isims) kulay ku tahay xabashida iyo qabqablayaasha saaxiibbadiis ah oo ku sugaya Nairobi. Haddii aysan sidaas runtu ahayn, muxuu hadda kuwaas u gayn waayey Shirka Mpagathy markii halkaas looga yeeray Isimmada Soomaalida? 5. Natiijada laga filanayo heshiiskan waxaa ka mid ah:  in maamul-goboleedkii Puntland uu la dhinto kornaylka maadaama laga yaabo in uu Shacabka dalku doorbido dib ugu noqdo bari samaadkii iyo halkii ugu dambaysey nabad, xasillooni iyo isjacayl/isxurmayn walaaltinnimo, waqtigaasoo ahaa intii aan Cabdullaahi u noqon horjooge 1989kii. Qof kastaa wuu ogyahay in dhiigga muwaaddiniinta reer Puntland oo leh hoggaan dhaqameedyo, culimmo, siyaasiyiin, ganacsato, dumar, arday iyo carruur yaryar iyo Soomaali kaleba uu micne la’aan u qulqulay dhammaan Gobollada Dalka muddadaas 5ta sannadood ah oo ay dalka xoogga ku haystaan kornaylka iyo kooxdiisa u adeega xabashida. Miyi iyo magaalaba wuu qooyey dhiigga dadkeennu: Laas-caano, Bosaaso, Qardho, Garowe, Kalabayr, Burtinle, Gaalkacyo iyo goobo kaleba. Waxaa akhristow tusaale kuugu filan in dadka ay dableyda Cabdullaahi micne la’aanta ugu laayeen min Boosaaso ilaa Gaalkacyo ay kor u dhaafeen 20 qof ilaa intii isaga iyo jananku ay kala saxiixdeen heshiiskooda oo hadda laga joogo 2 bilood oo kaliya. Side ayaad akhristow u aragtaa 3da nin oo ka tirsan dableyda kornaylka oo hadda lagu qisaasay Boosaaso? Aniga iyo adigaba way inoo caddahay jawaabtu! 3daasi waxay ahaayeen kuwo nasiib daran oo dilkoodu uu ku soo aadey waqti uu kornaylku joogo shirka Nairobi una baahnaa iidheh dheeraad ah oo uu jago uga helo halkaas isla markaana uu dadkii hore uga samray u tusiyo inuu caddaalad wax ku maamulay. Haddii aysan sidaas ahayn, akhristow ma haysaa cid loo qisaasay boqollaalkii reer Puntland ay ku xasuuqeen dableyda kornaylku 4 sano iyo barkii la soo dhaafay? Miyaysan inaku filnayn in ay isla dableydiisu xabsiga kala baxeen gacan ku dhiigle u xirnaa qisaas magaalada Gaalkacyo sannadkii la soo dhaafay ayagoo adeegsanaya hubkii Puntland?  waxaa ayaduna cabsi laga qabaa in Puntland uu ka dillaaco dagaal sokeeye sidii kii burburiyey Soomaaliya waayo waxaa Puntland ka muuqda calaamadihii lagu arkay Xamar intii aysan soo galin diiratadii Qaranka dumisay. Calaamadahaas waxaa ka mid ahaa: qaanuunkii iyo kala dambayntii oo dhammaan layska tuuray; dadka oo micne la’aan loo laayo; dadkii walaalaha ahaa oo qolaba loo tusay qolo kale inay cadow u yihiin  Puntland oo u kala googo’da gobollo, magaalooyin ama tuulooyin amaba ay kusoo duulaan oo qabsadaan kooxo kale oo Soomaaliyeed maadaama aysan wali dhammaan dagaalladii sokeeye  iyo cabsi ka sii weyn oo ah in Dalkaba ay xabashidu ula wareegto si kama dambays ah ama quwado kale oo shisheeye. 6. Inuu Puntland ka dhigay dhabbe halaq maray:  asagoo u xalaaleeyey una joogtaynaya nidaamka kali talisnimada oo ah in mustaqbalka uu hal qof u yeeriyo wax kasta oo uu rabo.  in taliska Dalku uu ku dambeeyo dhaxaltooyo oo uu kornaylku uga tago wiilkiisa, haddii uu wiil dhalay (sidii saaxiibkiis janan Caydiid uga tegey wiilkiisii Xuseen madaxweynennimadii uu ku riyooday iyo wixii uu ugu magac daray “dawladdii salballaar”) uuna jeclaan lahaa in wiilkaas ama ciddii kale oo dhaxlaysaaba ay noqdaan dhiigyacab markaasna ay xaajadu noqoto “Salaamullaahi calal Xajaaj/Xujaaj?” (Waxaa jirey nin carab ah oo ahaa kali taliye dilaa ah oo ay dhammaan dadkiisu nebcaayeen. Maalintii uu dhintay ayuu wiilkiisii oo xukunka ka dhaxlay uu soo saaray wareegto ku saabsan aaskii odayga taasoo oranaysa: “meydka aabbahay waa in la qaadsiiyo dariiq toos ah oo an la leexin, sidaas darteedna, dhammaan dhismayaasha ka horyimaada galbinta meydka waa in la burburiyaa ilaa laga gaarayo qabuuraha”. Ka dib markii amarkii boqorka cusubi uu fulay, meydkiina laga soo noqday ayaa waxaa baxay eraygaas mahadhada noqday oo loogu duceeyey boqorkii dilaaga ahaa lana yiri “Xajaaj Allaah ha salaama yeelo” ducadaasoo ka dhigan in uu wiilku uga sii daray. Tanoo kale hore ayay inoo soo martay reer Puntland ama Soomaali ahaan. Dad badan ayaa u duceeyeen kalitaliye Maxamed Siyaad Barre ka dib markii ay xukunka ka rideen dagaal-oogeyaal iyo uubato ay wataan ay dumiyeen xididdadana u siibeen wixii ku hoos noolaa Qarankii Soomaaliya, dad, duunyo iyo dhaqaale kaleba oo leh guurto iyo ma guurto.  inuu micne beelo ama baaba’oba hoggaan dhaqameedkii Dalku kaasoo qarniyo badan ku soo shaqaynayey mabaadii’ xeer-dhaqameedyo (customary rules) aan qornayn oo ay dadku u rumaysnaayeen sidii qaanuun ay ku khasban yihiin oo loo noqdo mar kasta oo uu yimaado khilaaf labo dhinac, baaxad kasta ha lahaado khilaafkaasiye: dad layska dilo, xoolo laysu sheegto, mucaamilaadka caadiga ah iwm. Sidaynnu wada ognahay, macangagnimada iyo maro-ku-dhegnimada indhaha la’ ee xukun jacaylka kornaylka waxay ku khasabtay dhammaan siyaasiyiintii u dhalatay Gobollada Puntland in ay huleelaan Dalka ka dib markii ay talo dhaafsiin waayeen labadaan qodob: 1 – in ay dadweynaha dagaal galiyaan si laysaga qabto hororkaas markaana ay lagama maarmaan noqon lahayd in uu dhiig badani daato dalkuna burburo, iyo, 2 – in ay Dalka isaga tagaan kana indho qarsadaan in aysan goobjoog ka noqon foolxumada dhacaysa. Runtii waxaa jirtey xaalad uu kornaylku dadka ka iibinayey sannadihii u dhexeeyey 1991kii ilaa dhismihii Xukuumaddii 1aad ee Puntland. Taasi waxay ahayd, maadaama uu wali socdey dagaalkii sokeeye ee Soomaaliya, in loo baahan yahay in xukunka loo dhiibo “askari dagaalyahan” ah. Arrintaas waxaa si caaddifad leh ugu guuxay dad badan oo uu taageero uga helay kornaylku, sababtuna waxay ahayd in ay badi Soomaalidu qaayibtay xukunka askarinnimada oo ku xididdaystay laga soo bilaabo 1969. Hase yeeshee dadka intii u fakaraysey si miyir leh iyo intii aqoon fiican u lahayd Cabdullaahi way arkayeen khatarta inagu soo socota haddii aan layska qaban kornaylka iyo kooxda uu ku adeegto. Waxaa ayaguna debedda ka jooga Dalkii aqoonleydii iyo xilkaskii maadaama in badan oo niyo sami iyo in ay wax kordhiyaan loogu baddalay dil, xarig, xayiraad iyo cadaadin kale. Waxaa nasiib darro ah, in qaar ku hadlaya magaca aqoonyahan ama hoggaan dhaqameed ay kornaylka ku taageerayaan dunuubta ay kornaylka iyo adeegayaashiisu ka galayaan reer Puntland, Soomaalida kale iyo guud ahaan Xuquuqul Insaanka. Qolyahaasi ha ******** in ay meel u taal xisaab loola soo bixi doono waqtiga ku habboon ayna jiraan diiwaanno lagu sajalo magacyadooda.  Sidii lagu arki jirey nidaam kali talis ah, waxaa dhici karta in kornaylka kaaliyeyaashiisu ay ku kacaan tallaabo kale oo qar iska xoor ah. Waxaa dhici karta in ay haweystaan in ay Dalka (Puntland) ku qabsadaan afgambi. Waxaa taas u gayn kara labo arrimood. Midi waa ayadoo uu la toosnaa xukunka horjoogahoodu. Ta kalena waa ayagoo ku ilaalinaya naftooda dakanooyinkii ay galeen awgood.  qodobbada kore waxaa isku fuuqsaday oo ka daran, in uu kornaylku inagala dagaallamayo ku dhaqanka suubban ee Caqiidada Islaamka oo Alle nagu mannaystay asagoo ay cid waliba ku taqaan inuu dadka ugu necebyahay oo laayo, xabbiso/cadaadiyo Culimmada (Wadaaddada) cadowga Muslimka ugu gacan-haadiyo. Halkii Culimmada suubban wuxuu kornaylku gashaday kuwo khuraafi ah oo mar kasta ka tuura bohol uusan waligiis ka soo bixi doonin. Kuwaas waxaa ka mid ah kuwa loo yaqaan “Timo-wyn” iyo kuwo kale oo loo yaqaan reer “Heemo”. Labadaas qolaba waxay aamminsan yihiin in hoggaanka Dalka lagala tashado dad reer aahkiraad ah oo an qaarkood la aqoon cidda ay ahaayeen ama an la hubin ay waligoodba dhasheen. Haadaanta ay khurafiyiintu ka tuuraan kornaylka waxaa ka mid ah (sida ay ii sheegeen ilo lagu kalsoonaan karo) ayagoo: a. Farta ugu fiiqa Culimmada iyo qof kasta oo kale oo diida bidcadood una sheega “ishaara” in khayr ugu jiro inuu qofkaas dilo ama xiro. b. Sida badan waxay u tilmaamaan qof ay ogyihiin in uu neceb yahay ayagoo leh metela: waa nin salxanyo leh, cimaad cad qaata jimcaha, joogi jirey waddan carbeed, mar dhow ka yimid dhul gaalo, asaga ama hooyadiis ka dhasheen qabiil weyn, deggan guri leh albaab cagaaran una jeeda xagga bari/koofur/badda/galbeed iwm Waxay kaloo qaayibsiiyeen in uu xuso ama u dabbaaldego taariikhaha uu dilo ninka uu necebyahay. Tan waxaa markhaati u ah, in shir nabadeed ku-sheegan aynu ka hadlayno uu ku beegay maalin Sabti ah oo ay bishu tahay 17. Sida la ogyahay Maalintii uu diley Suldaan Axmed Maxamuud Maxamed (Hurre) ayaa ahayd Sabti bil 17keed (Sabti, 17 Agoosto 2002). Caadiyan dabbaldegyadu waxay dhacaan sannadkiiba hal mar laakiin kornaylku wuxuu kan ka dhigtay malaha bil kasta 17keed. Haddii aynu baarno, malaha waxaynu ogaan lahayn in uu 17ka bilihii la soo dhaafay samaystay munaasabado kale. Dabcan waxaa jira kuwo aynaan waligeen ogaan karin oo u dhaca si khaas ah, qoyseed, saaxiibeed iwm. Haddii kornaylka ay caado u tahay xusidda maalin kasta oo uu dilo nin ka soo horjeeda, markaas waa inay noqotaa inuu maalin kasta dabbaaldego amase dhowr goor maalin kasta. Haddii laysugu daro Raggii SSDF oo loo haysto inuu ku laayey Itoobia (Ethiopia) oo ay ka midka ahaayeen: 1. Prof. Cabdiraxmaan Caydiid, 2. Dr Iikar Xaaji Maxamed Xuseen, 3. Kornayl Axmed Ilgiir, 4. Kornayl C/qaadir Gaawiido, 5. Dr C/qaadir Cirrid/Yaambo iyo kuwo kale oo badan. Akhristow haddii aad doonaysid in aad wax ka ogaatid tirada saxa ah iyo magacyada raggii ka tirsanaa SSDF oo lagu eedaynayo inuu kornaylku ka dambeeyey layntooda, si toos ah ama si dadbanba, waxaad waraysan kartaa ragga loo yaqaan DHAFOOR-QIIQ oo ad ka heli kartid gudaha Puntland, meelo kale oo ka mid ah Soomaaliya iyo dibeddab. Liiska labaad oo layntoodu ay qoorta u suran tahay (hadduu noolyahay iyo haddii uu dhintaba, waa dadkii ka mid ahaa dhammaan qaybaha bulshada ee Puntland, laga soo bilaabo Wadaaddada da’yarta ahayd oo uu ku xasuuqay Boosaaso (waan ka xumahay in aanan waqtigaan heli karin magacyadoodii), ilaa maanta. Boqollaal qof oo kale ayaynu ayagana ku waynay wixii aynu u dhisannay maamul hase yeeshee inagu noqday “dooxato”. Mar labaad waan ka xumahay in aanan hayn tirokoob sax ah oo ku saabsan dadka uu kornaylka hororka ahi inooga laayey micne la’aanta laga soo bilaabo 1989kii, sababtu waxay tahay anigoo ku nool qurbaha saas darteedna ay adagtahay in aan helo macluumaad aad u faahfaahsan walow aan waraysto dad lagu kalsoonaan karo. Saas darteed, liiskan hoose wuxuu ka mid yahay dad qaali ah oo ilaa labadii sannadood ee la soo dhaafay ay si bareer cad ah u toogteen ilaalada gaarka ah ee kornaylku M a g a c a G oo b t a 1.Suldaan Axmed M Maxamed(Hurre) Kala-bayr 2. Yaasiin Khaliif Ahmed ‘Faragaab’ Galkayo 3. Farah Mohamed Said (Farah Dheere) Garowe 4. Abdurahman Ugas Yassin Garowe 5.Bashir Sheikh Mohamed Galkayo 6.Abdullahi Farah Qoordheer Galkayo 7.4 nin oo lagu diley masjid dhexdiis Burtinle 8.labo nin oo maxkamad sugayaal ahaa oo ay xabsiga Burtinle xoog ugala baxeen dableydakornaylku kuna hor toogteen Burtinle 9.dad rayad ah oo badan oo lagu laayey Qardho kana mid ahaayeen gabar xaamilo ah iyo ilmo yar oo 3 sano jir ah Qardho Marxuumiinta hoos ku liisgaraysani waa kuwo si dadban ugu naf waayey nidaamka kornaylka ayagoo loogu aaneeyey dad uu asagu toos u laayey M a g a c a G oo b t a 1.kornayl Moolas Bossasso 2.Bashiir Cabdi Madoobe Bossasso 3.Daahir Yusuf Yey (C/llaah walaalkiis) Garowe 4.Mursal Togox Galkayo iyo kuwo kale oo badan Waxaaa nasiib darro ah, in muwaadiniintaas lagu laayey hubkii la bixiyey lacagtoodii lana rabey in ayaga lagu difaaco. Waxaa kaloo nasiib darro ah, in kulligood loo laayey micne la’. Badi raggaas waxaa loo laayey in ay is hortaageen kelitalisnimada kornaylka; qaar kale waxay u dhinteen ayagoo ilaashanaya hantidooda. Xaq miyaa in qof kaa caaraday afka in loogu jawaabo xabbado lala dhaco? Aaway mabda’ii ahaa in ay isu dheelli tirnaadaan weerarka iyo difaacu? Yaa ka dhaadhacsiin kara kornaylka iyo shaqaalihiisa, in dilka, xarigga, xaqdiga iyo cadaadiska kale aysan ku harayn qof ama dhowr qof oo la diley ee ay sii toban-jibaarmayaan mar kasta oo uu dhaco dil xaqdarro ahi? Sidoo kale, yaa u sheega Cabdullaahi iyo kuwa u laaya dadka aan waxba galabsan, in aysan “beerta dhiiggu” dhaqso u engegin saas darteedna ay ficilladooda shaydaannimo raad xun iyo utun ku reebi doonaan mandaqadda iyo in ay dhibaatooyin ka soo gaaraan dad aan waxba galabsan. 7. Tallaabaaooyinka waqtigan la gudboon reer Puntland:  in ay saxitaan u raadiyaan wixii ay iska khaldeen shirweynihii kowaad ee lagu dhisay xukuumad goboleedkii 1aad ee Puntland halkaasoo ergooyinkii ka soo qaybgalay ay si nasiib darro iyo ka fiirsasho la’aan ah Dalka ugu dhiibeen kornaylka. Anigu waxaan qabaa caano daatayba dabadood la qabey, ingiriiskuna wuxuu ku maahmaahaa it is not never late ee aynu Dalka ka qabanno guutada dableyda ah ama daraawiishta cusub inta aysan taariikhda inoo galin inuu waa jiri jirey dal lagu magacaabi jirey Puntland.  in la joojiyo shirarka iyo baaqyo qoyseedka lagu looga soo horjeedo kornaylka laguna baddalo kuwo wadareed oo ay u dhanyihiin qaybihii horeba uga qaybgalay shirweynihii 1aad. Khasab maaha in tiradu ay le’ekaato tii ka qaybgashay shirkaas, hase yeeshee waxaa shardi ah in ay goobjoog ka yihiin waxgarad laga soo xulay beelaha Puntland. Maadaama aan laga yaabin in uu waxgaradkaas talo ka dhagaysto, howsha ugu muhiimsan oo is araggani waa inuu noqdaa sidii ay beel waliba ula soo bixi lahayd ragga uga jira dableyda ka amar qaadata kornaylka.  waa in ay cid waliba ogaataa, in shir beeleed kastaa uu faa’iido u yahay xukun kali talis ah ee uusan waxba yeelayn bal wuxuu u ifinayaa inuu ka tabaabushaysto khatarta ku soo aaddan kaddibna ku guulaysto nidaamkiisa qaybi oo xukunka ah.  In ay si kama dambays ah isugu dhiibaan uubato aan waxba u hambaynayn ka dibna ay carruurta jiilasha dambe ee Soomaaliyeed loo dhigo “waxaa jiri jirtey meel lagu magacaabi jirey Puntland”. Halna ha la wada ogaado, mabda’a kornaylku waa “cadyohow anigu ku cunay ama ciidowday” iyo “dad iyo dal midna igama hari doonaan”. Tan dambe waxaa markhaati cad kuugu ah, markii kal hore laga soo saaray Boosaaso, wuxuu qaylo-dhaan u diray ama u gacan-haadiyey quwadaha meelaha fog wax ka burburin karaa inay soo duqeeyaan Boosaaso asagoo u sheegay in ay halkaa ku sugan yihiin argagixisada maanta ka fongoran Dunida (hadda akhristow ogow: waa meeshii uu isla asagu u talin jirey dhowr toddobaad ka hor!). Cilladaha heshiiska qaanuun ahaan qaanuun ahaan, marka uu heshiis dhexmarayo labo dhinac, waxaa jira shuruudo lagama maarmaan ah in ay marka horeba jiraan si heshiiska loo galo. Tusaale waxaynnu u soo qaadan karnaa kuwan soo socda: I. in uu heshiisku yahay mid ay u siman yihiin labada dhinac iyo in uu yahay heshiis aan loo sinnayn oo hal dhinac leeyahay awoodda inuu dhinaca kale u yeeriyo waxa uu rabo ka dibna sidaas lagu kala saxiixdo looguna magac-daro heshiis hase yeeshee uu hal dhinac ka dheefsaday ama ka faa’iidaystey dhinaca kalena uu ku dulman yahay. Heshiiska aan loo sinnayn wuxuu yimaadaa marka hal dhinac uu aad uga xoog badan yahay dhinaca kale marka loo eego awoodda maaddiga ah gaar ahaan cududda militari, dhaqaale iwm II. haddii heshiisku uusan khusayn danaha gaarka ah ee labada dhinac ama qof oo wada galaysa hase yeeshee uu ku saabsan yahay dan guud, waxaa khasab ah in dhinacyada galayaa ay haystaan wakaalad buuxda oo ay ku matalayaan bulshada ay magaceeda ku galayaan heshiiska III. in inta aan la gelin heshiiska ay dhinacyadu isla doortaan mabaadii’da, qaanuunka ama nidaamka saldhigga u ah ama laga tixraacayo socodsiinta heshiiska isla markaana la dejiyo ajendo waafaqsan qaanuunkaas ama nidaamkaas la doortay layslana oggolaaday IV. in laysla oggolaado xubnaha dhinac kasta uga qaybgalaysa wadahadalka iyo darajooyinka ay uga qaybgalayaan V. in dhinac waliba uu leeyahay khubaro ku takhasustay ama aqoon u leh mowduuca laga doodayo kalana talisa madaxa wafdiga. Waxaa mar kasta khasab ah joogitaan la taliye sharci haddiiba la doonayo in natiijada heshiiskaasi uu waafaqsanaado qaanuunka. Haddii uu yahay heshiis ku saabsan xagga dhaqankana waa inay joogaan lataliyeyaal xagga xeer-dhaqameedka VI. haddii haddaba aysan jirin shuruudaha aan kor ku soo taxay, wuxuu kulan kastaa noqonayaa haasaawe ama iska sheekaysi dhexmaray labo qof ama ka badan oo aysan ka dhalan doonin wax natiijo qaanuuneed ah oo raad ku yeesha bulsho meel deggan. Lambarka VI wuxuu sawirayaa heshiiskii Cadde iyo Cabdullaahi ee Boosaaso. Sababihii dhaliyey heshiiskan: (Sababo dhaqaale) Sababo guud oo ay ka sinnaayeen labada ex sarkaal ka hor heshiiskooda: - sabab dhaqaale. Sida la ogyahay, dagaal wuu sii daba dheeraadaa oo badi kuma dhammaado muddadii loogu talogalay Dakhliga Cadde wuxuu ka imanayey hal (1) meel ah; halka Cabdullaahi uu dhaqaale ka soo galayey shan (5) meelood. . Dhanka Cadde: - Dhaqaalaha uu Cadde ku bixin jirey kharajka dableydiisa wuxuu ka heli jirey jeebabka taageerayaashiisa ku nool dibedda Soomaaliya oo kaliya sida aan ku helay xogwarran la rumaysan karo. Dableydii uu isku dubbaridey jananku waxay tiro ahaan gaareen kun iyo dhowr boqon. - Waxaa awooddii wax bixineed ka gabaabsiday dadkii ugu soo tabarruci jirey lacagta. - Waxaa markaas adkaatay in uu iskusii hayo dhallinyarada tiradaas leh, iyo in loo babacdhigo kharashaadka badan oo la xiriira, sida gaadiid, shidaal, hub iyo saanad, dayactir iwm. - Haddii aan dhaqso loo hawl galin waxay ciidankaasina khatar u ahaayeen in ay kala yaacaan. Su’aasha lays waydiin karaa waxay tahay, maxaa Cadde ka hortaagnaa in uu soo dhaqaajiyo raggiisa oo soo wajaho dableydii C/llaahi? Dad arrintan ka faallooday waxay ishaareen, in ay jananka wali qabyo u ahaayeen xeelado iyo farsamooyin militari oo lagama maarmaan u ahaa in uu howlgaliyo dableydiisa uuna ku howllanaa dhammaystirkooda. Hase yeeshee tallaabadee ayuu halkaa ka qaaday Cadde? Fadlan hoos sii akhri. Dhanka Cabdullaahi: - Cabdullaahi Yuusuf wuxuu asna ka heli jirey dakhligiisa 4 ilood ama meelood oo kala ah: (1) xukuumadda Itoobiya ee Melez Zenawi; (2) ilaha dakhliga Puntland iyo xaraashka dhulkii Qaranka sida Gaalkacyo iyo Boosaaso; (3) lacago (Shilin-Soomaali) been ah oo loogasoo daabacdo dibedda; (4) Shirkadaha sida sharci darrada ah uga kalluumaysta Xeebaha Badda Puntlandiyo, (5) taageerayaashiisa dibedda iyo ganacsatada ku sugan Dalka (maadaama kuwan dambe ay kornaylka ku haystaan naasnuujin aysan ku qabin kuwa diiddan diktatoornimadiis. - Cabdullaahi wuxuu Cadde dheeraa 4 ilood oo uu dhaqaale ka heli jirey, hase yeeshee wuxuu kala mid noqday hoos u dhaca dhaqaale oo saameeyey ugu yaraan 3 ka mid ah ilihii uu ka heli jirey dhaqaalaha sida dhankii xabashida oo ay canaani uga timid ayagoo u arkay in ay kornaylka siinayaan dhaqaale fara badan oo aan ka go’in dakhligooda asaguna uu wali ka adkaan la’yahay mucaaradkiisa Puntland (walow dad badani qabo in ay Itoobiya lacagtaas ka soo qaadday Maraykanka ayagoo uga iibiyey in uu Cabdullaahi la dagaallamayo “argagixiso” oo ay ula jeedaan Soomaalida Muslimka ah. Taas waxay qiil uga dhigteen isla qiraalkiisii ahaa in ay “al-qaacida fariisimmo ku leedahay Boosaaso agteeda”. Kornaylku waa nin khabiir ku ah “ka aarsiga dadkiisa” waana nin uu shaydaan ku mannaystay seegitaanka talada fiican markaana dhanka dambe ka gooya hadba laanta uu ka fuusahan yahay xagga hore. Sifooyinkaas Cabdullahi waxaa tusaale inooga filan oo kaliya: markii kal hore laga soo cayriyey Boosaaso oo uu asagu u talin jirey dhowr toddobaad ka hor, hase yeeshee si sharci ah looga wareejiyey xukuumaddii Puntland, lagana soo cayriyey magaalada kaddib markii uu ku soo qaaday dagaal uu asagu hoggaaminayo. Maxamed Sheikh Maxamed Xirsi E-mail: xumbul@hotmail.com Waa socotaa (Continue)
  14. MMA, Thank you for the good job done. while those pictures made me very sad about the once beautiful/peaceful city which I grew up, it supports my view that Mogadishu has permanently lost its former status as Somali Capital.
  15. Please share with me this article which I found very interesting. I would appreciate if you give me your feedback - Many thanks SOMALIA’S FOURTEENTH RECONCILIATION CONFERENCE IN ELDORET& NAIROBI, KENYA: ANOTHER FIASCO IN THE EYES OF THE INTERNATIONAL COMMUNITY By bare Mohamed S M Hersi The Eldoret-Nairobi Reconciliation Conference is the fourteenth or fifteenth of its kind about Somalia after the overthrow of its last government, the military regime of Dictator Mohamed Siyad Barre. The entire previous one’s had failed. Unfortunately, I am among the majority of the Somali people who were and still are not expecting any positive outcome of this latest Conference. My pessimism is based simply on this: 1. The international community is negotiating with the same criminal gangs responsible for the evil acts that have destroyed and divided and are still destroying and dividing Somalia; have disintegrated its people and regions; have killed hundreds of innocent Somalis and still killing many others on a daily basis; have forced hundreds of thousands of Somalis to live in Diaspora or internally displaced (IDP). 2. Unfortunately, the IGAD (on behalf of the wider international community, if that applicable) is dealing with the wrong people, i.e. the same murderers (the warlords) of hundreds of thousands of Somalis and who want the same thing as the past 15 failed conferences, “the power” to rule Somalia. 3. Sadly, these criminal gangs are called “Somali leaders” by the international community and the media. This sounds and makes the Somali people hopeless and eternally a hostage of unseen enemies. We are condemned to stay in the same cage with tigers, lions and bears. We are defenceless in the eyes of the international community who have a moral duty to protect the Somalis. I cannot see why the Afghans have the human rights of protection and are liberated from the Taliban, the Iraqis from Saddam Hussain but not the Somalis from the warlords 4. Sadly, these criminals enjoy good treatment from many government and international organisations. They receive huge money on behalf and in the name of the Somali people which money will then be paid back by the Somali people with huge interests. The warlords or so called leaders are accommodated in five star hotels and travel free every where they wish 5. There is undoubtedly a general belief that some IGAD member States are manipulating, if not dictating the conference according to their national agenda and interest in Somalia. 6. Unfortunately, this conference coincided with the international political crisis where issues of terrorism and the wars in Iraq and in Afghanistan have overshadowed attention for Somalia (as happened in 1991, when the then Gulf war overshadowed Somalia’s civil war.) The only part of Somalia which has not fully participated or nearly rejected those conferences is the North Western Regions which has declared secession from the rest of the country in 1991. The region shares with the rest of Somalia power hungry men who are hijacking the people to their wishes. Again, those who claim control of Somaliland, past and present, are the same loyal, officers and/or collaborators of Mohamed Siyad Barre’s regime. Its actual and third president, Col. Dahir Rayale Kahin was in fact a high rank officer of Siyad Barre’s repression force, the National Security Service (NSS). Col. Abdirahman Ahmed Ali “Tuur” and Mohamed Ibrahim Egal respectively preceded him. “Tuur” was the creator of the secession in 1991 when everybody in Somalia was out of his control as the wounds from the collapse of the State and the civil war were the highest level. Mr Ali later has had corrected his mistakes and reclaimed unity, but it was too late because other men took advantage of the already ready ground for power. The right man at the time was the late Mohamed Ibrahim Egal, the last prime minister of the former Somali Republic before General Mohamed Siyad Barre came to the power through coup d’etat in October 1969. He was arrested by the military regime for several years but became loyal to it and collaborated with it until its collapse. Although Egal was a mature politician and had many statesman friends he failed to secure recognition for the tiny and very poor Somaliland but he managed to run the Region until his death last year in South Africa even if he was accused of ruling with iron fists with dictatorial manners and suppression of his political opponents. The claimed secession did not have any legal basis. The claimants referred the so called 1960’s “union” of North-South Regions of Somalia previously colonised respectively by Britain and Italy to justify the secession. The logic and legal term of that union should read “reunification” and not union. Somalia was united country with no borders before the arrival of the European colonisers and was disunited and divided by them in five parts: the said North-South Regions, the Reserve Area or Ogaden given to Ethiopia by Britain, the North Frontier Distric (NFD) given to Kenya by Britain and the French Cost of Somalia colonised by France (actual Republic of Djibouti). So, the Somali people of the said two parts of Somalia who fought equally and together with their colonisers for their lost freedom were again reunited, like the two Germans and other parts of the peoples of the World separated by man made disasters. I would like to invite who ever have any concern or would like to ask me clarifications about my point of view in this matter, to please to contact me by email and I will be happy to discuss with accordingly. The warlords are responsible for the extinction of what the World knew as the Somali Republic, and by consequence the Somali citizenship, on 26th of January 1991. On that very day, a coalition of armed militias led by United Somali Congress (USC) mainly from Hawie clan ousted dictator M Siad Barre from Mogadishu, the former Somali capital (sadly, this once beautiful & peaceful city of Mogadishu has also lost its status of being a capital). In effect, Somali citizenship does not exist nowadays according to the International Law. Somalis are a stateless people and have been for 12 years. These warlords are solely the cause of this tragedy. The present status of Somalis is similar to that of the Gypsies in Europe or even worse. At least the gypsies are recognised as stateless every where and for that reason, they enjoy certain rights such as residence within those country who recognise them. Contrary of that, no country wants to recognise the Somalis as stateless people. The reason is, in my view, to avoid the burden of giving residence or to accommodate of hundreds of thousands of Somalis despite those countries being aware of their legal status. Some countries who do not recognise Somalia as a State or any functioning government, recognise Somali passports which are nothing other than an identification document with the details and picture of the holder. My question and concern is now, how can some countries recognise those false documents while not recognising its issuing authority? Those countries, being neighbours of Somalia or overseas, who are signatories of the International Convention on stateless persons have obligations to protect the Somalis and accept them as genuine refugees until the current situation in Somalia is resolved and a genuine and democratic government is established. The citizenship is issued by a state through its government and laws. There has been no government or law in Somalia for more a decade. The international community does not recognise Somalia as a State or having a central government. How then can the same international community recognise the Somalis as "citizens of Somalia"? This leaves the Somali ethnic population living in a chaotic situation. Hundreds of thousands are of "Somali origin", especially those in the Diaspora. Many of the warlords and their families are among them today. Coming back to the warlords, at the beginning of the civil war in 1990-1991, those men were instigating the Somali clans each other only for their personal interest: "money and power". They started fighting against Dictator Siyad Barre not to salvage the country but to inherit the unlimited power that he had for 3 decades. Ninety-nine of the current faction leaders were his aides or close collaborators. After they succeeded ousting him, they turned the guns to each other with the pretext or excuse of protecting clan interest using Darodism or Hawiism. This false image of clan protection or interest disappeared after a few years and then the same warlords started alliances between them in order to divide and rule the Somali people. In fact, as every body knows, those bloody criminals have all shifted from each for more than once, at one faction to another as ally or joining/merging. Today, their alliances are even larger with new names: SRRC, G8, TNG etc. Each of these groups has behind it a “sponsor” who has its particular interest in Somalia. The SRRC is sponsored by Ethiopia; the G8 by Somali tycoons and drug dealers who have got rich from booties obtained by plundering; The TNG by some Arab countries and the neighbouring tiny State of Djibouti. To give the reader a brief knowledge of those who led the above 3 groups, let’s look briefly their background. The SRRC is led by Abdullahi Yusuf Ahmed, a colonel of the former Somali National Army. This man is well known as one of the most dominant and high-handed men in Somalia and famous for his dictatorship as well. A loyal and a trusted friend to Ethiopia since 1980’s. Currently, Abdullahi Yusuf occupies illegally the Northern Eastern Regions of Somalia or Puntland’s administration after overthrowing its legitimate new democratically elected government of Jama Ali Jama in Garowe, the Puntland’s Capital City in November 2001. His occupation was fully supported by Ethiopia’s Melez Zenawi. The above election was made under the provisions of Puntland Constitution after the expiry of three years mandate of the Puntland’s previous government headed by Abdullaahi Yusuf himself. Even during his term of office, the Puntland Administration suffered the worst disrespect of its constitution and laws by the ruling class Mr Yusuf refused to recognise the change and to hand over the Office to the newly elected President of Puntland Mr J A Jama. Instead, he had chosen state sponsored violence and use of force in order to retain the power. With the Ethiopian full support, Abdullaahi Yusuf invaded the most important cities of Puntland such as Bossasso (the commercial capital and port), Qardho, and Garowe with heavy artillery and caused devastating destruction of already weak infrastructure and economy of those cities. He is also fully responsible for the death of hundreds of innocent civilians including traditional leaders and intellectuals who openly opposed his politics. Puntland is no longer safe to anybody and has lost its status as the 2nd peaceful part of Somalia after Somaliland since Abdullaahi Yusuf’s abusive control. Ethiopia is not giving only arms to Abdullaahi Yusuf, but money to pay for his mercenaries. What makes every body up set and unbelievable is the fact that Mr Yusuf has acted as having been given a “licence or a permission to kill” his own people by the IGAD Technical Committee when he was given 3 days leave and went back to Puntland but remained there for 3 months, killed more than a hundred of civilians among them traditional leader and intellectuals such as Sultan Ahmed Mohamed Mohamud “Hurre” shot dead on 17 August 2003 at Kala-Bayr village on his order. Many other important personalities and ordinary people met the same sort of treatment before and after Sultan Ahmed’s assassination, directly or indirectly by Abdullahi Yusuf’s bodyguards (the lists below are among those victims), arrested many and displaced hundreds while there was a ceasefire agreement he signed in Eldoret. Those killed directly by his bodyguards: Name Place killed 1. Mr Yaasiin Khaliif Ahmed ‘Faragaab’ Galkayo 2. Mr Farah Mohamed Said (Farah Dheere) Garowe 3. Mr Abdurahman Ugas Yassin. Garowe 4. Bashir Sheikh Mohamed Galkayo 5. Abdullahi Farah Qoordheer Galkayo 6. 4 men killed inside a Mosque at Burtinle Burtinle (last year) 7. 2 men killed in Burtinle after removing from where they were arrested Burtinle 8. many other civilians in Qardho including months pregnant woman and 3yrs old girl Qardho Those killed indirectly for revenge: 1. Colonel Molas Bossasso 2. Bashir Abdi Madobe Bossasso 3. Dahir Yusuf Yey (his own brother) Garowe 4. Mursal Togox Galkayo and many others We were hoping that this man would be incriminated and arrested after committing all those crimes. What was again absolutely unacceptable was that Mr Yusuf has been welcomed in the Conference Hall again as an honest and victorious man who enjoys impunity. Abdullahi Yusuf relys on Ethiopia’s support in order to carry out his terror acts against the Puntlanderes and other Somalis and to achieve his political objectives who now wants him to become Somalia‘s head of state at all costs. To sell at the conference table, the Ethiopians have taken another step. They sent back A Yusuf again to Puntland and make peace with General Adde Musse who led the military wing of the exiled government Jama Ali Jama. Gen. Adde who gathered a powerful militia of over one thousand men at the border between Puntland and Somaliland was preparing to attack and oust A Yusuf in May 2003; Adde has set up a new faction called GBP (translated: Puntland Salvation Committee), with 25 members of central committee and a number of executive committee, in the same time, he declared extinct Jama Ali Jama’s government because of “ineffectiveness” (please see the PSC’s programme which is written in Somali: Barnaamijka Golaha Badbaadinta Puntland.doc). The two men have made an unauthorised peace agreement in the name of Puntland. This agreement lacks legality whatsoever and for that reason will not have legal effects on Puntland people. This was orchestrated by Ethiopia. In one hand they ordered Abdullahi Yusuf to simulate a false peace agreement and the other hand gave ultimatum to Adde Musse to give up his ambition to attack Abdullahi Yusuf’s militia, and, to save face, to simulate being counterpart with A Yusuf. The Ethiopians gave much pressure also the president of Somaliland to expel Gen Adde Musse and his militia from Somaliland’s soil. The bogus and camouflaged peace agreement was scheduled to finish as quickly as possible because the Ethiopians wanted Abdullahi Yusuf to be back to Nairobi before the 18th of June with extra reference to sell at the Conference to be qualified as president or at least as a candidate for president. In fact, the two men have acted alone and refused any advice or interference with their respective aides and collaborators i.e. Abdullahi Yusuf’s so called cabinet ministers, mps and other members of his false administration; and Adde Musse’s two mentioned committees. They have not even consulted with Puntland’s real and natural authority “the Traditional Leaders (Boqors, Ugas’s, Grad’s etc.) who number more than fifty and who were active and important part of the Congress that had established both the first and the second governments of Puntland in 1989 and 2002. The two men have undermined and ignored totally the importance of Puntland’s traditional leader’s authority, but instead have borrowed two others from the neighbouring Somaliland as simulated “mediators”. Why Abdullahi Yusuf has ignored the Puntlands traditional leaders? Because they have already dismissed him when he insisted to retain the office despite his term was over. As every body knows, Yusuf had a long dream, like his late friend Aideed, to overthrow and replace the former dictator, general M Siyad Barre as Somalia’s hea of state and still has that dream. As every body knows, there is a Court proceeding against Abdullahi Yusuf in London. The application was lodged by the wife and the children (who are also British citizens) of the late Sultan Axmed Mohamed Mohamud who was murdered by Abdullahi Yusuf bodyguards by his order. The trial will take place in the next couple of months but it seems that Yusuf will be prosecuted in absentia as he avoids coming to London for fear of being arrested. Ethiopia is not and should not be included at all in any mediation process in the current situation in Somalia including the conference in Eldoret and Nairobi. Allowing Ethiopia to mediate between Somali opposed groups is like trusting Ariel Sharon to mediate between Palestinian movements of Al-Fatah and Hamas. Other failed warlords and mini warlords of SRC are Hussain Mohamed F Aideed, the heir of the late warlord general M F Aideed, general Mohamed Said Hersi “Morgan”, Ali Mahdi Mohamed, Musse Sudi Yalaho, Colonel Hassan M Noor “Shaati Guduud” (Red Shirt), and others such as Mohamed Dere, Hilowle Iman, Abdullahi Sheikh Ismail, Hassa Qalaad plus many more. 5 of these men have already claimed or auto nominated presidents either for Somalia, Regional Administration or secession of some Regions. They are:  Ali Mahdi Mohamed  Hussain M F Aideed  Colonel Hassan M Noor “Shaati Guduud”  Colonel Abdullahi Yusuf  Colonel Dahir Rayale Kahin (he is the only one that at least numbers of people have voted for and can say he represents) As some readers might recall, other men are also in his priority list to be killed just because they disagree with him or they speak out or put in writing their political opinion. In Augus last year there was a list of names of six Somali intellectuals published on Abdullahi Yusuf’s propaganda Web Site called Allpuntland and other Web Sites such as Somali Talk. It will not be any one’s surprise if any of these men will be targeted by Yusuf’s henchmen. These are:  Professor Abdulcadir Ismail (genetico)  Professor Abdulcadir Nur Salad (Fisico)  Dr Abdisalam Mohamed Isse-Salwe  Dr Mohamed Dahir Afrah  Mr Abdulcadir Shube  And myself This warlord’s fatal mistake is that he thinks that, if he kills one or more of his opponents or those who criticize his totalitarian politics, then he will silence any opposition against him for ever. But for his misfortune, that will only increase opposition and people’s anger One thing that these men have in common is that they are all ill experienced and are unknown qualities as regards their role in political negotiations. That is one of the causes of failure of the previous peace conferences and lack of expectation of the current one. The G8 is led by a group of men with little knowledge of politics in general and the Somali political history in particular but from the civil war chaos (to kill and/or destroy, to size/to take possession of by force). The main leaders are Osman Hassan Ali nicknamed “Atto” (skinny) and Qanyare Afrah. They are the production and remnants of the worst butcher warlord that Somalia has ever seen, the late general Mohamed Farah Aideed who is said to be schizophrenic and obsessed to become president of Somalia (like his friend Abdullahi Yusuf) and once even auto nominated/proclaimed as president although his control was confined part of South Mogadishu where he was one of the powerful warlords until when he was shot dead by Musse Sudi and Osman Atto’s alliance militia in Medina District in 1996 . These two men and their collaborators have made and are still making money from extortion, abduction, kidnapping against Aid Agencies, expatriates from international organisations helping the starving Somali people and all ordinary and unarmed civilians. These men have claimed victory over Dictator Siyad Barre, but they should be accountable to the international community (who should ask them) for whole assets of the former Somali Republic, public and private (money and kind including millions of dollars and other foreign currencies and gold from banks) that they have looted, exported and sold abroad. Examples are the whole monuments, cultural and heritage treasure and factories that they have looted and exported as scrap. Some of the same men are involved in illegal business including drugs since the collapse of the last government of Somalia. They are fully responsible of the permanent instability of most parts of the central and southern regions of the country and Mogadishu in particular. The TNG is led by the most loyal men of Mohamed Siyad Barre. Its president, Abdiqassim Salad never lost a key post in that regime since its collapse in 1991. So was Hassan Abshir, the prime minister and other members of the two main ruling chambers (the cabinet and the parliament). The judiciary is only a symbol like that of their former regime. The so called government was born in Djibouti in 2000 after several months reconciliation conference proposed by President Ismail Omar Guelleh of Djibouti and sponsored and host by Djibouti government in Arte, near Djibouti. . This government is in fact nicknamed “Arte government” by its opponents. About 200 Somalis were invited or participated in their own. I myself was one of many Somalis that have high hope on that Conference and I sent a long congratulating and encouraging letter to President Omar Guelleh for his noble initiative. My hope was not based only the fact that large number of Somalis have participated but that, for the first time, the warlords were ignored or denied as leaders of Somalia. The gathering generated euphoria and chanting of nationalistic slogans like (Soomaaliyey Toosooy) “wake up Somalis” followed with happy laugh, cries, hags and forgiveness. Abdiqassim was at last the winner of number of candidates for an interim government’s president. Abdiqassim made his firs mistake or was in bad faith of accepting the adoption of the Somalias 1962 Constitution which was parliamentary system where the president of the republic is only a custodian of the constitution and have little influence of interference of running the government after nominating the prime minister. His 21 years school of taught of siyadism could not accept parliamentary system. Either by mistake or in bad faith, he acted swiftly running the TNG directly putting aside the 1962 Constitution and adopting instead – in practice and in mind – the 1969 first and second Chart of 21st October of his former Boss Mohamed Siyad Barre. The result explains it self: Ali Khalif Gallaidh former prime minister, Hassan Abshir Farah the actual prime minister and Abdalla Derow Issac the speaker of parliament could not do their jobs because of Abdiqassim’s interference of their duties. Millions of Dollars donated mainly by some Arab governments are waiting for accountability and the regime is about to collapse. Yet Abdiqassim and members of his regime are seeking another term of office or perhaps are expecting high posts from the ongoing Nairobi Reconciliation Conference. Other countries may also have some hidden agenda in Somalia. Now, on behalf of the international community, the IGAD States expect to have the final say about the Conference, but in my view, the outcome of their mediation could be one of the following 3 options/actions: 1. They (the international community will nominate another Hamid Karzai or General Garner creating a kind of government similar to that of Afghanistan or Iraq: in this case civil war will be inevitable because, the humiliated warlords will re-ignite another clan fighting every where in the country. 2. If one group of those above 3 groups (because, the civil society or the minority groups will not expect any way to lead any government) is chosen to form a government, then the other groups will form new alliance or coalitions and fighting will be again inevitable. 3. Finally, if the international community abandon this latest hope that many Somalis rely on, without forming a government, then we will have a situation similar to that in 1995, when the massive and strong US led United Nations Intervention and UNOSOM in Somalia failed. Again, the warlords will go back to Somalia triumphant and will exercise their anger turning their guns on the already suffering Somalis. My modest suggestions at this point are: 1. To arrest all the above men and any others not named, for the crime they have committed for more than 12 years and take them before an international criminal court for trial. 2. The international community should then come to Somalia with elaborate and specific programme of disarmament and disarm totally the warring factions and autonomous administrations from all Regions of Somalia. This is including the two existing administrations: the North Western Regions or Somaliland State (declared succession from the rest of Somalia in 1991 but so far not gained recognition as an independent state) and North Eastern Regions or Puntland State. 3. Interim Regional Administrations (IRA) should be established as a bridge before any central government and the formation of political parties and general election. This should be in the form of grassroots, the civil society and the traditional leader’s and local and regional councils. 4. At this stage, I believe that the Somalis have the capability and any outside interference or influence should be avoided if not for providing economic and technical (but not foreign experts!) support toward those aims and objectives. 5. Once regional councils have been established countrywide, then genuine delegates of representatives of equal number from all the former 18 Regions should convene in a conference), in Somalia – not outside – (This will not be a reconciliation conference but reconstruction or rebuilding conference as the warlords and their militias & weapons are not a threat any more) and form an interim governing council of 18 members. This body should be given a clear job description and authority such as their power (internal/external, the duration of their mandate and the location where they will be based by an interim administration rules or constitution). My suggestion would be in Hargeysa. The reasons why I have chosen Hargeysa are for example: a. it’s the most peaceful city in Somalia at the present b. it was the second most important city in Somalia before Mogadishu had lost it’s status as the Capital of Somalia 6. Once the criminals and all weapons are cleared and the Somali people will not be the hostage of the warlords and dictators, then a free, fair and democratic election should be held. Such an election should be monitored by the international community whose members shouldn’t include any from countries that have particular interest in Somalia such as Ethiopia, Kenya and Italy. 7. Individuals with criminal, war criminal or human rights abuse record should not be appointed any public job ever in Somalia and a war and human rights abuse tribunal should be created accordingly in Somalia. In this I totally agree and support the last month’s Amnesty International press release addressed to the Nairobi Conference. Errors and omissions excepted By Mohamed S M Hersi Lecturer in law, Faculty of Law Former Somali National University E-Mail: xumbul@hotmail.com