Umm al_khair

Nomads
  • Content Count

    121
  • Joined

  • Last visited

Everything posted by Umm al_khair

  1. It is not permissible to celebrate the birthday of the Apostle (May the blessings and peace of Allah be upon him), or somebody else. In fact, it must be stopped, as it is an innovation in the religion. The Apostle of Allah ( sallallaahu `alayhi wa sallam ( may Allaah exalt his mention ) - PBUH) neither celebrated it, nor commanded others to do this for himself or for any one who died before him amongst the Prophets, for his daughters his wives, or his other relatives. The rightly guided Caliphs, the Companions of the Prophet or the successors who rightly followed them did not celebrate this event, nor did any one of the Muslim scholars in the centuries before. They knew the Sunnah of the Prophet best, they loved him more, and followed the Shari'a better than those who came after them. If celebrating his birthday was a good deed, they would have done it. We are commanded to follow and forbidden to innovate. This is because of the perfection of the Islamic religion, the sufficiency of what Allah and His Messenger sallallaahu `alayhi wa sallam ( may Allaah exalt his mention ) have given us and what was accepted by Ahl-al-Sunna wal-jama'at (the Muslim community of the Companions and those who followed them in the best way). It is related to the Prophet sallallaahu `alayhi wa sallam ( may Allaah exalt his mention ) that he said: "He who innovates something in this matter of ours that is not of it, will have it rejected." (Transmitted by Al-Bukhari and Muslim). According to Muslim who reported: "Whoever does an act which is not in agreement with our matter, will have it rejected." In another tradition the Prophet sallallaahu `alayhi wa sallam ( may Allaah exalt his mention ) said: "You must keep to my Sunnah and the Sunnah of the rightly-guided Caliphs, cling to it firmly... Beware of newly invented matters, for every new matter is an innovation and every innovation is misleading." He sallallaahu `alayhi wa sallam ( may Allaah exalt his mention ) used to say in every Friday sermon: "The best discourse is the Book of Allah and the best guidance is the guidance of Muhammad the Apostle of Allah, and the worst matter is that of innovation and every innovation is misleading. Thus, these traditions contain a strong caution against innovations and a warning that such an act is a deviation from the right course." The Prophet sallallaahu `alayhi wa sallam ( may Allaah exalt his mention ) warned the people of the gravity of these innovations and of their bad consequences. There are many traditions adduced in this connection. And the Almighty has said: "...And whatsoever the Messenger (Muhammad) gives you, take it, and whatsoever he forbids you, abstain ( from it).." (S.59 A.7) Allah, Most High said: "And let those who oppose the Messenger's commandment (i.e. his sunnah: legal way, orders, acts of worship, statements, etc.), (from among the sects) beware, lest some Fitnah (disbelief, trials, afflictions, earthquakes, killing, overpowered by a tyrant, etc.) befall them of a painful torment be inflicted on them." (S.24 A.63) Allah, the Almighty said: "Indeed in the Messenger of Allah (Muhammad) you have a good example to follow for him who hopes in (the Meeting with) Allah and the Last Day and remembers Allah much." (S.33 A.21) And Allah the Almighty said: "And the first to embrace Islam of the Muhajiroon (those who migrated from Makka to al-Madina) and the Ansar (the citizens of al-Madina who helped and gave aid to the Muhajiroon) and also who followed them exactly (in Faith), Allah is well-pleased with them as they are well-pleased with Him. He has prepared for them Gardens under which rivers flow (Paradise), to dwell therein forever. That is the supreme success." (S.9 A.100) And Allah, the Almighty said: "This day, I have perfected your religion for you, completed My Favour upon you, and have chosen for you Islam as your religion." (S.5 A.3). This verse decisively indicates that the Almighty Allah has completed the religion for this Ummah, and has showered His blessings on them. His Prophet sallallaahu `alayhi wa sallam ( may Allaah exalt his mention ) passed away only after he had imparted the complete message of Allah to the Ummah as well as His legislations concerning sayings and deeds. He also stressed that all things invented by people and then attributed to the religion of Islam are innovations and to be rejected, even if their inventors did so in good faith. It is established that the Companions of the Prophet sallallaahu `alayhi wa sallam ( may Allaah exalt his mention ) and the righteous successors after them warned the people against innovations as they add to Islam and legislate what is not permitted by Allah, in line with the enemies of Allah such as the Jews and the Christians who added to their religion and innovated what was not allowed by Allah. Moreover, to admit innovation in Islam is to describe it as incomplete and imperfect. Such a belief is not only an evil but contradicts the following verse: "This day, I have perfected your religion for you...." and the sayings of the Prophet sallallaahu `alayhi wa sallam ( may Allaah exalt his mention ) which warn us against innovations. To celebrate the anniversary of the birth of Prophet sallallaahu `alayhi wa sallam ( may Allaah exalt his mention ) and the others, means that the Religion is not perfected by Allah (the Glorious, the Almighty) for this Ummah, and the Apostle did not impart to the people what was necessary regarding their religious duties, till these late ones appeared and invented in the religion what is not permitted by Allah, thinking that this would bring them nearer to Allah. Undoubtedly, this is a great danger and is tantamount to criticizing Allah the Almighty and the Prophet sallallaahu `alayhi wa sallam ( may Allaah exalt his mention ): whereas Allah the Almighty has already completed the religion and perfected His grace, and the Prophet sallallaahu `alayhi wa sallam ( may Allaah exalt his mention ) has conveyed the message openly and informed the Ummah of all such ways that will lead them to the Paradise and save them from Hell-fire. According to an authentic Hadith, on the authority of Abdullah bin Amr bin Al-As the Messenger of Allah sallallaahu `alayhi wa sallam ( may Allaah exalt his mention ) said: "Allah Ta'ala (the Almighty) did not send a prophet but obliged him to lead his people to the best way which is known to him, and warn them against the worst which is known to him. (Transmitted by Muslim). It is well-known that our Prophet sallallaahu `alayhi wa sallam ( may Allaah exalt his mention ) is the best of all the Prophets, the last and the most perfect of them regarding the way he conveyed the message and advised his people. Had the celebration of Milaad been an act of religion chosen by Allah for His servants, the Prophet sallallaahu `alayhi wa sallam ( may Allaah exalt his mention ) would have either explained that to his people, would have celebrated it during his life, or his Companions would have done it. As these did not happen, it becomes clear that Islam has no concern with Milaad. On the contrary, it is one of the innovations against which the Prophet sallallaahu `alayhi wa sallam ( may Allaah exalt his mention ) has warned his people as mentioned earlier. A host of scholars have not only rejected the celebration of Milaad but have warned against it in view of the evidences given above. According to the rule of the Islamic Shari'a all matters regarding legalization or prohibition and all disputes among the people, should be referred to the Book of Allah and the Sunnah of His Messenger sallallaahu `alayhi wa sallam ( may Allaah exalt his mention ) in line with the saying of Allah: A. "O you who believe! Obey Allah and obey the Messenger (Muhammad ), and those of you (Muslims) who are in authority, (and) if you differ in anything amongst yourselves, refer it to Allah and His Messenger sallallaahu `alayhi wa sallam ( may Allaah exalt his mention ) if you believe in Allah and in the Last Day. That is better and more suitable for final determination." (S.4 A.59) B. "And in whatsoever you differ, the decision thereof is with Allah (He is the Ruling Judge)." (S.42 A.10) Referring this issue back to the Book of Allah, we find it ordaining upon us to follow the Messenger of Allah sallallaahu `alayhi wa sallam ( may Allaah exalt his mention ) in his commandments and warning us against what ever he prohibits. Furthermore it tells us that Allah has perfected the religion for the people. So, as long as Milaad is not among the teachings of the Prophet sallallaahu `alayhi wa sallam ( may Allaah exalt his mention ) it cannot be a part of the religion which Allah has perfected for us and asked us to adhere to by following the Prophet sallallaahu `alayhi wa sallam ( may Allaah exalt his mention ). Again when we refer this issue back to the Sunnah, of the Messenger of Allah , we do not find either the Prophet sallallaahu `alayhi wa sallam ( may Allaah exalt his mention ) or the Companions doing it by themselves or asking others to do it. So it becomes evident that Milaad is not a part of religion, rather one of innovations and blind imitation of the people of the book, i. e. the Jews and the Christians in their festivals. With this argument in mind, it becomes crystal clear for everyone having the least insight and inclination towards truth and justice, that celebrating any birthday has nothing to do with Islam. It is rather among the innovations which Allah and His Messenger warned against emphatically. A wise man must not be deceived by seeing a large number of people doing it throughout the world because the truth is known and recognized by the evidences of Shari'a and not by the acts of a great number of people. Allah Ta'ala (the Almighty) says regarding the Jews and the Christians: "And they say, 'None shall enter Paradise unless he be a Jew or a Christian.' These are their own desires. Say (Muhammad) 'Produce your proof if you are truthful.' " (S.2 A.111) And the Almighty also said: "And if you obey most of those on earth, they will mislead you far away from Allah's Path. They follow nothing but conjectures, and they do nothing but lie." (S.6 A.116) Most of these innovations, in addition to their innovatory nature, also do not usually escape from a number of other evils, such as mixed gatherings of men and women, songs accompanied by musical instruments. drinking intoxicants, narcotics and the like. They may also involve the worst thing i. e. the greatest Shirk (polytheism), through showing exaggeration in the Messenger of Allah sallallaahu `alayhi wa sallam ( may Allaah exalt his mention ) and other saints and through praying to him, invoking his help or believing that he knows what is hidden and all similar claims which render a believer as an infidel. It is authentically reported that the Messenger of Allah sallallaahu `alayhi wa sallam ( may Allaah exalt his mention ) has said: "Beware of extravagance in the Religion: It has caused the people before you to perish." He also said: "Do not lavish praise on me as the Christians did with the son of Maryam (Jesus, the son of Mary) . I am just a bondman. So Simply say: The bondman of Allah and His Messenger." (Transmitted by Bukhari) It is curious to note that a great many people participate most actively in these celebrations and defend them vehemently, while they sit back from attending the obligatory forms of worship such as daily and Friday prayers. They are not even ashamed of this, nor do they realize that they are committing a great evil. Undoubtedly, this shows the weakness of their faith, their short-sightedness, and the deeply ingrained rust on their hearts because of sins and disobedience. We ask Allah's protection for us and for all the Muslims. It is even more astonishing to note that some people believe that the Messenger of Allah sallallaahu `alayhi wa sallam ( may Allaah exalt his mention ) is present at Milaad. Consequently they stand to greet and welcome him. That is not only a sheer lie but a worst form of ignorance, as the Prophet sallallaahu `alayhi wa sallam ( may Allaah exalt his mention ) shall neither come out of his grave before the Day of Resurrection, nor shall he meet the people or attend their meetings. Instead, he shall remain in his grave till the Day of Resurrection while his soul rests at the highest of the high with his Lord in the most exalted and highest place. Allah Ta'ala (The Almighty) says: "After that, surely, you will die. Then (again), you will be ressurrected on the Day of Ressurection." (S.23 A.15 & A.16). And the Prophet sallallaahu `alayhi wa sallam ( may Allaah exalt his mention ) said: "I am the first one to rise from the grave on the Day of Resurrection and I will be the first intercessor and the first one whose intercession is to be accepted". The aforesaid evidences from the Qur'an and Hadith prove beyond doubt that the dead people will come out of their graves only on the Day of Resurrection. All the scholars of Islam agree upon this. A Muslim should be aware of these things and must not be easily misled by the innovations and the superstitions created by the ignorant people with no authority from Allah at all. As for offering the blessings and greetings (Salat and Salam) to the Prophet sallallaahu `alayhi wa sallam ( may Allaah exalt his mention ) they are among the most preferred and virtuous deeds in accordance with the saying of Allah: "Allah sends His Salat (Graces, Honours, Blessings, Mercy, etc.) on the Prophet (Muhammad) and also His angels too (ask Allah to bless and forgive him). O you who Believe! Send you Salat on (ask Allah to bless) him (Muhammad), and (you should) greet (salute) him with the Islamic way of greeting (salutation i.e. As-Salaamu-Alaikum)." (S.33 A.56) The Prophet sallallaahu `alayhi wa sallam ( may Allaah exalt his mention ) has said: "Whosoever sends blessings on me one time, Allah sends blessings on him ten times." It is prescribed on all times, particularly at the end of each prayer. It is held obligatory at last Tashahud of each prayer by most of the scholars. It is strongly required at a number of occasions such as immediately after Adhaan (the call to Prayers), at the mention of the name of the Prophet , during the day of Friday and the night preceding it according to a host of Ahadith. This is what I wanted to emphasize regarding this issue. I hope it will satisfy everyone whom Allah has shown the light. How sad it is to see some devoted Muslims, known for their strength of faith and love for the Prophet sallallaahu `alayhi wa sallam ( may Allaah exalt his mention ) organizing such innovatory celebrations. Let us ask such people: "Tell us, if you belong to Ahl-as-Sunna and follow the Prophet , whether he himself or one of his Companions or their successors did this or is it no more than a blind following of the enemies of Islam from among the Jews and the Christians and the like? The love of the Prophet sallallaahu `alayhi wa sallam ( may Allaah exalt his mention ) is not reflected by the celebration on his birthday, but by obeying him, believing in his teachings, keeping away from what he prohibited and by worshipping Allah in the way he prescribed for us. It is also reflected through offering Salat and Salam to him from time to time, particularly at the mention of his name and during prayers. May Allah help us and all the Muslims to understand His religion, to continually confirm us on it, stick to Sunnah and keep away from the innovation. Indeed He is Generous and Kind. And May Allah Shower His blessings and mercy upon our Prophet Muhammad, his Posterity and his Companions. [summarized from an article by late Shaikh `Abdul `Aziz bin `Abdullaah bin Baaz (May Allah have mercy on him)
  2. jazakala khair cambaroo very true, we should forgive others in the same way we want allah to forgive us.
  3. Do you want an unconfused thoughts and an opened bosom and a calm soul and heart ? you have to ask allah's (pbth) forgiveness (ask pardon of your lord and turn to him repentant , he will cause you to enjoy a fair estate) [hud 3] do you want good and healthy body and a protection from diseases and disability ? you have to ask allah's (pbth) forgiveness (and O people ask forgiveness of your lord then turn into him repentant he will cause the sky to rain abundance on you and will add into you strength to your strength) [hud 52] do you want to be far away from the disasters and security from accidents and safty from problems and charms ? you have to ask allah's (pbth) forgiveness (but allah would not punish them while thou wast with them,nor will he punish them while they seek forgiveness) [al-anfal 33] do you want an abundance rain and pleasant offspring and an honest child and a lawful wealth and wide livelihood ? you have to ask allah's (pbth) forgiveness (and i have said seek pardon of your lord he was ever forgiving - he will let loose the sky for you in plenteous rain - and will help you with wealth and sons and will assign unto you gardens and will assign unto you rivers)[nooh 10,11,12] do you want an expiation of sins and an increasing in rewards and a higher rank ? you have to ask allah's (pbth) forgiveness (and say "repentance" we will forgive you your sins and increase(reward) for the right-doers)[ al-bakarah 58] The asking for allah's (pbth) forgiveness is your successful curement against sins and faults , thats why our prophet mohammed (pbuh) ordered us to ask allah for forgiveness forever and for always, as he said (hadith) " o people ask for allah's forgiveness and repent to him as i ask for it and repent to him 100 times aday" and allah accept the honest seeker for forgiveness because he expiates his sins , as he says (the repentant) : o allah i have made faults and sins , i didnt give you your full rights ,i oppressed myself ,the devil beats me , my soul tempted me to the wrong way , and i depended on your wide patience and your generous forgiveness and your great mercy,And now i came as a repentant , regretful and seeker for your forgiveness . so forgive me and eliminate my lowness and my fault because i have no god except you and there is no god except you . o allah if my sins are great ,,,,,,* so i knew that your forgiveness is greater if there is no one seeks your forgiveness except the obedient ,,,,,,*so, from whom the criminal will seek the forgiveness ? the only way is your satisfaction ,,,,,,* and your forgiveness and to be a muslim in a hadith ( the one who keeps asking for forgiveness , allah (pbth) will relief his sorrows and release his troubles and provide him with subsistence from where he doesnt expect ) And from the gentle stories that there was a man who was disable to bring babies because of a certain disease and the physicians failed to cure him ,then he asked one of the scientists who told him keep seeking for the forgiveness from allah (pbth) in the morning and at the evening .as allah said " And provide you with wealth and children" [ nooh 12 ] then he kept asking for the forgiveness, then allah (pbth) gifted him with the pleasant offspring then to every one who is worried and sad keep asking for the forgiveness of allah (pbth) because it withdraws the sadness and eliminates the grief ,As it is the curative balsam and the enough medicine
  4. the following site is helpful for memorising http://www.reciter.org/
  5. masha allah, jazakala khair i didnt know there was 9, i though there were only 7 conditions.
  6. ! Good Manners at Home! !! 1. Spreading kindness in the home 'Aa'ishah (RA) said: "The Messenger of Allah (SAW) said: 'When Allah (SWT) wills some good towards the people of a household, He introduces kindness among them.'" (Reported by Imaam Ahmad in al-Musnad, 6/71; Saheeh al-Jaami', 303) According to another report: "When Allah loves the people of a household, He introduces kindness among them." (Reported by Ibn Abi al-Dunya and others; Saheeh al-Jaami', no. 1704) In other words, they start to be kind to one another. This is one of the means of attaining happiness in the home, for kindness is very beneficial between the spouses, and with the children, and brings results that cannot be achieved through harshness, as the Prophet (SAW) said: "Allah loves kindness and rewards it in such a way that He does not reward for harshness or for anything else." (Reported by Muslim, Kitaab al-Birr wa'l-Sillah wa'l-Aadaab, no. 2592) 2.Helping one's wife with the housework Many men think that housework is beneath them, and some of them think that it will undermine their status and position if they help their wives with this work. The Messenger of Allah (SAW), however, used to "sew his own clothes, mend his own shoes and do whatever other work men do in their homes." (Reported by Imaam Ahmad in al-Musnad, 6/121; Saheeh al-Jaami', 4927). This was said by his wife 'Aa'ishah (RA), when she was asked about what the Messenger of Allah (SAW) used to do in his house; her response described what she herself had seen. According to another report, she said: "He was like any other human being: he would clean his clothes, milk his ewe and serve himself." (Reported by Imaam Ahmad in al-Musnad, 6/256; al-Silsilat al-Saheehah, 671) She (RA) was also asked about what the Messenger of Allah (SAW) used to do in his house, and she said, "He used to serve his family, then when the time for prayer came, he would go out to pray." (Reported by al-Bukhaari, al-Fath, 2/162). If we were to do likewise nowadays, we would achieve three things: 1. We would be following the example of the Prophet (SAW). 2. We would be helping our wives. 3. We would feel more humble, not arrogant. Some men demand food instantly from their wives, when the pot is on the stove and the baby is screaming to be fed; they do not pick up the child or wait a little while for the food. Let these Hadith be a reminder and a lesson. 3. Being affectionate towards and joking with the members of the family Showing affection towards one's wife and children is one of the things that lead to creating an atmosphere of happiness and friendliness in the home. Thus the Messenger of Allah (SAW) advised Jabir (RA) to marry a virgin, saying, "Why did you not marry a virgin, so you could play with her and she could play with you, and you could make her laugh and she could make you laugh?" (The hadeeth is reported in a number of places in the Saheehayn, such as al-Bukhaari, al-Fath, 9/121) The Prophet (SAW) also said: "Everything in which Allah's name is not mentioned is idleness and play, except for four things: a man playing with his wife." (Reported by al-Nisaa'i in 'Ushrat al-Nisa', p. 87; also in Saheeh al-Jaami') The Prophet (SAW) used to treat his wife 'Aa'ishah (RA) affectionately when doing ghusl with her, as she (RA) said: "The Messenger of Allah and I used to do ghusl together from one vessel, and he would pretend to take all the water so that I would say, 'Leave some for me, leave some for me,'" - and both of them were in a state of janaabah (impurity). (Muslim bi Sharh al-Nawawi, 4/6). The ways in which the Prophet (SAW) showed affection towards young children are too famous to need mentioning. He often used to show his affection towards Hasan and Husayn, as mentioned above. This is probably one of the reason why the children used to rejoice when he came back from travelling; they would rush to welcome him, as reported in the saheeh hadith: "Whenever he came back from a journey, the children of his household would be taken out to meet him." He (SAW) used to hug them close to him, as 'Abd-Allah ibn Jafar (RA) said: "Whenever the Prophet (SAW) came back from a journey, we would be taken out to meet him. One day we met him, Hasan, Husayn and I. He carried one of us in front of him, and another on his back, until we entered Madeenah." (Saheeh Muslim, 4/1885-2772; see the commentary in Tuhfat al-Ahwadhi, 8/56). Compare this with the situation in some miserable homes where there are no truthful jokes [i.e., jokes that do not involve lying], no affection and no mercy. Whoever thinks that kissing his children goes against the dignity of fatherhood should read the following hadeeth: from Abu Hurayrah (RA) who said: "The Messenger of Allah (SAW) kissed al-Hasan ibn 'Ali, and al-Aqra' ibn Haabis al-Tameemi was sitting with him. Al-Aqra' said: 'I have ten children and I have never kissed any one of them.' The Messenger of Allah (SAW) looked at him and said: 'The one who does not show mercy will not be shown mercy.'" Source: As-Sahwah.com
  7. Assalam Aliaikum Napolean a former rapper who used to rap with TUPAC SHAKUR one of the biggest rapper reverted to Islam and tells his story and advices others not to follow the path of hip-hop rap gang culture...very beautiful spread the word... link is below http://www.islamicmedia.com.au/napoleon.php
  8. Salamu alykum Jazakalaka khairan for the beneficial article may allah reward you. Tawheed has great importance as it is the pillar which islam is built upon and is something everybody should contemplate. It is the greatest need for mankiend, since there is no life for the heart nor delight nor tranquillity except through tawheed.
  9. allaah ayaan waydiisanayaa inuu inaga dhigo daad xaqa waafaqa, xasan daahir xaqiiqadiisa waan naqaanaa waxaanad iska yeel yeelaysaa hadalka ama jawaabta jaahilnimo ama tajaahulin dhagayso wuxuu ku hadli oo ah inay tahay sida wuxuu yidhi [somalida dhiigoodu waa noo xalaal inaan daadinaana waa mid saxiix ah waanan ubaahanahay inaan la dagaalo somalidu waa gaalo waana sanaadiqo waa isku mide waana dad diinta allaah aan ku dhaqmin dhagayso wakan hadalkiisiiye halkaa ka eeg} http://maktabada.com/Duruus/Axmed_Ciid/xasan_dahir.ram
  10. Wararkii ugu danbeeyey ee laga soo naqliyey kacdoonka qudbiyiinta..... Naxariis darada ahaa ee ay ku kaceen Maleeshiyadooda. {Bu'aale}01-11-06 Waxay ahayd arrin aad loo la yaabay markii Maleeshiyada Maxkamadaha Islaamiga intii ay gudaha u galeen goob caafimaad oo ay jiifeen Maleeshiyaad Daacad u ahaa Col Barre Hiraale kadib intii ay la soo baxeen rasaas ku fureen halkaas oo sida la sheegay ku naf waayeen ilaa iyo dhawr Maleeshiyo oo xilligaas bukaan ahaa. Guddoonka Sare ee Maxkamadaha Islaamiga ayaa ka hadlin falkaas oo loo baahan yahay in kuwii geystay la horkeeno sharciga Islaamka, mana dhicin falkan oo kale mudadii dagaalada sokeeye dalka ka socdeen. Waa wax lala yaabo oo laga naxo in qof dhaawaca oo dagaal lagu soo qabtay haddana isagoo Isbitaal Jiifa la dilo ayuu yiri mid ka mid ah Saraakiisha hayadaha u dooda Xuquuqda Aadanaha. Hayadda Elman oo ka mid ah hayadaha ku howlan Xuquuq Insaanka ayaa cambaareysay falkaas waxayna ka dalbatay Maxkamadaha Islaamiga in sharciga la horkeeno kuwii ku kacay falkaas. Sheekh Ibraahim Shukri (Abu Zeynab ) oo afhayeen u ah golaha maxkamadaha islaamka Soomaaliya ayaa isagu horey waxa uu u qirey eedeymaha loo soo jeedinayo Maxkamadaha islaamka ee ku aadan dilka maleeshiyooyinkii dhaawacyada qabay, waxaana uu sheegay in falkaasi ay u qabteen labo nin oo loo tirinayo in ay yihiin kuwii geeystay Wararka kale siday ahayd ayaan kusoo raray markaa waaalayaal waxaasi ma wax la xamili karaa allaah halaga baqdo oo waxa sidaasoo kale ah yaan layska dhaga marin waa wax aanay samayn xitaa gaaladu "subxaanahu atacaalaa camma yaquuluuna culiwan kabiiraa" maxaakiimtu wahay ku khaldan yihiin waxyaabo badan 1 caqiidada aadka u kala duwan ee ay haystaan dadka sian ugu kla tagsan caqiidada lagama yaabo inay keenaan wax midha dhaliya hadii su,aal la waydiiyo oo lagu yidhaahdo oo hadaa abada maanta yaa keenay siday u midha dhashay waxay ku jawaabayaan jawaabo kala duwan annagoo allaah talo saaranayna walal maxaakimtu intay isku tagen may odhan aan qabqablayaasha inala qaybsaday ama inala haysta magalada aan isak sarno dadkana aan u talina fikradaasi xitaa kumay dhalan laakiin waxa eeay markii maraykanka iyo wadamada kale oo somalida danta gaarka ah ka laha sida kiniya itoobiya america iyo wixii soo raaca ay dhoob dhoobeen ama kool kooliyeen nimankii la magac baxay{isbahaysiga la dagaalanka argagixisada} oo ahaa niman aan caqli badan lahayn gaalana ku adeegsanaysay waxay sameyen shacabku inay kacaan o ay la dagaalamaan nimankaa oo loo arayay xaqiiqaduna ahayd inay dadka diinta leh la dagaalamaan waana jabeen laakii taa laguma gaabsane marii shacbkii kacay waxay sameeyeen nimankii itaxaadka aha ama akhwaanka ahaa inay fidsadaan wadanka ama dhulka ay ka taliyaan kuna fidaan wadanka intii kale allaah ayaan waydiisanaynaa inuu hanuuniyee 2 waxay ku timid nabadu doonista allaah thuma doonista indheer aradka iyo sacabka oo ilaa maanta dawlad ama maamul sax ahi kama jiro meelhay ka taliyaan {maxaakimtu} 3 waxay heleen cid u jajaban o dagaal ahaan iyo hu ahaan iyo ciidan ahaanba ku caawisa sida wdamada gaalada iyo caamada oo aad ayay lacagtii uga dhameeyeen hadaba walalayaan wxaan aad io aad ula jeclaan lahaa walaalaayda islaamka ah inay ka digtoonadaan war marka u u yimaado waayo allaah ayaa yidhi {kuwa alaah rumeeyayoow hadii uu idiin yimaado war uu idiinla yimaado faasiq iska hubsada} markaa fisqigab wxa ka dran bidcada marka dhamaantiin waxaan idiin dardaarmayaa allaah inan ka baqano kuna dadaalo diinta islaamka ku dhaqan keeda
  11. laga yaabaa inay dad badan ka khaldamaan manhajka ay haystaan nimanka haysta amasheeganaya inay u cumaamateen dhiig daadinta ama cuniga xoolaha dadka goomaha dadka jilicsan laynta dadka iyadoon hubsimo jirin manhajkoodu muxuu yahay 1,shariifka ama hogaamiyaha foojariga ah ee dhiig daadiyayaasha waxa weeye janan ama {GENERAL}ka tirsan ciidamadaii somalia ee afwayne ama siyaad barre markay baaba,adayna waxa uu u biiray nimanka loo yaqaano islaaxa ama {jamaacatu islaax}waa nin khilaafsan waxay ku dul sugnaayeen salafkii madana haday tahay dhiiga iyo siday uga baxasan jireen inay daadiyaan iyo haday tahay dhan kastaba 2,xasan daahir aways oo ahaa isna janaraal ama nin gumaadi jiray dadkaa waxa ka mid ah gacan-ku-dhiigle Xassan Turki oo dad badan oo reer Somaliland ah ku xasuuqay Tuulada Haro-Sheikh sandkii 1989-kii. waxa baadhitaan luqu ogaaday in agoontii uu Abayaashood xassan Turki ku xasuuqay Haro-sheikh ay joogaan oo ku dayacanyihiin degmada Odweyne iyo Duleedada Togdheer wax kale oo Cimaamada isku qarinaya oo Bustaha hoostiisa ku jira Cabdiqaasim Salaad oo la wada ogyahay ninka uu yahay waana masuulkii saxeexay warqadii lagu fuliyey xsauuqii Xeebata Jasiira ee lagu laayey dhalinyaradii Reer sheikh Isaxaaq sanadkii 1989 Haddii xaaladda la isku soo duubo waxay noqonaysaa danihii guracnaa ee kursi-raadiska ahaa, dhaqaale-doon iyo awood raadin cimaamad loo soo huwaday ama Toob gaaban loo soo xidhay, waxay maxkamadudu ka dul xidhanayaa shaadhkii qabqablenimada iyo kii qabiilka Qamiis weyn oo ay doonayaan in ku kaldaan dadka caadifiga ah ee aan meel fog wax ka eegi karin iyo dadka diinta jecel ee daacada ah. Waayo wax isbedelay ma jiraan, wax horumar ah iyo maamul ah oo meelihii ay qabsadeen ay ka hirgaliyeen ma jiro, haba u horayso Magaalada Muqdisho, wali wey yaacayaan oo meelo ayey ku duulayaan.........Mogdishuna wey dayacantay oo maamul ma leh, dadkii ku noolaana Cabsi iyo Gaajo ayaa ku habsaday waxaan ka xumay ninka masuulka sheeganaaya ee Maxkamdaha u hadlay isaga oo leh (Dadka reer Somaliland waxa ay Diinta Islaamka ka Yaqaanaan Heesaha Nabi Amaanka ah) Runtii waa wax lagu xumaado hadalkaa uu ku nisbeeyey Culimada iyo qoomiyada reer Somaliland, ninkaa wadaadka sheeganayaa Dadyahaw Diinta Islaamka waa ku dhalateen, waana ku dhaqanteen yaan la idin jaah-wareerinin oo Al-itaaxaad idinka fushanin u jeedooyinkooda Diinta Islaamku waa naxariis iyo nabadgalyo Ilaahay....subxaana wata caalaa uu idinku manaystay oo Nabagii Subanaa ee Maxamad ahaa naxariis iyo nabad galyo kurkiisa ha ahaatee uu idin soo gaadhsiiyey. Diinta Islaamku maaha maanta mid aa u daba-fadhiisanaysaan Daahir Aweys iyo gacan-ku-dhiigle Xassan Turki
  12. {fitnadada nimanka la baxay maxaakim islaamiya iyo makhrajka fitnadaa} walaalayaal waxa laga yaabaa inay dadka inbadan khal khal galisay nimanka kasoo daahiray ama kasoo bxay magaalada muqdisho ee la magac baxay{maxaakimta} dadkuna waxay ugu qaybameen sadex qaybood 1 dada xidhiidhiyay oo jeclaaday lana macnoqday 2 dad dhex dhexaada oo xdhidhiyay inay xaqa ku waafaqsan yihiin kana bari noqday intay xaqa ku khilaafsan yihiin 3 dad iyagu coladiyay colaad dhamaystiran oo aanay wax naxariisi ku jirin ama waxa udabcida dhan kasta rabana inay baabiiyan xita ashkhastoda laayaan dhiigoodana xalaashadaan qolada hore oo an odhan karao waa dad aad u caqli yar waa dad ay taageeradaa ku kalifayso asbaabi 1 jahli ay diint jaahiliin ka yihiin oo aanay garanayn waxa allaah ka yidhi dhiiga iyo inuu yahay dhiigu arin aad u khatara oo aan lagu dhiiran karayn maadaama oo allah uu u shegay ciqaabo sidoo kale rasuulka axaadiithtiisa lagu hayo ciqaabo kale waxa ka mida waxyabaha inaga zajrin kara tageradaa indhaha la.a allaah waxa uu qor,anka ku yidhi qofka daadiya dhiig xaqdaro ku daadaiya sida manta ay samaynayaan maxaakimta dadka ka tirsano waxa lagu abaal marinayaa jahanamo wuu ku waarayaa allah ayaa u cadhoonaya waa uu ka fogaynayaa naxariistiisa waxaanyy allah u diyaariyay cadaab waynn waxa nabiguna yidhi calayhi assalaatu wasalaam qofka qof aduunkan xaqa daro ku dila kii uu dilaya ayaa qiyaamaha soo qabanaya dabadeeto carshiga ayuu hoos keenayaa waxa uu odhanayaa alloow bal adoonkan naft iga jaray muxuu iiga gooyaya naftayda ii waydii waliba waxa rasuulku yidhi isagoo dhiigu ka da,ayo markaa waxaan odhan laha qoladaa indha la,aanta ku taageraysa u fiirsada waxay samaynayan iyo dhiiga ay xaq darada ku daadainayaa nimanka sheeganya maxaakim e diinta idiinku soo gabanayaa allaah ka baqda malin kasta qof leh allaah ayaa kaligi cibaado mutaystay aay dilayaan waxaad eegtaan qisadan naxdinta leh ee uu soo rarayo walaal walaalaha ka midi
  13. I was in hargeisa a month ago and it was fine and peaceful. As a matter of fact it was more peaceful then any western country i have been to including Great Britain and North America, therefore this information does not make sence and there must be alterior motives for this comment.
  14. SOONKA IYO RAMADAANKA FADLIGIISA Asalamu caleykum yaa muslimiin! Sidaa dhamaantiin la wada socotaan waxaa fooda nagu soo haya bishii barakeysneyd {Ramadan}. Marka waxaa is tusay inaan mawduucyo ka hadlaaya soonka iyo bisha bareykeysan aan halkaan idin kula qeybsado, oo aan dad u wada diyaar ah noqono bishaan iyo shaqada nalaka rabo haddaan nahay muslimiin. Ee fadlan ku aqrisada faham wacan iyo qalbi xaadir ah: Muxuu Yahay SOON? Soonku waa tiirka afaraad ee shanta tiir ee Islaamka. Wuxuuna ka mid yahay cibaadooyinka kuwa ugu fadliga badan. Sharciguna wuxuu soon u yaqaannaa in soon la niyaysto iyadoo Alle loogu dhowaanayo, lagana reebtoomayo oo la iska daynayo waxyaabaha soonka burriya, inta u dhexaysa marka waagu baryo iyo marka qorraxdu dhacdo. Si loo helo oo loo gaaro ajarka wayn oo Ilaaheey uu ugu talagalay addoomadiisa soonka la yimaada, haddii aan lala imaan niyada soonka, ama aan laga reebtoomin waxyaabaha soonka buriya, sharciga Islaamka uma aqoonsanayo in waxaa lala yimid ay yihiin soon sharci ah. Sidaa daraadeed qofka muslimka ahi isagoo aan niyo la imaan haddii uu iska daayo waxyaabaha soonka jabiya oo dhan, sida cunidda, cabidda iwm, falkaa uu la yimid iyo rafaadkaa uu maray ma noqonayo mid loogu dhowaado Alle Subxaanahu Watacaalaa (SW), ajarna kama helayo. Sida tusaale ahaan: dadka cunta joojinta sameeya marka ay rabaan inay ka ashtakoodaan dhib ay tabanayaan, ama dadka raba inay iscaateeyaan, amaba duruufo kale oo haysta awgood isaga joojiyey waxyaabaha soonka jabiya. BISHA RAMADAN Bisha Ramadaani waa bil khayr, waa bil barako, waxaana Ilaaheey ku gooni yeelay fadiilooyin iyo wanaagyo badan, oo ay ugu horreeyaan kuwan soo socda: 1) Waa bishii Quraanka: waxaa la soo dejiyey kitaabkii qatimay oo ugu dambeeyey kutubtii uu Ilaaheey soo dejiyey, waxaana lagu soo dejiyey Nebigii ugu dambeeyey Nebiyaasha Ilaahey SW uu soo diray waa Nebi Muhommed Salalaahu Caleyhi Wasalam (SCW). 2) Waa bishii kutub badan oo kale la soo dejiyey: Rasuulkuna SCW isagoo sheegaya kutubtaa iyo marka la soo dejiyey ayuu wuxuu yiri: "Habeenkii ugu horreeyey bisha Ramadaan waxaa la soo dejiyey Suxuftii (Warqadihii) Nebi Ibraahim. Kitaabkii Tawreet ahaana waxaa la soo dejiyey 6dii Ramadaan. Injiilna waxaa la soo dejiyey 13kii Ramadaan. Zabuurna waxaa la soo dejiyey 18kii Ramadaan. Qur'aankana waxaa la soo dejiyey 24kii Ramadaan".3) Waa bisha ay ku jirto Laylatul-qadrigu: Laylatul-qadrigu waa habeen ka khayr badan kun bilood (sideetan iyo sadex sano iyo afar bilood), waana habeen barakaysan. Habeenkaasna wuxuu ku jiraa 10ka bari ee ramadaanka ugu danbeeya. 4) Waa bishii xoraynta: waa bil habeen kasta oo ka mid ah Ilaaheey uu dad badan Naarta ka xoreeyo, qof kasta oo muslim ahina uu maalin iyo habeen kasta leeyahay duco laga ajiibayo (laga aqbalayo). 4) Waa bisha shayaadiinta la xiro: waa bisha shayaadiinta oo dhan la xiro, albaabada Naarta oo dhanna la xiro, albaabada Jannada oo dhanna la furo. Arrimahaas oo dhani waxay dhacaan oo la sameeyaa habeenka ugu horreeya bishaas. Rasuulkuna SCW isagoo arrintaa ka hadlaya ayuu wuxuu yiri: "Marka bisha Ramadaan soo gasho waxaa la furaa albaabada Jannada, waxaa la xiraa albaabada Naarta, waxaana sil-silado lagu xiraa shayaadiinta". Xadiisku wuxuu xusay in marka Ramadaanku soo galo shayaadiinta la xir-xirayo, marka la xirxirana way taag darraynayaan oo way daciifayaan, oo ma awoodayaan marka bishaas lagu jiro inay sameeyaan wixii ay samayn jireen marka aan bishaas lagu jirin. Xadiisku ma dhihin shayaadiinta waa la dilayaa ama way dhimanayaan, laakiin waxaa kali ah oo uu yiri: waa la xir-xirayaa, shaydaanka xiranina waxaa dhici karta inuu wax dhibo oo haraati, iwm rido isagoo meeshiisa ku xiran, laakiin dhibkiisu wuu ka yaraanayaa midkii uu wadey bishaa ka hor. Maadaama uu xiran yahayna dhibkiisu wuxuu la ekaanayaa hadba qofka uu rabo inuu dhibo inta soonkiisu uu awood leeyahay, oo qofkii soonkiisu dhamaystiran yahay oo xoog leeyahay wuxuu isaga celinayaa si uusan iskaga celin karin qofka soonkiisu xosh-xoshka yahay Waxaa jira dad badan oo muslimiinta ka mid ah oo sooma laakiin aan tukan, sidaa awgeed ayaa waxaa laga yaabaa in dadka qaarkood ay iswaydiiyaan sidee ayuu noqonayaa dadkaa soonkoodu, ma soon dhamaystiran oo Ilaaheey aqbalayaa mase...? Su'aashaa waxaaan leenahay: Islaamku waa mid is-haysta oo aan kala goo-go'i karin, sidaa awgeed waxaa ruuxa muslimka ah ku waajib ah inuu waajibaadka oo dhan ula yimaado sida ay yihiin, si uu u helo Ilaaheey raalli ahaanshihiisa, uguna guulaysto naxariistiisa. Tiirarka Islaamka oo shanta ahina waxay la mid yihiin dhisme dhamaystiran, wuxuuna Rasuulka SCW ku tilmaamay salaadda in ay tahay dhismahaa tiir-dhexaadkiisa ama laf-dhabartiisa, waxayna cibaadooyinka kale dheertahay ahmiyad wayn oo dheeraad ah, qofkii iyada ka tagaana wuxuu noqonayaa qof dhismahaa dumiyey. [Akhri ahmiyadda Salaadda] Qofkii salaadda ka tageyna haddii uu rumaysan yahay inaysan salaaddu waajib ku ahayn uusana ahayn qof Islaamka dhowaan soo galay oo ka jaahil ah iwm, wuxuu noqonayaa mid gaaloobay, oo xerada Islaamka ka baxay, laakiin haddii uu aaminsan yahay in salaaddu waajib ku tahay laakiin uusan xaqqeeda ka soo bixin wuxuu noqonayaa mid faasiq ah, oo iimaankiisu daciif yahay, Islaam-nimadiisuna kala dhiman tahay, haddii uu markaa la yimaado soonka waxaa ka dhacaya soonkii laga rabey, oo aakhiro loo ciqaabi mayo soon la'aan awgeed. Laakiin wax ajar iyo fadli ah oo uu sugayaa ma jiraan, in Ilaaheey uu isaga naxariisto uun ma ahane. Ilaaheeyna ha ka cabsadeen dadka soomaya oo aan salaadda tukanaynin, hana xasuusteen ciqaabka wayn oo loo diyaariyey dadka salaadda ka taga, waxaana lagama maarmaan ah in la ogaado in qofku wax kasta oo wanaag ama xumaan ah oo uu la yimaado in mid walba buug gooni ah loogu qorayo, oo uu ajar ka helayo wixii uu sifiican u guto, wixii uu ku xad gudbaana dushiisa ay noqonayaan, sida uu Ilaaheeyba u yiri: "Qofkii camal fala oo sameeya wax la'eg Atamka (amaba ka sii yar) oo khayr ah wuu arkayaa (aakhiro oo waxba la duudsiin mayo), qofkii sameeya intaa wax la'eg oo xumaan ahna wuu arkayaa, oo waa la soo hor-dhigayaa". Soonku wuxuu leeyahay fadli wayn, oo qormadeenan aan lagu soo wada koobi karin, laakiin waxaa qaarkiis faah-faahinaysa axaadiistan soo socota: 1) Soonka Jannada ayaa lagu galaa: waxaa laga wariyey saxaabi la yiraahdo Abuu Umaama (a.k.n) in uu Rasuulka SCW ku yiri: "Waxaad itustaa camal aan Jannada ku galo? markaas ayuu Rasuulku SCW ku yiri: Soonka qabso, oo ka adkaaw, wax isaga la mid ahi ma jiraane". 2) Soonku waa gaashaan Naarta la iska xijiyo: wuxuuna Rasuulka SCW yiri "Soonka waa gaashaan uu addoonku iska xijiyo Naarta". Soonku wuxuu kala dhex galaa addoonka sooman iyo Naarta, sidoo kale wuxuu ka hor istaagayaa waxyaabaha naftu jeceshahay oo Naarta darbigeeda ah. Naarta waxaa ood looga dhigay waxyaabaha naftu ay jeceshahay, ayna u sahlan tahay inay ku dhaqaaqdo, sida waajibaadka oo laga tago iyo xaaraanta oo la iska dabaasho, ooddaa Naartuna waa mid jilicsan oo ay sahlan tahay in inta laga tillaabsado loo gudbo Naarta. Jannada laftikeedu way u baahan tahay soonka, sababtoo ah Jannada waxaa lagu wareejiyey oo darbi iyo xayndaab looga dhigay waxyaabaha naftu dhibsato oo ku adag, soonkuna wuxuu nafta ka gooyaa waxyaabaha ay marka hore jeceshahay, oo loo yaqaan "Shahawaatka", laakiin ay dib uga shallayso. Camalka Jannada lagu gaaraa wuxuu la mid yahay buur la fuulayo, midka Naarta lagu gaaraana wuxuu la mid yahay iyadoo buurta laga soo degayo oo kale. 3) Dadka soomani waxay leeyihiin albaab albaabada Jannada ka mid ah, oo layiraahdo "Ray-yaan", albaabkaa iyaga oo kaliya ayaa loo sii qabtay (loo xajisay), cid kalena ka gali mayso, sida ku xusanba xadiis ay Bukhaari iyo Muslim wada wariyeen. 4) Soonka iyo Qur'aanku waxay u shafeeco qaadaan qofka sooman, oo Ilaaheey ayey kala hadlaan iyadoo soonku leeyahay: Ilaaheyoow waxaan anigu u diiday raashinkiisii iwm, ee shafeeca qaadka aan u shafeeco qaadayo iga yeel. Qur'aankuna uu leeyahay: Ilaaheyoow waxaan u diiday hurdadiisii oo aniga aqrintayda ayuu ku soo jeeday, markaa ayaa Ilaaheey shafeecadooda aqbalayaa oo Jannadiisa galinayaa. Qofkii wanaag sameeyey oo Qur'aan ku soo jeeday xaaladdiisu waa middaa quruxda badan oo aan xusnay, laakiin qofkii ku soo jeeday turub, dubnad, filin iwm, waa inuu ogaado in waxyaabahaasi aysan Alle SW Janno uga codsan karin, waxay ay qaban karaanna waa lala wada socdaa. Soonku wuxuu leeyahay laba rukni ama laba tiir oo uu ku dhisan yahay, haddii midkood la waayana uu dumayo, labadaa tiirna waxaa kala yihiin: 1) In laga reebtoomo oo aan loo dhowaan waxyaabaha soonka buriya, laga billaabo marka waagu dillaaco ilaa laga gaaro qorrax dhaca. 2) In lala yimaado niyada soonka: sida aan horay u soo xusnayba niyaddu waxay kala saartaa waxyaabaha cibaadada ah iyo kuwa aan cibaadada ahayn, oo aan loogu talagalin in Ilaaheey loogu dhowaado, sida haddii ruux uu iska daayo maalin dhan waxyaabaha soonka jabiya, isagoo ulajeeda mudaharaadid iyo ashtakoosho, markaa wax ajar ah ka heli mayo soonkaa uu la yimid, cibaadana noqon mayo, laakiin haddii uu u niyaysto inuu Alle SW ugu dhowaado, dabadeedna uu iska daayo waxyaabahaa wuxuu u noqonayaa soonkaa uu la yimid cibaado laga abaal marinayo, Ilaaheey agtiisana giime ku leh. WAXYAABAHA SOONKA BURRIYA Waxaa jira waxyaabo la doonayo in soonka laga ilaaliyo oo laga dhawro, oo haddii ay soonka isku yimaadiin uu soonku burayo, waxyaabahaasina waa shan waxyaabood oo kaliya, wuxuuna soonku shantaa waxyaabood ku jabaa marka si ula kac ah loo sameeyo, laakiin haddii qofka la qasbo ama uu soonka hilmaamo, dabadeedna uu sameeyo oo uu la yimaado mid kuwaas ka mid ah isagoo hilmaansan, soonkiisu ka jabi mayo, isla marka uu ogaado oo uu soonka soo xasuusto ayuu joojinayaa wixii uu ku jiray, dabadeedna soonkiisa ayuu sii wadanayaa, lagamana rabo wax qallo ah, haddii laakiin qofku uu mid shantaas waxyaabood ka mid ah sameeyo, isagoo u bareeray, soonkiisu waa jabayaa, inta maalintaas ka dhimanna waxaa ku waajib ah inuusan waxyaabaha soonka jabiya u dhowaan, oo uu baaqi ku ahaado una dhaqmo sida dadka sooman oo kale, ilaa qorraxdu ka dhacdo. Waxaa shantaas ahayn oo soonka jabin karaana kuma jiraan kitaabka iyo sunnada, wax daliil ahna looma hayo, waxaana sida badan muslimiinta diinta ku adkeeya waxyaabo daciif ah, amaba aan asal iyo raad toona diinta ku lahayn, oo mar dambe ku soo kordhay, sida cadhuufta tirada badan oo dhulkeenii lagu hallayn jiray, dadkana dhuunta ka qallajin jirtay, bal fiiri Allaha na hanuuniyee sida ay dadku ugu dhibtoodeen waxyaabaha aan diinta ka tirsanayn, dhulkiina uu ugu wasaqoobay, qofkuna haddii uu shantaas si-fiican u fahmo wuxuu aad iyo aad u kala garan karaa waxyaabaha soonka jabiya iyo kuwa aan jabin. Waxayna shantaasi kala yihiin: 1) Galmada (raga iyo dumarka isu tagidooda): haddii arrintaasi dhacdo soonku waa jabayaa, waxaana waajib ah in maalintaas sida xaraanta ah loo afuray la soo qalleeyo, intaana waxaa sii dheer sidoo kalena waajib ah in ninka soonkiisa sidaa ku fasahaadiyey uu la yimaado, oo uu bixiyo kafaarogud, wuxuuna ula imaanayaa sidan soo socota: (A) Wuxuu xoraynayaa qof addoon ah (sida qof dagaal diineed oo dhexmaray muslimiinta iyo gaalada lugu soo qabsaday), haddii uu awoodi waayo xorayntaas xag dhaqaale awgiis ama wayn iyo jirid la’aan uusan addoonkiiba jirin, waba sida hadda taagan oo kalee, wuxuu u gudbayaa darajada labaad, oo ah: (B) Inuu laba bilood oo isku xigta, kala go’na aan lahayn uu soomo, haddii uusan awoodi Karin inuu labadaas bilood soomo wuxuu haddana u gudbayaa darajada saddexaad, oo ah: © Inuu quudiyo oo raashin sooyo lixdan miskiin. Haddii uu saddexdaa qaybood uu midna awoodi waayo kafaaradii way ka dhacaysaa, sababtoo ah Rasuulka SCW ayaa waxaa u yimid nin falkaa ku kacay maalin Ramadaan, tabar iyo awoodna u waayey inuu kafaarogud sameeyo, wuxuuna markaa ka riday kafaaaro gudkii, isagoona siiyey timir uu reerkiisa siisto, maadaama uu ka cabtay faqri fara-goys ah, Ilaaheeyna dadka kuma uu waajibiyo wax aysan awoodin. Laakiin haweentii soonkeedu sidaas ku fasahaaday iyada lagama rabo kafaarogudka ninka laga rabo, ee waxaa laga rabaa wixii ka soo hara. 2) Is-matajinta: haddii qofku si ula kac ah isku matajiyo, soonkiisu wuxuu noqonayaa mid buray, laakiin haddii mataggu ka awood bato oo isagu uusan iska raad-raadin, dabadeedna uu matago soonku ka jabi mayo, waxaa sidaas la mid ah haddii qofku uu rabey inuu cadaysado, dabadeedna uu sidaas ku matago isagoon isagu rabin inuu matago, markaas oo kale soonku ka jabi mayo, waxaa Abuu Hurayra (a.k.n) laga soo wariyey inuu Rasuulka SCW yiri “Qofkii mataggu ka awood bato oo sidaa uu uga yimaado wax qalle ah lagama rabo, qofkiise isagu is-matajiya isagoo ula kacaya ha soo qalleeyo soonkaâ€. 3-4) Cunitaan iyo Cabitaan: haddii qofku isagoo soonka og uu wax cuno ama cabo soonkiisu waa jabayaa, laakiin haddii uu wax cuno ama cabo isagoo la qasbay ama hilmaansan inuu sooman yahay, soonkiisu jabi mayo, sida Rasuulka SCW u yiri “Qofkii sooman oo wax cuna ama caba isagoo hilmaansan soonkiisa ha dhamaysto oo ha sii wato, Ilaaheey ayaana wax uu cuno iyo wax uu cabo siiyeyâ€, marka uu soo xasuusto oo ay ku soo dhacdo inuu sooman yahay waxaa laga rabaa inuu raashinka iska joojiyo, dabadeedna soonkiisa sii wato. 5) Imaashaha dhiigga caadada (xaylka) ama dhiigga nifaaska oo yimaada ka dib marka haweenku dhalaan: marka dhiiggaasi yimaado soonku waa jabayaa, waxaana kaliya oo laga doonayaa haweentaa muslimadda ah oo dhiiggaasi ka yimid in marka soonku dhamaado ay soo qallayso intii maalmood ee dhaaftay, iyadoo wax dambi iyo daalac ah aan loo raacanayn, sababtoo ah kuma aysan kicin wax dambi ah, ee sidii la faray ayey samaysay Soonka waajibka ah sida Ramadaanka, soonka kafaara gudka iyo midka la nadray (la sharday, sida iyadoo la yiraahdo Ilaaheeyoow haddiii aad I caafido maalin ayaan soomayaa, iwm). Soonku waajibka yahay waxaa ku wajib ah qofka soomaya inuu soonka niyaysto, inta u dhexaysa marka qorraxdu dhacdo iyo marka waagu baryayo, inta u dhexaysa labadaa waqti haddii uu soonka niyaysto soonkiisu wuxuu noqonayaa mid sax ah, haddii uu si ula kac ah uga tagana soonkiisu ansixi mayo, sida uu Rasuulkuba SCW u yiri: "Qofkii niyada soonka aan soo go'aansan, oo aan soo sugin waa bariga ka hor, soon uma jiro". Waxaa wariyey Tarmiidi, Abu Da’ud, Wanisaa’I, iyo Daaramiye oo uu ku wariyey kitaabkiisa Isnaadu Saxiix. Laakiin qofkii niyada habeenkii hilmaama ee subaxdii xasuusta, amaba aan ogayn in bishii soonku dhalatay, ee ka dib markuu wax cunay ama cabay ogaada in ay Ramadaan tahay, waxaa laga rabaa in isla marka uu xasuusto ama ogaado uu niyada la yimaado, soonkiisana halkaa ka siiwato, wax qallo ahna lagama rabo, dhibna ka soo gaari mayo hilmaankaa ama ogaan la'aantaa, sababtoo ah Rasuulka SCW ayaa wuxuu yiri: "Ilaaheey wuxuu ummaddayda ka daayey oo ka dejiyey wixii ay ku gefaan, wixii ay hilmaamaan, iyo wixii lagu qasbaba". Waxaa wariyey Ibnu Maajix, iyo sh. Albaani oo uu ku wariyey kitaabkiisa Irwaa. Qofkii soonka u suxuurtaana wuxuu la mid yahay qof niyadii la yimid, sababtoo ah qofkaasi wuxuu u suxuurtay inuu Alle ugu dhowaado iyo inuu awood u yeesho soonka, maadaama uu sidaa awgeed u suxuurtayna waxaa laga helay ulajeedkii la rabey, oo ahaa in soonku uu noqdo mid Alle loola jeedo, uuna ka soocmo cunta iska joojinta, iwm. Niyadu waa shaqo qalbigu qabto oo aan dadku daalacan karin, sidaa awgeedna marka lala imaanayo afka looga dhawaaqi mayo, korna loo qaadi mayo niyaysiga, sida dadka qaarkoodba ay sameeyaan, oo marka salaadda Maqrib la tukado ka dib ayaa meelaha qaarkood waxaa ka dhici jirtay ogaanteey in imaamka lagu yiraahdo noo xir soonka, dabadeedna markaa ayuu u meerin jiray, iyadoo iyaguna ay ka daba meersanayaan, soonka iyo cibaadooyinka kalena wasy ka siman yihiin in aan waxa la niyaysanayo afka looga dhawaaqayn, sidan horay u soo xusnayba Waxaa u bannaan oo loo rukhseeyey qofka musaafirka ah inuu iska afuro haddii bil Ramadaan lagu jiro, waxaana rukhsaddaas la siiyey qof kasta oo musaafir ah, waxaana aan kala duwanayn qofka soonka ku rafaadaya oo aad ugu dhibtoonaya, sida dadka lugta ku safraya, gaar ahaan dhulka kulaylaha ah, iyo qofka aan rafaadkaas marayn, sida dadka diyaaradaha, maraakiibta, baabuurta, tareennada ku safraya qaarkood. Xigmad wayn ayaana ku jirta rukhsaddaa iyaga oo dhan la wada siiyey, sababtoo ah safarku sidiisaba waa mid rafaad iyo dhib aan ka marnayn, haba lagu kala badnaadee, oo waxaa laga yaabaa in qofku meel uusan aqoon u safro, dabadeedna uu lumo, ama meel uu wax ka gato uu waayo, amaba inuusan af-garanayn dadka ku nool meesha uu u safray, wuxuuna Rasuulku SCW ku tilmaamay safarka inuu yahay qayb ama jab cadaabta ka mid ah, wuxuuna Abuu Hurayra (a.k.n) ka soo wariyey Rasuulka SCW inuu yiri “Safarku waa cad ama qayb cadaabta ka mid ah, wuxuuna qofka u diidaa hurdadiisa, cuntadiisa iyo cabitaankiisa, ee qofku marka uu dantiisa dhamaysto ha u deg-dego reerkiisii iyo ciddiisii.†Waxaa wariyey Sh. Bukhaari. QOFKII MAR WALBA AMA BADANAABA SAFAR KU JIRAA MA AFURI KARAA? Haa, waa afuri karaa, sababtoo ah afuridda looma bannayn qofkii mar kaliya safraya oo kaliya, ee waxaa loo banneeyey qof kasta oo safar ku jira, haba noqdo mid badanaaba safar ku jira, sida dadka diyaaradaha, tareennada, tareellada iwm wada, oo marna waddada ku sii jira, marna ku soo jira. Marka hore Ramadan Wacan. Wabacdi, sidaa la wada soconaba waxaaa ku dhex jirnaa tobankii habeen ee bisha Ramadan ugu danbeysay, tobankaas habeen oo ay ku jirto habeen la yiraahdo "Habeenkii Leylatul-Qadri". Marka waxaa su'aal u baahan inaa is weydiino maxey habeenkaas habeenada kale uga duwantahay ama uga fadli badan tahay? Jawaabtu waa sida soo socota..... Laylatul-Qadriga waa habeen fadligiisu aad iyo aad u wayn yahay, waxaa ka mid ah.... (1) waa habeen camalka la qabtaa uu ka khayr badan yahay midka la qabto kun bilood (yacni 83 sanno iyo 4 bilood) oo habeenkaas uusan ku jirin. (2) waa habeenkii Quraanka Lawxul-Maxfuudka laga soo dejiyey, iyadoo la keenay meel la yiraahdogurigii Cizziga iyo Sharafta, dabadeedna qayb-qayb Nabiga SCW loogu soo dejiyey, muddo saddex iyo labaatan sano gudohood ah. (3) waa habeenka Lawxul-maxfuudka laga soo dejiyo oo laga soo qaado sannadka waxyaabaha dhacaya, sida wixii dhimanaya, wixii dhalanaya, risiqa iwm, iyadoo loo keenayo oo loo dhiibayo malaa'igta u xilsaaran arintaas. (4) Waa habeen malaa'igta la soo dejiyo, iyadoo uu ka mid yahay Malaku Jibriil, habeenkaa Allaah SW ayaa karaameeyey, kitaabkiisa ku xusay. Waxaana qof kasta oo muslim ah u haboon ah inuu ku dadaalo sidii uu u haleeli lahaa habeenkaas qaaliga ah, oo uusan u seegi lahayn, habeenkaasi waa habeen Ilaaheey uu ummaddaan u gaar yeelay, qofkii haleelana khayr dhamaantiis ayuu haleelay, Rasuulkuna SCW isagoo fadliga habeenkaas ka hadlaya ayuu wuxuu yiri: "Qofkii Laylatul-Qadriga kaca (yacni habeenkaa cibaado sameeya) isagoo aaminsan, ajar iyo xasanaadna Ilaahey ka dalbanaya waxaa loo dhaafayaa dambigiisii hore". Waxaa wariyey Bukhaari iyo Muslim. Habeenkaas maadaama uu yahay mid fadli wayn leh, ahna mid aad iyo aad qofka muslimka ah ugu muhiim ah, ayaa asaxaabtu waxay jeclaysteen inay ogaadaan habeenka uu yahay, qaar iyaga ka mid ahi waxayba ku riyoodeen inay ku jirto tobanka ugu dambeeya soonka, markaa ayaa Nabiga SCW wuxuu yiri: "Ku dadaala Laylatul-Qadriga habeennada tirada is-dheer (kisiga) ah, sida 21, 23, 25, 27, iyo 29, oo ku jiraan tobanka ugu dambeeya Ramadaanka." Waxaa wariyey Bukhaari iyo Muslim. Markii uu Rasuulku SCW sidaas yiri ayaa waxaa la ogaaday inay ku jirto tobanka ugu dambeeya soonka, gaar ahaan habeennada kisiga ah, laakiin axaadiista badankood waxayba sii cayimeen oo ay sheegeen inay tahay habeenka 27-aad, iyo kuwa kaleba waxaa haboon in dadaal dheeraad ah la sii-siiyo, oo si fiican loogu dadaalo, iyadoo cibaado lagu soo jeedayo. HADAAN OGAADO HABEENKA LAYLATUL-QADRIGA MAXAA LEEYAHAY? Maadaama asaxaabtu aysan ogolayn in waqti muhiimaddaas lehi uu dhaafo, ayaa Caa'isha oo ahayd xaaskii (sowjadii) Nabiga SCW waxay Rasuulka SCW ku tiri: Haddii aan ogaado habeenka uu yahay Laylatul-Qadrigu maxaan leeyahay? Markaas ayuu ku yiri: Waxaa aqrisaa ducadatan: "ALLAAHUMMA INNAKA CAFUWWUN, TUXIBBUL CAFWA, FACFU CANNII" ....oo ay macnaheedu tahay "Ilaaheeyoow waxaad tahay Ilaah cafin badan, jecelna cafinta, ee i cafi." Waxaa xaddiiska wariyey Axmed Ibnu Maajah iyo Tarmidi. Ibanu cabaas wuxuu yiri (alaha ka raali noqdo)nabiga CSW wuxuu nagu waajibiyay fidrada wuxuuna yiri waxay daahirinaysaa qofki soomanaa qaladyadi ka dhacay sida hadaladii macna la'aanta ahaa iyo caayda iyo wixii la mid ah.(1) Waqtiga ay waajibto iyo qofka ay ku waajibto Waxay wajibtaa maalinka ugu danbeeyo bisha soon,(2) (asxaabta rasuulka SCW waxaa ka sugnaatay inay bixiyeen maalin ama laba maalmood ka hor maalinka ciida ah,(3) waxaa ugu danbaysa bixinteeda marka salada ciida lagalo),waxay ku waajibtaa qofkasta oo muslim ah oo haysta wuxuu cuno asaga iyo dadka uu masuulka kayahay maalinka ciida ah iyo habeenkeeda wax ka dheeraad ah.(4) Cabirka labixinayo iyo noocyada lagu bixinayo Abii saciidul khudri alaha ka raali noqdee wuxuu yiri waxaanu ahayn kuwa bixiya xiligi nabiga SCW (saac oo raashin ah)(5) saacu wuxuu u dhigmaa labo kiilo iyo afartan garaam, cuntada la bixinayo waa cuntada dadka badankii cunaan sida bariiska, baastada, burka, sonkorta, qamadiga…. i.w.m.(6) Nabiga SCW iyo asxaabtiisa alaha ka raali noqdee kama sugnaanin inay lacag ku bixiyeen taa macnaheeda wuxuu yahay lacag laguma bixin karo, laakiin lacagta aad ku bixiseen waa in raashin loogu gadaa masaakiinta, ee aanan lagu siin lacag cadaan ah. Yaa la siinayaa Qofkasta oo miskiin ah iyo todobada kale ee ay aayda sheegtay,(7) waxaan ajar badan, oo waliba afdal ah inaad siiso masaakiinta magaalada kula joogo,(8) miskiinka waa qofkasta oo wixiisa aysan ku filnayn. See loo bixinayaa Qofkasta inuu raadiyo miskiinka(9) 1 ehelkiisa. 2 dariskiisa. 3 qofkasta oo muslima ah. Ciiduhu waa kuwo fac wayn, oo waxaa ummad kastaa lahaan jirtay ciido ay iidaan, munaasabad kasta oo waynna waxay ka dhigan jireen iid ay iidaan, faraxooddana ay muujiyaan, ka dib markii Islaamku yimid ayuu wuxuu bedelay iidihii hore, isagoo ku bedelay iido ka khayr badan, waxaana ku sugan xadiis saxiix ah oo uu wariyey Abuu Daawuud in Rasuulka SCW uu magaalada Madiino yimid, iyadoo reer Madiina ay leeyihiin laba maalmood oo ay ciyaaraan, markaas ayuu Rasuulka SCW waydiiyey iyaga waxay ay yihiin labadaas maalmood, markaasayna ku yiraahdeen: waa laba maalmood oo aan waagii jaahiliyada aan ciyaari jirnay, markaas ayuu ku yiri: "Ilaaheey wuxuu idinkugu bedelay labadaa maalmood laba ka khayr badan oo kala ah maalinta Ciidul-Fitriga iyo maalinta Ciidul-Adxada, labadaa iidood Ilaaheey ayaa ummadda Nabi Muxammed SCW siiyey. Waxayna labadaas iidood ka daba maraan laba tiir oo waawayn oo ka mid ah shanta tiir ee Islaamka, labadaas oo kala ah: soonka iyo xajka, maalmahaa inay dadku nafta u raaxeeyaanna waxay ka mid tahay waxyaabaha Ilaaheey uu jideeyey, sidaa awgeed waxaa banaan ciyaaraha nooc kasta oo ay yihiinba, haddii laga ilaaliyo waxyaabaha shareecadu aysan ogolayn, sida cawrada oo la banneeyo, ragga iyo dumarka oo is-dhex gala, sidaas oo kale waxaa bannaan heesaha, laakiin waa inaan ruuxna lagu caynayn, wax xunna aan lagu faafinayn, laguna faaninayn sida qamro iwm, muustikana aan la raacsiinayn. Waxaana isku mid ah ragga iyo dumarka, waxaa uu xusay xadiis saxiis ah oo ay wariyeen culummo ay ka mid yihiin Bukhaari iyo Muslim in: "Maalin iid ah iyadoo ay ku ciyaarayaan masjidka Rasuulka SCW niman Xabashi ahi uu Rasuulku SCW Caa'isha (a.k.n) u yeeray, dabadeedna ay fiirsatay ciyaartoodii ilaa ay ka bogatay, iyadoo weliba ciyaarta ka fiirsanaysey oo taagnayd Rasuulka SCW gadaashiisa, iyadoo dhabankeedu uu saarnaa dhabankiisa, wuxuuna Rasuulku SCW maalintaa yiri: "Ha ogaato Yahuuddu in diinteeennu ay leedahay fasax iyo waqti damaashaad iyo tamashlayn." Sidoo kale waxay wariyeen Bukhaari iyo Musim in: "Caa'isho ay tiri: maalin iid ah ayaa iyadoo ay ila joogaan laba gabdhood oo heesaya, ayaa waxaa ii soo galay Rasuulka SCW, dabadeedna ku seexday firaashka, wuxuuna huwday maro, dabadeedna waxaa soo galay Abuu Bakar, wuxuuna canaantay labadii gabdhood isagoo diiddan waxa ay Rasuulka SCW ku ag samaynayaan, markaas ayuu Rasuulku SCW maradii iska fayday, kuna yiri Abuu Bakar: "iska daay, qolo waliba waxay leedahay iid, middaanina waa iiddeeniiye", laakiin waxaa la rabaa in falalka lagu kacayo oo muujinaya farxadda iyo rayn-raynta sida cuntada, cabitaanka iyo ciyaaruhuba aysan xadkooda dhaafin, Ilaaheey ka cabsashaddiisana aan la hilmaamin. Islaamka ma lahan iido aan ahayn kuwaa aan soo xusnay, laakiin dadka badan oo muslimiinta ka mid ah ayaa waxaa lagu emteleeyey inay samaystaan iido kuwaa Islaamka aan ahayn, sida iidda maalinkii dhalashada Rasuulka SCW, habeenka la yiraahdo "Laylatut-Micraaj", iidda dhalashada qofka, iyo iido loo sameeyo boqorrada iyo madaxwayneyaasha, sida maalinta ay kursiga xukunka ku fariisteen, maalinta dalku xornimada qaatay iwm, oo ka mid ah iidaha bidcada ah oo shareecada wax idan ah aan ka haysan, waxaana aan bannaanayn in iidahaas la jideeyo ama la sameeyo, waxaa sida Kirismiska iyo sannadka cusub oo loo yaqaanno "Habbi niyuu yeer/Happy new year" iwm. "IIDA" XUGUNKEED IYO MEESHA LAGU TUKANAYO Waxay culummada Islaamka isku qilaafeen xugunka ay iidda tukashadeedu sharciga ku leedahay, markaa ayaa qaarkood waxay yiraahdeen waa sunno, qaar kalena waxay yiraahdeen waa waajib, iyadoo rag iyo dumarba ay isku mid yihiin, sidan dambe ayaana xoog badan, waxaana u daliila ah in Rasuulka SCW uu amar ku bixiyey inay iidda yimaadiin rag iyo dumarba, xataa gabdhaha aan la guursan gurigana aan ka soo bixin (maqbiyooyinka), iyo kuwa dhiigga caadada qaba, markii sidaas la is amray ayaa haweeneey asaxaabta ka mid ahi Rasuulka SCW waydiisay sida ay samaynayso haweentii aan haysan jilbaab ay ku timaado meesha lagu tukanaayo, markaas ayuu Rasuulku SCW ku yiri: "walaasheeda muslimada ahi ha soo siiso jilbaab. Dumarka kuwooda caadada qabaa iyagu wax ka tukan mayaan, laakiin waxay joogayaan meel u dhow meesha lagu tukanayo, dadkaa muslimiinta ah ayey la takbiirsanayaan (Allaahu akbar ayey wax ka leeyihiin), wayna la ducaysanayaan, barakada iyo khayrka maalintaa jira iyagoo rajaynaya, Rasuulkuna SCW weligiis kama uusan tagin salaaddan. Iidda waxaa lagu tukan jiray waagii Rasuulka SCW meel bannaan, beledkana ka baxsan, oo loogu talagalay iidaha iwm in lagu tukado, iyadoo salaadda lagu tukado masjidka Rasuulka SCW ay u dhiganto kun salaadood oo meel kale lagu tukado (marka laga reebo Masjidul-Xaraam), ayaa haddana uusan Rasuulku SCW ku tukan masjidkiisa salaad iid ah, hal marna Allaha ka dhigee, sidaa awgeed ayaa waxaa sunno ah in lagu tukado meel bannaan oo dadka la iskugu keeno, haddii duruuf dadka u diidaa aysan jirin, isku imaatinkaas wayn oo loo dhan yahayna xigmado badan ayaa ku jira, oo ay ka mid yihiin muslimiinta oo calaamadaha diinta Islaamka lagu garto mid ka mid ah muujinaya, sidoo kalena muujinaya walaalnimada muslimiinta, midnimadooda, iyagoo isbaranaya, iskaalmaynaya, isla markaana kalimada (diinta) Alle sare u qaadaya. WAXYAABAHA SUNNADA AH MAALINTA "IIDA" Maalinta iidda waxaa sunno ah in lala yimaado waxyaabahan soo socdo: 1. in dhar wanaagsan la soo xirto marka salaadda iidda laga soo qayb galayo, Rasuulkuna SCW maalmaha iidaha wuxuu soo xiran jiray dharkiisa kuwa ugu qurxoon, in maalintaas la is qurxiyaana waxay ahayd caado wanaagsan, Rasuulkana SCW ka sugnaatay, sidan soo xusnayba. Waxaa sidoo kale sunno ah in la isi soo carfiyo, oo la soo marsado waxyaabaha udgoon. 2. In iidda loo soo qubaysto, arrintaani Rasuulka SCW kama aysan sugnaan, laakiin asaxaabta ayey ka sugnaatay. 3. In marka laga soo noqonayo salaadda iidda lugu soo noqdo waddo aan ahayn middii marki hore la soo qaaday, sidii uu Rasuulkuba SCW samayn jiray maalmaha iidaha. 4. Salaadda loo baxayaa haddii ay tahay midda Iidul-Fitriga waxaa sunno ah in wax la soo cuno inta aan la soo aadin, gaar ahaan timir tiro is-dheer (kisi) ah. Haddii ay Iidul-Adxaa tahayna waxaa sunno ah in la soo aado iyadoo aan waxba la soo cunin. 5. In marka maalinta iidda la kulmaba la isku tahinyadeeyo, iyadoo la leeyahay: "Annaga iyo adinkaba Allaha naga aqbalo", sidaasina waa sida asaxaabtii Rasuulku SCW ay isugu tahniyadayn jireen markii ay kulmaan maalin iid ah. Laakiin waayahaan dambe waxaa lagu bedeshay wixii sugnaaday oo la soo wariyey arrimo aan kuwaa xiriir la lahayn, sida iyadoo dadku isku yiraahdiin: "Kullu caam, wa antum bikhayr", sidaasi iwm, waa ku bedelasho wixii wanaagsanaa lagu bedeshay wax liita oo aan qiimo lahayn. 6. In la takbiirsado (Allaahu akbar la yiraaho) marka guriga laga baxo ilaa salaadda laga tukado, iyadoo dadku aysan isla qaadayn, ee qof waliba goonidiisa u takbiirsanayo, laakiin in la isla takbiirsado oo la isla qaado sida dadkuba sameeyaan sunnada kuma sugna, ee sidaas ha loo ogaado. Haddii Iidul-adxaa ay tahay iiddaasi intaa waxaa u dheer in saddexda maalmood oo iidda ka dambaysa ay sunno tahay in la takbiirsado, waxaana takbiirta la joojinayaa saddexdaa maalinta ugu dambaysa Casarkeeda, waxaana la takbiirsanayaa iyadoo takbiirtu aysan ku xirnayn waqti gooni ah. Kutubta qaarkood ayaa waxaa yiraahdeen oo ku gooni yeeleen takbiirta marka salaadaha waajibka ah la tukado dabadeed, laakiin wax daliil ah oo sidaas sugaya (awood siinaya) ma cuskana, sidaa awgeed kuma xirna takbiirtaas ilaa saddexdaas beri soconaysaa salaadaha gadaashood , ee waqti kasta ayaa la takbiirsanayaa, sidaas waxaa la mid ah oo aan iyaguna daliil haysan culummada qaar oo yiraahdeen habeenka iiddu soo gasho ayaa takbiirtu soo billaabanaysaa, ee marka salaadda iidda la aado billaaban mayso. Sida Rasuulka SCW ka sugnaatayna waa sidii aan horay u soo xusnay, ee si-fiican ha loo indha-indheeyo. HABKA TAKBIIRTA Habka loo takbiirsanayo oo asaxaabtii qaarkood ka sugnaaday waa midkan soo socda: Allahu-Akbar, Allahu-Akbar. La ila-ha ill-lal-lah. Allahu-Akbar, Allahu-Akbar. Wa-lilahill xamdu. * * * * Allah is great, Allah is great. There is no god but Allah. Allah is great, Allah is great. And all praises are for Allah. Ēįįå ĆßČŃ  Ēįįå ĆßČŃ  Ēįįå ĆßČŃ  įĒ Åįå ÅįĒ Ēįįå  Ēįįå ĆßČŃ  Ēįįå ĆßČŃ ęįįå ĒįĶćĻ "Allaahu akbar allaahu akbar, laa ilaaha illallaahu, wallaahu akbar, allaahu akbar walillaahil xamdu", ama "Allaahu akbar, Allaahu akbar, Allaahu akbar, walillaahilxamdu, Allaahu akbar, wa ajjallu, Allaahu akbar calaa maa hadaanaa", laakiin qaybta hore ayaa caansan ahna midda saxiixnimada badan, iintani waa inta la soo wariyey iyada oo sugan, laakiin sidii hadba wax loogu darayey ayey waxay hadda gaartay in uusan xifdiba karin qof aan taqasus u lahayni, inuu dadka meersanaya la meersado ma ahane. Waxyaabaha lagu siyaadiyey waxaa ka mid ah: "Allaahumma salli calaa sayidinaa Muxammad, *****aa aali sayidinaa Muxamaad...ilaa iyo dhamaadka", iyo "Laa ilaaha illalaahu waxdahuu, sadaqa waxdahuu, wanasara cabdahuu, wahazamal axzaaba waxdahuu". Inta sugan ayaana waxay nooga filan tahay inta gadaal ka gaarka ah oo aan sugnayn, ee sida ha loo ogaado. SALAADA IIDDA HABKEEDA & WAQTIGA LA TUKANAYO Waxaa salaadda iidda la tukanayaa inta u dhexaysa marka qorraxdu soo baxdo oo ay kor u soo kacdo, ayna soo gaarto ilaa saddex mititir oo kale, iyo marka qorraxdu cirka bartankiisa dhaafto. Iidul-Adxada tukashadeeda waa la soo dedejinayaa, si dadku ay udxiyada qaliddeeda fursad ugu helaan. Iidul-Fitrigana xoogaa ayaa dib loo dhigayaa, si dadku ay u helaan waqti ay ku bixiyaan Fitrada, waxaana labada iidood salaaddooda loo tukanayaa sidan soo socota: È) Salaadda ayaa la xiranayaa, iyadoo aan laga hormarinayn adimid iyo aqimid taana, marka la xirto dabadeedna todobo (7) goor (oo aysan ku jirin takbiirta salaadda lagu xiranayo) ayaa la takbiirsanayaa (Allaahu akbar la leeyahay), iyadoo aan gacmaha kor loo qaadayn, sababtoo ah marka todobadaa goor la takbiirsanayo in gacmaha kor loo qaadaa Rasuulka SCW kama sugnaan, sidoo kale waxaan la soo warin in dadka ma'muumiinta ahi ay takbiirta kor u qaadayaan, sidaa awgeed waxaa la rabaa in hoos takbiiraha loola yimaado, marka laga reebo imaamka o isaga laga rabo inuu kor u qaado. Dabadeedna Faatixada iyo suuradda la yiraahdo: "Sabbixisma" ama "Qaaf" ayaa imaamku aqrinayaa, isagoo kor uqaadayaa aqrintooda, marka rakcada koowaad laga soo istaagana shan goor ayaa la takbiirsanayaa, iyadoo gacmaha kor loo qaadayn sidii hore oo kaleba, dabadeedna wuxuu aqrinayaa Faatixada iyo suuradda la yiraahdo Suurat "Al-Ghaashiya" (Hal-ataak) ama suurat "Al-Qamar" (Iqtarab). Ê) Markii rakcada labaad laga salaama naqsado ka dibna waxaa sunno ah in la khudbeeyo hal khudbo, oo aan mid kale laga daba marinayn, iyadoo dadka lagu boorrinayo inay Alle ka cabsadaan, lana amrayo wax kasta oo wanaag aakhiro ama mid adduunyo ku jiro, loona sharxayo arrimaha iidda la xiriira haddii laga jaahil yahay. Khudbadana waxaa lagu billaabanayaa Alle ku xamdintiisa "Alxamdu lillaah", ee lagu billaaban mayo takbiirsi "Allaahu akbar", sida dadka qaarkoodba aaminsan yihiin. Haddii qofku uu hilmaamo takbiirihii aan soo xusnay amaba qaarkood, takbiirtaas uu hilmaamay salaaddiisa waxba uma dhibi karto, mana soo qallaynayo, laakiin wuxuu la imaanayaa sujuudda sahwiga. Hadiise uu ma'muum yahay oo isaga kaliya uu hilmaanka la yimid wax sujuud ah la imaan mayo. QOFKII SALAADDA "IIDU" AY DHAAFTO Qofkii ay dhaafto inuu iidda jamaacda la tukado wuxuu kaligiis (ama dadka la midka ah) iska tukanayaan laba rakco oo salaaddii iidda ah, habka tukashadana waa soo xusnay. Soonku luqad ahaan waa in wax laga reebtoonaado oo aan la sameyn. Sharciga Islaamkana soonku waa in laga af haysto cunto iyo cabbid iyo in laga reebtoonaado galmo (afooyinka oo xiriir galmo lala sameeyo) laga bilaabo waaberiga (fajarka salaada subax) ilaa ay qorraxdu ka dhacayso iyadoo lala imaanayo niyo qalbiga ah, oo ay tahay in laabta laga niyoodo fulinta awaamiirta Alle (S.W.) oo ah Soonka waajibka ah. Soonka Islaamiga ah waa nafta oo laga xabisayo cunto iyo cabbid iyo waxyaalaha ay hawooto (shahawaat), iyo iyadoo laga goynayo wixii ay u caado yeelatay oo la hagaajiyo awoodeeda shahwada si loogu diyaariyo in ay dalabto liibaan waarta iyo ladnaan weyn, iyo barwaaqo ma guuraan ah, iyo in ay aqbasho waxa naftu ku daahiroobeyso oo lagu janno tago. Ujeeddadu waa in ay gaajada iyo oonkuba ay jebiyaan nafta hanqal taageeda iyo qooqeeda. Qofka sooman wuxuu xusuusanayaa xaaladaha ay ku suganyihiin dadka gaajeysan ee masaakiinta ah. Soonku waa tiir ka mid ah tiirarka Islaamku ku taaganyahay [eeg Tiirarka Islaamka lifaaq # 1], qofkii diida in Soonku waajib yahay waa uu ku gaaloobayaa. Qofkii rumeysan in Soonku waajib yahay laakiin aan soomin wuxuu ku caasiyay Allihii abuurtay (S.W.). Soonka waxaa la waajibiyay sannadkii 2d ee Hijrada. WAAJIBNIMADA SOONKA Ilaahay (S.W.) wuxuu kitaabkiisa Kariimka ah ku yiri aayad micnaheedu ay sidaan tahay: "Kuwa rumeeyayow! Soon baa laydinku waajibiyay, sidii loogu waajibiyay kuwii idinka horreeyayba, si aad u noqotaan al-Muttaqiin (suubanayaasha)." Al Baqarah, aayadda 183d Ilaahay (S.W.) wuxuu addoomadiisa ugu yeeray magac laysugu yeero kan ugu wanaagsan uguna qiimo badan oo ah KUWA RUMEEYAYOW! [Eeg Tiirarka Iimaanka Lifaaq # 2], waxaa laydinku waajibiyay in aad soontaan (bisha Ramadaan). Ilaahay (S.W.) waxaa kale oo uu noo caddeeyay in SOONKU aanu ahayn mid innaga nagu cusub balse ummadihii naga horeeyay ay soomi jireen. Garan meyno qaabka ay u soomi jireen, (waxa ay ka soomi jireen, maalmaha ay soomi jireen, tirada inta maalmood oo ay soomi jireen iwm.). Caqiiddadu waxaa weeye in aan ogaanno soonku in aanu ahayn mid ummadda Nabi Muxamad (S.C.W.) ku cusub. TIIRARKA SOONKA Soonku wuxuu ku ansaxayaa laba arrimood oo lagu tilmaamo in ay yihiin tiirarka soonka. Waxayna kala yihiin: (1) NIYADDA: Qofka soomaya waa in uu niyoodo soonka waajibka ah habeennimada (inta ka horeysa waaberiga (fajarka salaadda subax). Qofku haddii uusan neyeysan soon uma jiro. Sida Nabigu (S.C.W.) ku sheegay xadiis saxiix ah oo ah: Xafsa, Hooyadii Mu’miniinta (A.K.R) waxay tiri: Nabigu (S.C.W.) wuxuu yiri: "Qofka aan soonka (faralka ah) niyeysan intaan waagu baryin lagama aqbalo soon". W.W. Alkhamsa ~ Shantii. Sideedaba, niyaddu waxay kala soocdaa cibaadada iyo caadada. Arrin kasta oo cibaado ahna waa in ay niyaddu ka horreyso. Niyaddu waa arrin qalbiga kasoo go’da oo aan u baahnayn in afka lagaga dhawaaqo. Niyadda in afka lagaga dhawaaqaana waa bidco aan sharci ahayn. Niyeysiga soonka waxaa lagu gaar yeelay soonka faralka ah oo kaliya. Soonka sunnada ah uma baahna in habeenkii la neyeysto. Waxaana daliil u ah: Caa’isha (A.K.R.) waxay tiri: Nabiga (S.C.W.) baa ii yimid maalin oo i weydiiyay: "Wax ma haysaa (la cuno)? Waxaannu niri: Maya. Wuxuu yiri: Marka waan soomanahay, "Dabeeto wuxuu noo yimid maalin kale markaasaan ku niri: Waxaa naloo keenay haddiyad ahaan timir bur cad leh. Wuxuu yiri: Bal i tus, waayo waxaan ku billowday maalinta soomanaan." markaasuu cunay. W.W. Muslim. Nabiguna (S.C.W.) wuxuu arrintaas ku sameeyey soon sunne ah ee kuma samayn soon faral ah. (2) In laga afhaysto oo laga joogo (reebtoonaado) dhamaan waxyaalaha soonka burriya [Eeg Waxyaalaha Soonka Burriya]. Abuu Hureyra (A.K.R.) wuxuu yiri: Nebiga (S.C.W.) wuxuu yiri: "Qofkii aan ka harin been iyo dhaqanka la xiriira iyo wixii ceebaal ah, Allaah waxba kuma falayo oo dan kama leh in uu iska daayo cuntadiisa iyo cabbiddiisa (yacni dan kama leh soonkiisa)" W.W. Al-Bukhaari iyo Abuu Daa’uud. Werintaanna waa tii Abuu Daa’uud. YAA LAGU LEEYAHAY SOOMIDDA BISHA RAMADAAN Soomidda Bisha Ramadaan waxaa lagu leeyahay, oo ay waajib ku tahay in uu soomo ama ay soonto qof kasta oo ay ku kulmaan saddexda shardi oo kala ah: (1) QOF MUSLIM AH: Qofka soomaya waa in uu ahaadaa ruux muslim ah. Qof gaal ah haddii uu soomo lagama aqbalayo waayoo xayndaabkii Islaamka ayuuba ka baxsan yahay. (2) QOF QAANGAAR AH: Qofka soomaya waa in uu ahaadaa qof baaluqay (hanaqaaday). Waxa aan soon laga rabin caruurta, waxaase sunnada ku sugan in caruurta inta ay yaryaryihiin la barro (lagu layliyo) soonka haddii ay awoodi karaan. (3) IN UU CAQLI TAAM AH LEEYAHAY: Qofka soomaya waa in uu miyir qabaa. Qofka waalan soon kama ansaxayo. Waxaa la doonayaa in uu soomo ruux miyirkiisu taam yahay. DADKA LOO RUQSEEYSEY IN AY AFURAAN BISHA RAMADAAN Naxariista Alle (S.W.) waxaa ka mid ah in dad gaar ah ay fasax u haystaan in ay afuraan iyadoo lagu jiro bisha Ramadaan. Dadka loo ruqseeyay in ay afuraan waxay kala yihiin: (1) QOFKA SAFAR KU JIRA: Ilaahey (S.W.) wuxuu u ruqsiiyay dadka safarka ku jira in ay afuraan oo ay dib kasoo qaleeyaan maalmihii ay afurnaayeen. Culimadu waxay safarka lagu afuri karo ku qiyaaseen in uu dhanyahay 80 km ama 90 km. Laakiin waqtigaan casriga ah iyo waayihii hore waxaa u dhexeeya farqi aad u weyn, maxaa yeelay imminka waxaa lagu safraa gaadiid aad u dheereeya sida diyaaradaha, tareennada, iwm. Haddaba su’aashu waa sidee loo qiyaasayaa safarka lagu afuri karo? Habka ugu wanaagsan waxaa weeye: Qofku mar haddii uu musaafir yahay oo la dhihi karo safar buu ku jiraa, kaas ayaa safar lagu qiyaasi karaa. Isla markaasna waxaa la eegayaa dhibaatada qofka kasoo gaareysa safarka uu ku jiro – qofka haddii aysan wax dhibaato ah kasoo gaaraynin safarkiisa wuxuu khiyaar u leeyahay in uu afuro ama uu soomo (waayoo rukhsaddii Ilaahey (S.W.) siiyay ayuu haystaa, Ilaaheyna wuxuu jecelyahay in rukhsaddiisa la qaato), haddiise ay dhibaato kasoo gaarayso safarkiisa waa mamnuuc in uu soomo. (2) QOFAKA XANUUNSAN: Qofka xanuunsan oo soonka ku dhibtoonaya waxaa loo rukhseeyay in uu afuro oo dib kasoo qaleeyo maalmihii uu afuray. (3) QOFKA KU DHIBTOON SOOMIDDA: kuwa soomi kara laakiin ay dhib ku tahay sida qofka da’da ah iyo qofka qaba cudur aan dawadiisa la aqoon oo soomidduna dhib ku tahay, ama dhakhtar lagu kalsoon yahay oo Muslim ah uu u sheegay in uusan soomi karin, waxaa u banaan in ay afuraan oo dib kasoo qaleeyaan. Allaah (S.W.) wuxuu yir: "Haddii uu midkiin xanuunsanyahay ama safar yahay isla tiradii uu afuray waa in uu gudaa (qaleeyaa) maalmo kale; kuwa ku soomi karaa dhibka (sida qof da’ ah, iwm) waxaa la siiyay (ikhtiyaar in ay soomaan ama) quudiyaan qof sabool ah (bedelka maalin kasta oo ay ufuraan....... ". Al Baqara, aayadda 184d Nabigu (S.C.W.) wuxuu yiri: "saddex qalinka waa laga qaaday (oo dembi looma qorayo) (1) Qofka waalan inta uu ka miyirsado, (2) Qofka hurda jeer uu hurdada kasoo koco, iyo (3) cunuga jeer uu baaluqo". Kuwaani mukalafiin maaha, dembina looma qorayo. FADLIGA SOONKA Qaybtaan waxaan jecelahay in aan ku soo qaato maqaanka Islaamku ku tilmaamay soonka iyo ajarka & fadliga uu helayo qofka Ilaahey (S.W.) dartiis u sooma, taasoo laga yaabo dadka qaar in ay ku kala duwanyihiin oo ajarka ay helayaan uu kala badan yahay sababtuna ay tahay u dhawaanshaha ama ka fogaanshaha Sunnada Nabiga (S.C.W.), sidii uu Nabiguba (S.C.W.) ku tilmaamay asagoo yiri: "Badanaa qof sooma oo aan soonkiisa ka heleyn wax aan ahayn gaajo iyo oon". Soomiddu waa cibaadeysi heer sare ah oo nafta ijtihaad iyo is-ilaalin ku nuuriya. Soomiddu waa sifayn iyo hagaajin nafta looga dan leeyahay in la dareensiiyo daciifnimadeeda iyo in laga gooyo dhugashada iyo daba-galka ceebaha dadka kale iyo waxa ka dhalanaya oo dhan, sida xanta, cayda, beenta, iska horkeenka muslimiinta, muran iyo qaylo, dagaal iwm. Soonku nafta ayuu daahiriyaa oo ka dhigaa naf Alle (S.W.) ka cabsata oo towbad keen badan, wuxuuna nuuriyaa iimaanka qofka. Fadliga iyo ajarka Soonka waxaa ka mid ah: (1) SOONKU WAA GAASHAAN: Soonku waa gaashaan (la isaga gudbo xumaan falidda, shahwada iyo naarta). Nabigu (S.C.W.) waxaa uu faray qofka aad ugu baahan in uu guursado misna aan awoodin guur (daruufta oo aan u saamaxayn markaas in uu guursado awgeed, hadday noqon lahayd dhinaca dhaqaalaha iyo dhinaca awooddiisa jirkaba) in uu soomo si ay shahwada rabitaanka guurku uga jabto. Maxaa yeelay soonku wuxuu ka reebaa nafta waxyaabaha ay jeceshahay oo ay shahwadu ka mid tahay. Cabdullaahi ibn Mascuud (A.K.R.) wuxuu yiri: Rasuulkii Alle (S.C.W.) wuxuu nagu yiri: "Dhalinyarooy! Kiinnii heli karaa raas (reer) waa in uu guursado, waayo (guurku) wuxuu xakameeyaa indhataagga, sinadana gaashaan buu uga yahay, kii aan guursan karinna ha soomo da’ fur (tunniin) buu leeyahaye (jebin buu u yahay rabintaanka galmada)." Laysku raac ~ Muttafaqun Caleyhi). Sidoo kale Nabigu (S.C.W.) wuxuu caddeeyey in naarta lagu galo waxyaabaha ay naftu jeceshahay iyo in Jannada lagu galo waxyaabaha ay naftu necebtahay. Abuu Hureyrah (A.K.R.) wuxuu yiri: Nabigu (S.C.W.) wuxuu yiri: "Naarta waxaa laga helaa oo ay ku gabban tahay waxyaalaha ay naftu jeceshahay ee macmacaanka adduunka ah gadaashooda, Jannadana waxaa lagu xayndaabay camal adag oo ay naftu necebtahay". Bukhaari iyo Muslim. (2) QOFKA SOOMAN WUXUU LEEYAHAY LABA (2) FARXADOOD: Qofka soommani wuxuu la kulmaa laba farxadood sida ku cad xadiiska Nabiga (S.C.W.) Abuu Hureyrah (A.K.R.) wuxuu yiri: Nabigu (S.C.W.) wuxuu yiri: ".......Qofka soommani wuxuu la kulmaa laba farxadood, tan hore waa farxaa markii uu afurayo, tan labaadna waa uu ku farxi doonaa ajarka soonkiisa, markii uu la kulmo Rabbigiisa (Allaah)." Bukhaari iyo Muslim. (3) NEEFTA QOFKA SOOMAN OO MISKIGA KA UDGOON: Qofka sooman neefta afkiisa ka soo baxaysa waxay ka udgoon tahay miskiga sida ku cad xadiiskan: Abuu Hureyrah (A.K.R.) wuxuu yiri: Nabigu (S.C.W.) wuxuu yiri: ".......Neefta afkiisana (qofka sooman) ka udgoon Aragtida Alle udgoonka miskiga" Muslim. (4) IRIDKA (ALBAABKA) AR-RRAYAAN OO JANNADA KU YAALLA: Waxaa jira Jannada gudaheeda irid ama albaab magaciisa la yiraahdo Ar-Rayaan oo dadka sooma oo kaliya ay geli doonaan Maalinta Qiyaame. Qofka ugu dambeeya oo ka mid ah dadkii soomi jiray marki uu galo waala xirayaa iridka Ar-Rayaan. Qof kasta oo kamid ah dadka galay wuxuu cabbayaa sharaab. Sharaabkaas qofkii cabbana weligiis ma oomayo. Sahal bin Sacad (A.K.R.) wuxuu yiri: "Nabigu S.C.W. wuxuu yiri: "Waxaa jira Jannada dhexdeeda irid la yiraahdo Ar-Rayaan oo keliya dadkii soomi jiray ay geli doonaan Maalinta Qiyaame, qof kalena uusan ka gelin; waxaa la oran doonaa: Meeye ehlu soonkii? Waa soo kici doonaan, cidina ma geli doonto iyaga maahee. Markii ay galaan, iridkaa waa la xiri doonaa, cid kalena ma geli doonto iyaga dabadood." W.W. Bukhaari iyo Muslim. (5) SOONKA & QUR’AANKUBA QIYAAMAHA WAY SHAFEECAYAAN: Nabigu (S.C.W.) wuxuu yiri: "Soonka iyo Qur’aankuba addoonka ayey u shafeecayaan maalinta Qiyaame. Soonku wuxuu oran doonaa: Rabbiyow! Waxaan ka reebay cuntadii (iyo cabbidii) iyo waxyaalihii ay naftu jeclayd ee (Rabbiyow) shafeecadeyda u aqbal. Qur’aankiina wuxuu oran doonaa: Rabbiyow! Waxaan ka reebay hurdo uu habeenkii jiifto ee (Rabbiyow) shafeecadeyda u aqbal. Wuxuu yiri: Markaasaa shafeecadooda la aqbalaa." W.W. Axmed. (6) SOONKU WUXUU KAFAARO U YAHAY DEMBIYADA QAAR: Soonka waxaa lagu dhaafaa dembiyada yar yar sida ku cad xadiiskan: Abuu Hureyrah (A.K.R.) wuxuu yiri: Nabigu (S.C.W.) wuxuu yiri: "Shanta salaadood (oo si rigle iyo joogto ah jamaacad ahaan masjidka loogu tukado) waxay tiraan dambiyada yar yar, haddii dambiyada kabaa’irta (halista) ah (sida shirkiga, sixirka, dilka gardarrada ah, dhilleysiga, ribada, dhilleysi ku xamashada dumarka dhowrsoon, u dhabar jeedinta cadowga maalinta dagaal dar Alle ah iwm.) la iska jiro markaa waa loo dhaafaa dambiyada yaryar inta u dhexeysa laba Jimco iyo laba Ramadaan." W.W. Muslim. (7) SOONKA DEMBIYADII HOREY KAAGA DHACAY AYAA LAGU DHAAFAA: fadliga soonka waxaa kale oo kamid ah in dhamaan dembiyadii yar-yaraa ee horay uga dhacay qofka muslimka ah loogu dhaafayo soonka dartiis. Abuu Hureyrah (A.K.R.) wuxuu yiri: Nabigu (S.C.W.) wuxuu yiri: "Qofkii u sooma bisha Ramadaan iimaan qab iyo ajar dalab, waxaa laga dhaafi doonaa dembiyadii horay uga dhacay (aan kabaa’irta ahayn)". Bukhaari iyo Muslim. (8) IRDAHA JANNADA OO LA FURO - IRDAHA NAARTA OO LA XIRO - SHAYDAAMMADA OO LA KATIINADEEYO: Fadliga weyn ee bisha Ramadaan u gaarka ah waxaa ka mid ah, in irdaha Jannada oo dhan la furo, oo irdaha naartana la xiro, iyo in shayaadiintii ummadda dhibi jirtay la xir-xirayo. Abuu Hureyrah (A.K.R.) wuxuu yiri: Nabigu (S.C.W.) wuxuu yiri: "Markii ay bisha Ramadaan soo gasho irdaha Jannada waa la furaa, irdaha naartana waa la xiraa, Shaydaamadana waa la xiraa (la silsiladeeya)". Bukhaari iyo Muslim. F.G. Bisha ramadaan marka ay bilato waxaad arkaysaa dad badan oo towbad keenaya oo diyaar u ah in ay Rabbigood u noqdaan; dad badanna waxaa yaraanaya macaasidii iyo xummaantii ay sameyn jireen. Haddana, waxaa laga yaabaa in la arko dad kale oo wali macaasi iyo xummaan samaynaya, haddaba sidee baa taas lagu fasirayaa? Dadku waa laba nooc: dad sheydaan baa daba taagnaa oo fasahaadinayey dadna iskood bay u fasahaadsan yihiin (u khariban yihiin). Dadka iskood u khariban (fasahaadsan) xataa haddii sheydaanku uusan raad weyn ku yeelan waxaad arkeysaa ayagoo xummaan iyo dembi dhex dabaalanaya. FADLIGA BISHA RAMADDAAN Fadliga bisha ramadaan maaha wax qormo keliya lagu soo koobi karo: Ilaahay (S.W.) ayaa u gartay bisha Ramadaan in ay toqoto bishii Qur’aanka Karrimka ah lagu soo dejiyay dhexdeeda. Halkaas waxaa ka cad darajada iyo qiimaha ay dheer tahay bilaha kale. Allaah (S.W.) wuxuu yiri: "Bisha Ramadaan oo dhexdeeda la soo dejiyay Qur’aanka, isagoo hanuun u ah dadka iyo xujooyin cad oo hanuunka ah, iyo kala saarid (xaqa iyo baadilka)....". Al Baqara, aayadda 185d. Allaah (S.W.) wuxuu yiri: "Xaqiiqdii, waxaan soo dejinnay Qur’aanka Habeenka Qadarka". Al-Qadri, aayadda 1d Allaah (S.W.) wuxuu yiri: "Xaqiiqdii, waxaan soo dejinnay Qur’aanka Habeen barakaysan (Habeenka Qadarka)". Ad-Dukhaan, aayadda 3d Fadliga iyo dheeraadka bisha Ramadaan waxaa ka mid ah in habeenadeeda ay ka mid tahay habeen la yiraahdo LAYLATUL QADRI oo ka kheyr badan kun (1000) bilood. Habeenkaas wuxuu ka mid yahay habeennada Ramadaanka. Waxaa loogu reja weyn yahay in habeenkaas uu ku jiro tobanka ugu dambeeya bisha Ramadaan, gaar ahaan waxaa loogu sii reja weyn yahay habeennada kinsiga ah (21, 23, 25, 27, 29), waxaa suura gal ah in uu helo habeenkaas qofka bisha Ramadaan oo dhan ku dadaala cibaadada, baryada Ilaahey, salaadda, dambi dhaaf dalabka, taraawiixda iyo tahajudka. Abuu Hureyra (A.K.R.) wuxuu yiri: Nabigu (S.C.W.) wuxuu yiri: "Qofkii u kaca in uu tukado salaad taraawiix bisha Ramadaan, iimaan qab iyo ajar dalab dartood, waa loo dhaafaa wixii dembiyo (yar yar ah) oo horay uga dhacay". Bukhaari iyo Muslim. WAXYAABAHA SOONKA BURIYA (JEBIYA) INTA SUGAN OO LAYSKU RAACSANYAHAY Qof kasta oo muslim ah waxaa waajib ku ah in uu ogaado WAXYAABAHA SOONKA BURIYA si uu isaga ilaaliyo. Waxyaabaha Soonka buriya waa kuwan: (1) IN LALA YIMAADO QOWL AMA FAL GAALNIMO AH ~ (murtadnimo) Alle (S.W.) baynu ka magan galnaye. Qofkii Islaamka ka baxa waxaa buraya oo baaba’aya dhammaan camalladiisii uu horay u sameeyay iyo camalka uu markaas ku dhex jiro, waxaana u daliil ah Qowlkii Ilaahay (S.W.) "Oo dhabtii waxaa laguu waxyooday adiga (Muxammadow S.C.W.) Sidii loogu waxyooday kuwii (Rusushii Alle) ee kaa horreeyayba; haddii aad u shariig yeesho (yacni la wadaajiso) cid kale cibaadada Alle (S.W.) (markaa) hubaashii (dhammaan) camalladaadu waxay ahaan doonaan wax aan waxba ku ool, oo waxaad kamid ahaan doontaa khasaarayaasha" Az-Zumar, aayadda 65d. (2) JIMAAC (GALMADA): Ninka sooman haddii uu u galmoodo afadiisa si bareer ah (si bareer ah micnaheedu waxaa weeye isaga oo aan hilmaansanayn, ama si kama’ ah aan u sameyn, ama aan lagu qasbin) soonkiisu waa burayaa. Qofkii soonkiisu ku buro galmo waxaa korkiisa ah qalayn (gudid) iyo kafaaro wada jira, waxaana u daliil ah: Abuu Hureyra (A.K.R.) wuxuu yiri: Nin baa u yimid Nebiga (S.C.W.) (Ninkaas waa Salma bin Sakhar Al-Bayaadi) oo yiri: Waan hoogay Rasuul Alloow! Wuxuu yiri: Maxaa ku hoojiyey? Wuxuu yiri: Waxaan la galmooday afadeyda iyadoo maalin Ramadaan ah. Wuxuu markaas weydiiyey: Ma heli kartaa waxaad addoon ku xorayso? Wuxuu yiri: Maya; wuxuu yiri: Haddaba ma soomi kartaa laba bilood oo xiriir ah? Wuxuu yiri: Maya; Wuxuu yiri: Marka ma quudin kartaa lixdan (60) miskiin? Wuxuu yiri: Maya; markaasuu fariistay! Markaasaa Nabiga (S.C.W.) waxaa loo keenay dambiil (ay ku jirto soddon madaal oo) timir ah, oo yiri: Sadaqeyso, ninkii wuxuu yiri! Oo ma waxaa weeye inaan siiyo cid naga saboolsan? (Madiina) labadeeda shiil madow dhexdooda qoys iga baahi badani ma deggana, markaasuu Nabigu (S.C.W.) muusooday oo miciyihiisiina muuqdeen. Dabadeedna yiri: "Orod oo reerkaaga u gee". W.W. As-Sabca (Todobadii) warintana waa tii Muslim. Qofka sooman haddii uu u galmoodo afadiisa waxaa ku waajib ah afar (4) arrimood: (1) In uu san waxba cunin ama cabbin maalinta inta ka harsan (af-haysasho). (2) In uu Ilaahay (S.W.) uu u towbad keeno, maxaa yeelay wuxuu galay dembi aad u weyn. (3) In uu qaleeyo maalintaas bedelkeeda. (4) In uu kafaaro bixiyo: KAFAARADUNA waa in uu addoon xoreeyo, haddii uusan heleyn, in uu 2 bilood oo isku xigta soomo, haddii uu awoodi waayana, in uu lixdan (60) miskiin quudiyo (intaas oo dhan haddii uu awoodi waayo oo uu sidaas ku dhinto kafaaradii waa ka dheceysaa). (3) CUNID ama CABBID BAREER AH (oo si u kas ah loo sameeyay): Waxaa u daliil ah Qowlkii Ilaahey (S.W.) "....Cuna oo cabba ilaa liilanka (dunta) cad (iftiinka fajarka salaadda subax) idinkaga caddaado liilanka madow (mugdiga habeenka), dabadeedna kaamila soonka ilaa gabbal dhaca......). Al-Baqarah, aayadd 187d. Aayaddaan waxay caddeyneysaa in cunnidda iyo cabbidda ay soonka jebiyaan, waxaana arrintaan lagu gaar yeelay qofka u sameeya si bareer ah (ula kac). Qofku haddii uu wax cuno ama cabbo isaga oo hilmaansan ama uu si kama’ ah u sameeyay, ama lagu qasbay soonkiisu waa u jiraa oo kama burayo. Waxaana u daliil ah Xadiiska soo socda: Abuu Hureyra (A.K.R.) wuxuu yiri: Nabigu (S.C.W.) waxaa uu yiri: "Qofkii is illaawa isaga oo soomman oo wax cuna ama cabba waa in uu dhamaystaa soonkiisa, waayoo waa cunto iyo sharaab Alle (S.W.) siiyay". (Macnaha risiq Ilaahey (S.W.) siiyay bay ahaayeen wixii uu illaw ku cunay ama ku cabbay). (Muttafaqun Caleyhi - Laysku raac). Sidoo kale Nabigu (S.C.W) wuxuu yiri: "Illaahay waa ka cafiyay ummaddeyda wixii ay gaf (si kama ah), ama hilmaan u sameeyeen ama lagu qasbay". F.G. Qof muslim ah haddii uu arko qof sooman oo wax cunaya waa in uu baraarujiyaa oo xusuusiyaa in uu sooman yahay. Arrintaasna waxay ka mid tahay "wanaaga (macruuf), samafalka iyo Alle ka cabsiga oo lays faro iyo Munkarka oo layska reebo. Qofka haddii uu si kas ah wax u cuno ama wax u cabbo waxaa ku waajib ah saddex (3) arrimood: (1) In uu soomo maalinta inta ka harsan (imsaak ~ af-haysto). (2) In uu Ilaahey u towbad keeno maxaa yeelay dembi aad u weyn oo khatar ah ayuu galay. (3) In uu qaleeyo maalintaas bedelkeeda. (4) IS-MATAJINTA: Qofka sooman haddii uu matag iskii isaga keeno (yacni farta ama wax kale afka iska geliya, ama uu ursoodo wax uu ku matagi jiray) soonkiisu waa burayaa. Waxaana u daliil ah: Abuu Hureyra (A.K.R) wuxuu yiri: Rasuulkii Alle (S.C.W.) wuxuu yiri: "Qofkii uu soo dhaafo matag (isagoo sooman) qalle laguma laha, qofkii is matajiyaase qalle baa korkiisa ah" W.W. Al-Khamsa. Qofka haddii uu si kas ah isu-matajiyo waxaa ku waajib ah saddex (3) arrimood: (1) In uu soomo maalinta inta ka harsan (imsaak ~ af-haysto). (2) In uu Ilaahey u towbad keeno maxaa yeelay dembi aad u weyn oo khatar ah ayuu galay. (3) In uu qaleeyo maalintaas bedelkeeda. (5) DHIIGGA CAADADA IYO UMMUSHA (DHALMADA): Haweeneyda sooman haddii ay caadadii hesho soonkeedii waa burrayaa, xataa haddii ay maalintii ka dhiman yihiin daqiiqado yar, waa in ay afurtaa oo dib kasoo qalaysaa maalintii (ama maalmihii) ka tegay. Haweenka caadada qaba waxaa ka xaaraan ah in ay soomaan; haddii haweeney aan daahir ahayn (oo caadadii qabta) ay soonto soonkeedu ma ansaxayo, dhiigga dhalmadana waa la mid. Laakiin haddii ay isku aragto calaamadihii ay ku tiqiin in uu yimaado dhiigga caadada laakiin dhiiggii uusan farjigeeda kasoo bixin, soonkeedu waa saxiix waayoo dhiiggu inta uu caloosha ku jiro xukun malaha, marka uu banaanka u soo baxo oo ay isku aragto ayaa la xukumayaa. (6) NIYADDA OO LAGU BURRIYO: Qofka sooman haddii uu qalbiga ka niyeysto in uu soonka furro, soonkiisu waa burayaa, waayoo niyaddu waa saldhigga camalka qofka Muslimka ah, waana miisaanka camalka lagu qiyaaso. Waxaa laga wariyey Amiirkii Mu’miniinta Cumar ibn Al-khaddaab (A.K.R.) in uu yiri waxaan maqlay Nabiga (S.C.W.) oo leh: "Camalka waxaa saldhig u ah niyadda, qof kastaana wuxuu helaa niyaddiisa.......". (7) CIRBADAHA NAFAQO SIDEENKA AH (Faleebo, iwm.) Qofka sooman haddii uu si bareer ah u isticmaalo cirbadaha nafaqada ee xiddidka laga qaato, cirbadahaas oo booxin kara kaalintii cunnidda ama cabidda, oo qofka ka bi’iya gaajada (baahida) ama oonka, soonkiisu waa burayaa. Qaybaha kale ee cirbadaha-daawada oo aan lahayn nafaqo baahida baabi’isa soonka ma jebiyaan. (8) IN AY IBTA FARJIGA BIYO KAAGA YIMAADAAN SI IKHTIYAARKAAGA AH: Soonku waa ku buraa haddii qofku manidiisa ku soo saaro taabasho, dhunkasho ama gacan (iyo wixii la mid ah). Laakiin haddii ay manidu iskeed u soo baxdo oo qofku uusan sabab u ahayn soo bixiddeeda, ama isaga oo hurda ay kasoo baxdo wax dhibaato ah malaha soonkiisuna waa saxiix. Caa’sha (A.K.R.) waxay tiri: Rauulkii Alle (S.C.W.) wuu i dhunkan jiray isagoo soomman, wuxuuna laabta i saari jiray isagoo sooman, laakiin wuxuu ahaa midka keliya ee idinku jira ee u hanan og (ka adag) naftiisa (yacni iska qaban kara inuu u hunguriyoodo galmo). Laysku Raac ~ Muttafaqun Caleyhi. F.G. Qofka sooman waxaa la doonayaa in uusan ku xeel-dheeraan luqluqashada ama sandaarsiga marka uu weeseysanayo waayoo waxaa laga yaabaa in ay biyo ku cararaan. Laqiid bin Sabira (A.K.R.) wuxuu yiri: Rasuulkii Alle (S.C.W.) wuxuu yiri: "U weeseyso si dhan oo waafi ah (kaamil), oo nadiifi salka farahaaga halka ay laba farood ku kulmaan adigoo ku masaxaya faraha soo jeedkooda ah (is-dhexgelin), aadna u sandaarso, laakiinse haddii aad sooman tahay markaa iska jir sandaarsiga aadka ah (si aysan wax biyaha ka mid ah uga gelin calooshaada xagga sanka)â€. W.W. Abuu Daa’uud iyo Tirmidi oo yiri waa xasan ah oo saxiix ah. Qofka sooman waa in uu iska ilaaliyaa beenta, xanta isku diridda dadka, dhaqanka xun iwm. Culimada qaar, waxa ay qabaan in ay beenta, xanta, isku diridda, dhaqanka xun iwm. ay soonka jebiyaan. Culimada qaarna waxay qabaan in aysan soonka jebin balse ay ajarka soonka nuqsaamiyaan. Si kastaba ha ahaatee, qof kasta oo muslim ah waa in uu ku sifoobo dhaqan wanaagsan iyo muslinnimo khaalis ah, si soonkiisu u noqdo mid miro dhal ah. WAXYAABAHA AAN SOONKA BURIN Waxaa jira waxyaabo badan oo aan soonka jebin balse dad badan oo aan cilmi u lahayn ay rumeysan yihiin in ay soonka jebeyaan; waxyaabaas aan soonka burrin waxaa ka mid ah: (1) Dhamaan WAXYAABAHA SOONKA BURRIYA (JEBIYA) oo aan kor ku soo xusay haddii ay dhacaan ama la sameeyo ayadoo la hilmaansanyahay (NISYAAN) ama gef ku dhacay (KHADA’), ama jaahilnimo u geysay (JAHLI) ama lagu qasbay (IKRAAH) soonka waxba uma dhimayaan. Abuu Hureyra (A.K.R.) wuxuu yiri: Nabigu (S.C.W.) waxaa uu yiri: "Qofkii is illaawa isagoo soomman oo wax cuna ama cabba waa in uu dhameystaa soonkiisa, waayoo waa cunto iyo sharaab Alle (S.W.) siiyay". (Macnaha risiq Ilaahey siiyay bay ahaayeen wixii uu illaw ku cunay ama ku cabbay). (Muttafaqun Caleyhi - Laysku raac). Sidoo kale Nabigu wuxuu yiri: "Illaahey waa ka cafiyay ummaddeyda wixii ay gaf (si kama ah), ama hilmaan u sameeyeen ama lagu qasbay" (2) Qofka haddii uu isku janaabo ama isaga iyo haweeneydiisu ay wada cayaaraan habeenka Ramadaanka ee uu waagu ku baryo iyagoon weli qubaysan soonkoodu waa u jiraa (yacni maalintaas waa soomi karaan, haddii ay habeennimaddii niyeysteen in ay soomayaan maalintaas). Waxaa daran in ay wax galmo ah sameeyaan kadib markuu waagu baryo. Caa’isha (A.K.R.) iyo Ummu Salama (A.K.R.) waxay yiraahdeen: Mar kasta oo Nabigu (S.C.W.) waagu u beryo isagoo aan daahir ahayn (yacni la galmoodo xaas ka mid ah xaasaskiisa iyadoo aysan aheyn riyo habeenkii ku biyo bax) waxuu (S.C.W.) la imaan jiray qubeys oo soomi jirey. Bukhaari iyo Muslim SIDOO KALE Caa’isha (A.K.R.) waxay tiri: "haddii Nabigu (S.C.W.) waagu u beryo isaga oo la galmooday Xaas ka mid ah xaasaskiisa, wuu qubeysan jiray sida caadiga ah". Bukhaari iyo Muslim (3) Dadka qaarkood waxay ka cabsadaan in ay subkadaan ama ay kareem is mariyaan, ama in ay barafuunka la isku buufiyo ama bakhuurka la is mariyo ama fooxa la shito ay isticmaalaan. Waxaas oo dhan soonka ma jebiyaan. (4) Qofka haddii sankiisu dhiig ka yimaado (san-goror) ama uu ilig iska rido ee sidaas dhiig uga yimaado, wax dhibaato ah malaha soonkiisuna waa saxiix waxaase laga rabaa in uu san liqin ee iska tufo. (5) Toobinka - Toobinka markii hore wuxuu kamid ahaa waxyaabaha soonka burriya laakiin dib ayaa laga nasakhay. Nabiguna (S.C.W.) waxuu is toobay isagoo sooman. Sidoo kale toobinka waxaa la mid ah oo aan soonka burin dhiigga yar oo miikariskoobka lagu eego oo sheybaarradu ka qaadaan dadka. Anas (A.K.R.) wuxuu yiri: Markii u horeysay oo toobidda qofka soomman loo diiday waxay ahayd markii uu Jacfar bin Abii Daalib (A.K.R.) is toobay isagoo sooman, oo Nabigu (S.C.W.) soo maray oo yiri: "Labadaaniba waxay buriyeen soonkoodii." Wixii markaas ka dambeeyayna Nabigu (S.C.W.) wuu u fasaxay inuu is toobo qof kasta oo sooman, Anasna wuxuu is toobi jiray isaga oo sooman. W.W. Ad-Daaraqudni oo sheegay inuu yahay Qawi. Xadiiskuna waa saxiix. (6) Xuqna : suufka daawada leh ama sumboosto farjiga ama dabada la iska geliyo. (7) Taqdiir : goojo dhegaha ama sanka lagu dhibciyo. (8) Indha kuusha indhaha la marsado. (9) tisxi duulaya, boor, barafka cirka ka da’a oo dhuunta ku carara (gala). (10) Cunto dhadhamin, waxaase shardi ah in aan cuntada la liqin, ama aysan gaarin "xarafka X meesha uu kasoo boxo". (11) cadayashada : rumeysashada iyo luqluqashada. (12) biyo is marmarin (isku qaboojin) ama maro la qooyay oo la is mar mariyo. (13) In dhegaha la dhukaydo ama ciddiyaha la iska jaro, ama ilkaha oo la iska bix-bixiyo. Gebagebadii, qoraalkan waxaan kusoo xirayaa nasteexo caam ah oo aan u gudbinayo dhammaan muslimiinta iyo nafteydaba, waxaana leeyahay aan ka faa’iideysanno fadliga bisha barakaysan ee Ramadaan. Lama oga in ay nasoo mari doonto bil kale oo Ramadaan; haddaba, yaan laga dhoohnaan fadliga, ajarka iyo xasanaadka aan kasban karno haddii aan si dhab ah oo iimaan leh ugu soo jeesanno bishan barakaysan ee Ramadaan. Wixii talo iyo turxaan bixin ah ee la xiriira qoraalkan waan soo dhaweynayaa. Walaalkiin: Cabdulfataax Maxamed Cabdulle Ottawa, Ont. Canada abdulfatah@yahoo.com -------------------------------------------------------------------------------- LIFAAQ # 1 TIIRARKA ISLAAMKA uu ku dhisan yahay waa shan (5), taasoo mid kamid ah haddii uu qofku ka tago aysan muslinnimadiisu sax ahayn. Xadiis uu wariyey ibnu Cumar A.K.R. Wuxuu yiri: "Islaamka waxa uu ku dhisan yahay shan: Shahaadada oo ah in la qiro in uu Ilaahay mooyee ilaah kale uusan jirin, Nabi Muxammadna (S.C.W.) uu yahay addoonkiisa iyo Rasuulkiisa; in Salaadda la oogo, in Sakada la bixiyo, in la soomo, iyo in Xajka la tago". (1) SHAHAADADU WAA: in la ictiqaadiyaa carrabkana laga sheegaa. Shahaadadu waa aasaaska ansixitaanka acmaasha oo dhan, taasoo ah in lagu socdo jidkii uu Ilaahey na faray, innagoo ay naga tahay ikhlaas (run), lana raaco sunnadii Nabiga (s.c.w.) MIRAHA SHAHAADAD: Qalbiga oo nadiif noqda, nafta oo ka xurowda addoonsiga aadamiga iyo raacidda qof aan rasuul Ilaahay ahayn. Marka diinta Islaamka la gelayo waa in si ikhtiyaari ah loo qiro ASHAHAADADA - "inaan ilaah jirin xaq lugu caabudo Allaha awooda sare leh ma ahee, iyo in Nebi Muxammadna Rasuulkii Alle yahay". SALAADDA OO LA OOGO WAA: Ilaahey oo lagu caabudayo ficilka salaadda, iyadoo si toos ah Rabbi loogu tukanayo iyo iyadoo la ilaalinayo waqtiga salaadda. Salaadu waa tiirka 2-aad ee Islaamku ku taagan yahay, qofkii ka tagaana waa qof Alle ku kufriyey. MIRAHA SALAADDA: Xabadka oo furma iyo ka dheeraashada dambiyada waaweyn iyo kuwa yar yarba. SAKADU WAA: Ilaahay oo lugu caabudo bixinta maalka ku waajibay qofka. Sakada waxaa laga rabaa in uu bixiyo qofka leh xoolo ay ka waajibtay. MIRAHA SAKADA waa oo daahir ka noqota akhlaaqda xun oo ay ka mid tahay bakhiilnimada iyo iyadoo la daboolay baahida Muslimiin baahan. SOONKA BISHA RAMADAAN WAA: Ilaahay oo lugu caabudo ayadoo laga af-qabsado wixii soonka jebinaya oo laga reebtoomo galmada u dhexeysa ragga iyo haweenka, laga bilaabo waaberiga ilaa qorraxdu ka dhacdo. MIRAHA SOONKA: Nafta oo la baro in laga reebo waxa ay u baahan tahay, iyadoo Ilaahay dartiis loo sameynayo. Inaad soontid bisha Ramadaan, oo laga reebtoomo cuntada, cabidda iyo galmada u dhexeysa ragga iyo haweenka, laga bilaabo waaberiga ilaa qorraxdu ka dhacdo. XAJKU WAA: Ilaahay oo lagu caabudo aadidda xajka, iyadoo la nooleynayo calaamadaha Islaamka. MIRAHA XAJKA: Nafta oo lagu tarbiyeeyo in la bixiyo maal iyo iyadoo qofkii guriga Ilaahay uu u qasdo in uu soo siyaarto, sidaas darteed ayuu xajku u noqday nooc ka mid ah jihaadka. Inaad u xajidid Baydka Alle (S.W.) ee Makka ku yaalla waxaana laga rabaa tiirkaan qofka awoodda u leh. Tiir kasta oo ka mid ah shanta tiir ee kor ku xusan, wuxuu ku fadhiyaa saldhig weyn oo leh xididdo furuuc badan, haddaad si faahfaahsan u rabto waxaad ka heli kartaa kutubta fiqiga. LIFAAQ # 2 Arkaanta (Tiirarka) Iimaanka: Tiirarka IIMAANKU waa camal qalbiga ku xiran qofka iyo Ilaahey uun baana og in uu run sheegay iyo in kale, mana laha furuuc badan oo muuqaneysa sida tiirarka Islaamka. Tiirarka IIMAANKU waa lix (6) waxayna kala yihiin sidan: (1) Inaad rumeyso, oo si dhab ah u ictiqaadiso jirista iyo midnimada Allaah (S.W.) (2) Inaad rumeyso jirista malaa’ikta oo ah khalqi Ilaahey ka uumay nuur oo innaga duwan. (3) Inaad rumeyso in Ilaahay kutub hanuun iyo iftiin gudcurka nolosha looga baxo ah soo dejiyey ee uu u dambeeyay luguna khatimay kitaabka Qur’aanka Kariimka ah. (4) Inaad rumeysid in Ilaahay rusul soo diray, ee uu u dambeeyey laguna khatimay Nebigeennii suubanaa Muxammad (S.C.W.). (5) Inaad rumeysid maalinta xisaabta, oo ah in ay jirto, maalin la xisaabi doono dadka iyo jinka waxa ay faleen, dhimashada kaddib la soo saari doono lagana abaal marin doono waxay geysteen samaan iyo xumaan. (6) Inaad rumeysid dhacdooyinka ka dhacaya dunida in ay yihiin wax Ilaahey qaddaray shar iyo khayrba
  15. FADLIGA IYO WANAAGA RAMADAAN Allah Isaga ayaa iska leh abuuridda iyo doorashada labadaba: Wakhti ayuu wakhtiyada ka doortaa. Saacad ayuu saacadaha ka doortaa. Maalin ayuu maalmaha ka doortaa. Habeen ayuu habeenada ka doortaa. Bil ayuu bilaha ka doortaa. Meel ayuu meelaha ka doortaa sida uu dadkaba qof uga dhex doorto. Ramadaan ayuu Allaah doortay. Ramadaan waa bil uu Allaah ku gaaryeelay fadaa’il fara badan oo aanay bilaha kale la wadaagin. Waxaa la odhankaraa Ramadaan waa hadiyad uu Ilaahay ugu talagalay dadka Muslimiinta ah. Waa waqti gaaban oo haddana ay faa’iidooyinkiisu aad iyo aad u farabadanyihiin. Salafkii iyo dadkii hore ee qiimaha badnaa lix bilood ayay Ilaahay ka baryi jireen in uu gaarsiiyo Ramadaan, lix bilood oo kalana waxay ka baryijireen in uu ka aqbalo cibaadadii ay Ramadaan suubiyeen. Halkan kumasoo koobi karno, waxaase ka mid ah fadaa’isheeda: 1. in ay tahay bishii uu Allah soo dajiyey qur’aanka kariimka ah. Runtii waa fadli aan la qiyaasi karin soo dajinta qur’aanka iyo bilaabashad risaaladii rasuulkeenna. Waakan habeenkii uu qur’aanku soo dagey lagu magacaabay leylatul-qadr oo ka khayrbadan kun bilood. Wuxuu Ilaahay yidhi: waxaa la idinku faral yeelay soon…… Waa bisha Ramadaan ee Qur’aanka lasoo dajiyey, isagoo dadka hanuun u ah iyo aayado cadcad oo hanuun iyo kala saarid xaqa iyo baadilka ah} 2. Waa bishii uu Ilaah soonkeed inagu faral yeelay, uuna Ilaahay cibaadadaas weyn u doortay. 3. Waa bishii towbadkeenka, Alle u noqoshada iyo danbi dhaafka. Wuxuu nabigu SCW yidhi: (Qofkii Ramadaan sooma isagoo rumaysan ajarna ku xisaabtamaya; waxaa loo dhaafaa wixii danbi ah ee uu horay u galay) Waxa danbi dhaaf kaasoo kale ah iska leh, qofkii la yimaada Qiyaamu Ramadaan iyo qofkii salaatuleyl u kaca habeenka Leylatul-qadriga. 4. Waxaa Ramadaanka ku jira habeenka Leylatul-qadr, oo uu Allah ku tilmaamay inuu yahay habeen aad u fadli badan, Nabiguna uu ku sheegay in loo danbi dhaafayo qofkii habeenkaas haleela isagoo salaad iyo cibaado ku mashquulsan. 5. Naarta ayuu Allaah albaabada u xiraa, Jannadana albaabada ayuu u furaa, Shaydaanka ayaa jeelka la dhigaa, jeebbooyinkana waa lagu adkeeyaa; taasina waxay qofka muslimka ah u suura-galinaysaa in uu bishaasi fadliga badan ka faa’iidaysto. wuxuu Nabigu (SCW) ku leeyahay:( Markii Ramadaan uu yimaado waxaa la furaa albaabada jannada, waxaana la xiraa albaabada Naarta, Shayaadiintana waa la jeebbeeyaa {silsilado ayaa lagu xiraa}) Sheekh Tirmidi wuxuu intaas ku daray: ( Waxaa la yidhaahaa: Qofkii khayr doonayoow soo jeeso, kii shar doonayoowna sii jeeso) 6. Waa bishii adkaysiga iyo sabirka. Waxay culimadu yiraahdaan: ma jirto cibaado uu sabirka iyo adkaysigu uga dhexmuuqdo sida uu soonka uga dhexmuuqdo. 7. Waa bishii deeqsinimada iyo sama-falka. Nabigu (SCW) wuxuu ahaa kan dadka oo idil ugu deeqsisan, wuxuuna ugu sii deeqsisanaa markii ay bisha Ramadaan soo gasho, wuxuu khayrka uga dheerayn jirey dabaysha la diray
  16. Nurturing Marital Love Salmaan ibn Fahd al-'Awdah He bounded up the stairs so energetically that it was hard for me to believe that here was a man of more than eighty years. He had the vitality of a youth. Then I learned the reason why: Though he had gotten married back in 1947 when he was about thirty years old, he was able to say to me: “I do not recall that I ever once got angry with my wife or that she was even once annoyed with me. And if I had a headache, it was impossible for her to sleep until after I fell asleep.†Then he said with feeling: “I can never think of going out somewhere, even to purchase some household needs, without taking her with me and holding her hand. It is as if we are newlyweds.†When, due to a medical operation, she had become unable to bear children, he said to her: “You are more precious to me than children.†He told me: “As long as she walks upon the Earth, I could never even think of marrying anyone else.†That man is a good example of how devotion can last even into old age. Unfortunately, when we look at the state of the majority of people of any age, we can appreciate that his relationship is a rarity indeed, a sort of ideal. Of course, we do not have to be held to such an ideal. Moreover, we should not go to our spouses and expect them to be like that when we ourselves have so many shortcomings. Marriage is love and affection. Allah says: “He created for you mates from among yourselves so that you can seek comfort in them and He has placed between you affection and mercy.†[sûrah al-Rûm: 21] This is why each sex is drawn to the other in the first place, as if each person is looking for his missing other half. When the wife of the famous jurist Abû Rabî`ah died, he carried out her burial himself and had to wipe the dirt from his own hands. However, when he returned home, he was overcome with grief and lamented to his Lord, his eyes filling with tears: “Now…my home has died as well. The home only lives for the woman who dwells inside it.†Marital love requires extraordinary effort from both parties if it is to last and remain vital. The difficulty of marital love does not lie in those small disagreements that are a normal part of everyday life and that all couples haves to work out. Indeed, such problems sometimes revitalize the relationship, like spice in a savory dish. The real problem lies in three things: The inability of one person to understand the other. Indeed sometimes a person even has difficulty understanding his own self. The inability of a person to adapt to the partnership that is marriage and the inability to cope with the life changes that it brings. Many people expect things to remain the same as they were before. The most important problem is a lack of commitment to the relationship and to making it last. This is why it is necessary for people to understand “the rules of the game†when it comes to love. Ten ways to achieve lasting love: Since marital love is prone to sickness and even death, it is imperative for couples to constantly work to revitalize and preserve it. Husbands and wives must do the following: 1. They have to get in the habit of saying things that are positive, like offering compliments and like making little prayers for each other. A husband could say to his wife: “If I were sent back to the days of my youth, I would not choose for a wife anyone besides you.†Of course, the wife can easily say something similar to her husband. Affectionate words have an effect, especially on women. They have, indeed, often been the weapons used by unscrupulous men to gain access to what is not theirs. Sweet words arouse a woman’s heart. A husband should take care to say them to his wife before someone else does. 2. Husbands and wives have to get into the habit of doing those little things that mean so much. If a man comes home to find his wife asleep, he can cover her and tuck her into bed. A husband can give his wife a call from work just to say hello and to let her know that he is thinking about her. If a wife finds that her husband has fallen asleep, she can give him a little kiss on the forehead, even if she thinks that he will not be aware of it. Indeed, on some level his senses are working even though he is asleep and he may very well be aware of it. The Prophet (peace be upon him) emphasized the value of these little things, “…even the morsel of food that you place in your wife’s mouth…†[sahîh al-Bukhârî and Sahîh Muslim] It may very well be that the Prophet (peace be upon him) was alluding to the expenditure of a man for his wife’s needs. Nonetheless, the Prophet (peace be upon him) chose to express it in the way he did for a reason. Most importantly, this is the way the Prophet peace be upon him) conducted himself with his family. This type of behavior is governed by the tastes of the people involved. It may take some getting used to, but it really does not take a lot of effort. A person who is not accustomed to such things may feel embarrassed just hearing about them and may prefer to leave matters the way they are rather than try to change his behavior and do things that he might see as ridiculous. Still, we must be willing introduce new habits into our lives if we do not want our problems to go on forever. 3. The husband and wife must set aside time to talk to each other. They should talk about the past; reminisce about the good times. Talking about them keeps them fresh in our minds as if they had happened only yesterday. They should talk about the future and share their hopes and their plans. They should also talk about the present, both the good and bad of it, and discuss different ways to solve their problems. 4. Keeping close physical contact is good for the relationship. This is not just for times of intimacy, but at all times, like when sitting in the lounge or walking down the street. This is regardless of the fact that there are still men in our society who are ashamed to have people see them walking in public with their wives at their sides. 5. Emotional support should be guaranteed whenever it is required. When the wife is pregnant or on her monthly period, she may need her husband to lend her a little moral support. He should take her mental state into consideration. Medical experts attest to the fact that when women go through pregnancy, menstruation, or postpartum bleeding, they suffer from psychological stress that can aversely affect their behavior. It is at times like these that a woman needs her husband’s support. She needs him to let her know how much she means to him and how much he needs her in his life. Likewise, the husband might fall ill or come under a lot of difficulties. The wife must take these things into consideration. If people want their relationship to last, they must let each other feel that support. 6. There have to be some material expressions of love. Gifts should be given, sometimes without there being any occasion for it, since a pleasant surprise is always welcome. A good gift is one that expresses feelings of affection. It does not have to be expensive, but it has to be appropriate for the other’s tastes and personality; something that will be cherished. 7. The husband and wife have to learn how to be more tolerant of each other and overlook one another’s shortcomings. It should become a habit to forget about the little mistakes of daily life and not even bring them up. Silence in these trivialities is a sign of noble character. A woman said to `Â’ishah: “When my husband comes home, he becomes like a cat. When he goes out, he becomes like a lion. He does not ask about what might have happened.†[sahîh al-Bukhârî and Sahîh Muslim] Ibn Hajar explains her words as follows: They might mean that he is very generous and tolerant. He does no make a big fuss about what goes missing of his wealth. If he brings something for the house, he dies not enquire about it later on. He does not make an issue of the shortcomings that he might see at home but instead is clement and tolerant. It is wrong to go overboard in considering the faults of others but when it comes to ourselves, keep a running account of all our good qualities. There is a tradition that goes: “One of you sees the dust in his brother’s eyes and forgets about the dirt in his own.†8. A husband and wife must come to an understanding when it comes to matters of mutual concern, like the raising of children, work, travel, expenses, and problems that might pose a threat to the marital relationship. 9. Husbands and wives need to do things to liven up their relationship. Each one of them can read a book or listen to a cassette that might give them some ideas on how they can revitalize their marital life and bring more meaning to it. They can vary their habits when it comes to relaxing together, dining, taking refreshments, decorating their home, and in relating to each other both openly and intimately. These are the things that keep up the excitement and interest in a relationship. 10. The relationship must be protected from negative influences that can harm it. One of the worst of these is the habit of comparing one’s spouse to others. Many men tend to compare their wives to those of other men. Some even compare them with the faces they see in magazines and on television. Women also compare their husbands with other women’s husbands in things like wealth, looks, and how many times he takes her out. All of this makes people feel bad and insufficient and it can ruin the marital relationship. If we must compare ourselves to others, we should do so with those who have less going for them than ourselves. Allah’s Messenger (peace be upon him) said: “Look towards those who are beneath you and do not look towards those who are above you. This is better so that you do not belittle Allah’s blessings.†[sahîh al-Bukhârî and Sahîh Muslim] We must accustom ourselves to living in the real world and to finding contentment in what Allah has decreed for us. We should not look longingly at what others have been given. Whatever little that we have will be a lot if we utilize it well. It is quite possible that many who speak about their marital bliss and go on boasting about their husbands and wives are untruthful in what they say. They just like to brag. The grass often does seem greener on the other side, but only because we are not looking at it up close.
  17. Dabshid I was actually their in hargeisa when the Somali man married two in a night. I just need to know wat other sister think about being in this situation.. who will agree their huband to marry a second wife or third or even fourth wife in the space of few months or less.
  18. Will any sister be happy or be ok with their husband marrying another sister two months after he gets married to you. I was told by a sheikh that those who disagree waay kibirsan yihiin and a decent sister who know her deen will agree Please send all your comments sisters
  19. Ngonge , Hizb uk and baashi thankyou soo much for your replies may allah SWA reward you all and increase you in imaan. Baashi jazakalakhair I will tell the the sis to do exatly wat u said thanks.
  20. Marriage back home A sister has met a practicing brother back home who has asked her hand for marriage. He seems really nice everything she has ever dreamed of but she is not sure if he really wants her or her passport. This sister is really confused she thinks she loves him but she doesn’t know wat to do next since he is in Somalia and she lives and works in the uk. Any advice of what she can do, and how she can find out whether he wants her or just to get a British passport. barakala feekum
  21. RAACITAANKA SALAFKA! · waa maxay micnaha as-salaf? As-salaf. Micnihiisu luqada carabida waa (al-maadi) wixii tagaysidaaabaoyaashaa iyo dadkaagii hore sidaawaw yaashaa iyo wixii lamida. Illahay quraanka marka uu kuleeyahay (fajacalnaahum salafan) waxaa loo jeeda waxaanu ka yeelnay qaar tagay( suuratu zukhruf 56). Sharciga waxaa as-salaf loo yaqaanaa saxaabadi rasuulka iyo cidii dariiqooda raacday ee labadii qarni ee ku xigay ah taabiciintii iyo atbaacu taabiciintii. Ahlul cilmiga qaar saxaabada ku gaaryeelay magacan waa jiraan lakiin sidaa xooga badan leh waa iney yihiin saddexda qarni, iyada oo laga fahmaayo xadiithka uu nebigu yidhi “ dad waxaa u khayr badan qarnigeyga, kuwa ku xigga iyo kuwa kusiii xigga) markaa nebigu waxaa u ku daray laba qarni oo kale kadibna waxa uu uga markhaati kacay khayr. ( weliba waxa loo jeeda saxaabada rasuulka iyo cidii wadadooda raacday, cidii ka jeesatay wadadii saxaabada iyaga oo waqtigoodi xitta noola kama mid aha salafka, markaa waxaa baxaaya ahlul bidacii waqtiyadaas jiray oo dhan) As-Salafu-saalix haddi la yidhahdo oo as-saalix la raaciyo waxa baxaaya dhamaan ahlul bidaca oo dhan xitta hadday waqtigii saxaabada noolayeen, haddi aan as-saalix la raacinin (alif iyo laamka ) ku jira ayaa tilmaamaya iney yihiin salafkii la yaqaaney ee wanaagsana. Marwalbana waxa laga tilmaamaya cidii aan ka leexanin wadadoodi. Saxaabadii nebigana waa toosnaayeen, cidii wadadooda racdaana iyaga ayey ka mid yihiin. Hadday tahay caqiido, hadday tahay akhlaaq hadday tahay dacwo, haday tahay cibaado, dhamaan in lagu raaco, oo wadadii nebi muxammad iyo saxabadiisa iyo intii wanaaga ku raacday mareen in la maro, ayaa qof walba oo muslim ah saran , inuu naftisa kusoo dabaalo kuna dadaalo. Marka aynu leenahay khayr ayaa looga markhaati kacay ma aha micnaheedu sida dadka qaar moodeen, in waqtigu uu khayr badnaa oo keliya, laakin dadka noola ayya khayr badnaa, waxayna ku khayr bateen waa camal iyo sifooyin ay la yimaadeen, camalkaas iyo sifooyinkaasna waxa saran qof kasta oo muslim ahii inu raaco. · Wa’ayo salafiyuun? Arrinta ah in cidii salafka raacda ee ku dayataa au isku magacaaban oo la yidhahdo as-salafiyah ( cidii raacdana la yidhahdo salafiyuun) , firqo gaar ah looma jeedo, lakiin cidwalba oo dariiqi saxaabda nebiga iyo atbaacdoodi wanaaga ku raacday ay mareen oo dhan ayya soo galaaya, marka waa manhaj qofkasta uu la iman kara ama uu raaci kara ama uu mari karo, waxaana la macno ah magacyada kale ee ahlul cilmigu ay isticmaalan sida; · Ahlul sunnati wal jamaaca · Ahlul xadiith · Ad-daaifatul mansuura · Al-firqatu naajiyah · As-salafiyah · Al-jamaaca Salfka raacitaankisa loogama jeedo arrimo gaar ah in lagu raacayo oo inta kale laga tago, lakiin marka la yidhahdo salafka raacitaankisa, islaamki oo dhan in la qaato ayya soo galaaya oo loo jeeda, sidaa uu illaahayba yidhi “kuwii Illahay rumeeyayow! Waxaad soo gashaan islaamnimada iyada oo dhameystirani (oo aad shareecada oo dhan qadaneysa oo aydaan qaarna katageyn qaarna qadaneyn) sidaas baa looga jeeda lakiin in arrimo gaar ah la qaato, diinta inta kalena laga tago, salafiyada sidaas loogama jeedo, islaamka oo dhameystirankiisa loo qaato iyo balaadhnatiisa ayya la yidhahda salafiya. Salfkuna sidaas bey ahayeen oo islaamnimada si dhameystirani bey u qaateen, iyaga oo arrin walba halku ku haboona ay dhigeen ee sharcigu dejiyey. wadada lagu badbaadaya waxa ay tahy iyada oo kitaabka Illahay iyo sunnada nebiga scw la raaco, oo sida loo raacayaana ay noqota sida salafu-saalix ufahmeen una dhaqan geliyeen, in sidaas oo kale loo fahmo loona dhaqan geliyo, wadad logu badbaadaya taas weyaan. In kitaabka iyo sunnada la qaato oo badbaado iyo hanuun ku jiro qur’aanka iyo sunnada ayaa inoo tilmaamaya. Rasuulku waxa uu yidhi scw “waxaan idinka tagay dabadey laba arrimood o hadaan qabsataan aydaan lumeynin, kitaabka Alle iyo sunnadeyda†Xadithkuna waxa uu inoo tilmaamaya in kitaabka iyo quraaka iyo sunada haddi la qaato aan lalumeynin, labadaas in lagu badbaadayo laguna hanuunaayo, badidana lagaga baxsanaayey iney yihiin ayuu inoo tilmaamaya xadiithku. Muslimiinta badankoodu waxay odhanayaan kitaabka iyo sunada waano oogalnahay, hadana waxa dhacday iney dad badani bidcooyin iyo inxiraafyo badan ay ku dhaceen iyaga oo u nisba sheeganaya kitaabka iyo sunada nebiga scw, hadaba kitaabka iyo sunada sidee loo fahmayaa? Ma waxaa loo fahmaya sidey salafu-saalix ufahmeen mise siday qofka ula muuqato ayyu u qadanaya, mushkilado halkaas ayey dadka badankooda kaga sugan tahay. Waajib waxa ah in loo fahmo sidey u fahmeen salafu-saalix, dadka qaar waxay odhan saxaabadu rag bey ahayeen inaguna ragbeynu nahay markaas waa inaynu u fahana sida xaalkeenu yahay. Maxaa caddeynaaye in loo fahmu sidey u fahmeen salafu-saalix? Fahamka salafu-saalix in wax lagu fahmo (daliilo) badan baa laga qaatay, ahlul cilmiguna aad bey uga warameen meelaha ay kaga warameena waa badan yihiin waxa aaad ugu dheeraday ibnul-qayyim al-jawzi kitaabkiisa ‘iclaamul muwaqiciin’. 1. Quraan iyo axaadithta nebigu scw waa in tusayaan in ay waajibtahay in loo fahmo diinta siday u fahmeen salafu-saalix. Quraanka waxa ka mid ah “cidii rasuulka khilaafta, kadib markii uu hanuunku u cadaaday, oo qaada wadada mu’miniinta wado aan ahayn, waxa uu doortay baanu siin doona, jahanamana waanu gelin doona –nisaa 115…†Ciqaab baa loogu yaboohay waxayna ku mutaysteen iney rasuulka khilaafeen, waxana lagama maarmaan ah in ay laba shardi meesha yaalan 1) inuu hanuunku u cadaaday, hadaanu hanuunku u cadaanin masoo hoos galayaan goodingan 2)waa inay qaadeen wado aan tii mu’miniinta ahayn, intaas oo wada socdaa ayuu ka dhalanaya ciqaabka loogu sheegay aayada quraanka ah. Waxay cadeyn u tahay iney xaraam tahy in wada mu’miniita la khilaafo oo bidco iyo baadi aan diinta ku jirin lala yimaada waana waxay dad badani ku lumen. Saxabaduna waxay ahayeen dadkii joogay oo mu’miniin ahaa waqtigii ay aayadu soo dageysay. 2. “kuwii hormaray, ee horeeyey ee muhajiriinta iyo ansaarta kamid ahaa, iyo kuwii wanaaga sida quman ee samafalku ku jiro u raacay Illahay raali buu ku noqday, iyaguna Illahay raali bey ka noqdeen, janooyina waa u diyaariyey suratu-tawbah 100. Kuwii wanaaga ku raacay waxaa soo galaya illa qiyaamaha cidii sida quman u raacda, in ay janooyin iyo libaan helayaana waa leynoo tilmaamay, hadii arrinka noocas ah lagu libaanayo waxay tilmaamaysa oo aynu fahmeyn ain hadii laga tago racitaankooda in la khasaaraayo oo la hoogaayo sidey aayadi horeba inoo sheegtay. 3. “waxaad raacda wadada midka xageyga usoo noqday†suratul-luqmaan 15. Shaki waxa aan lahayn in saxaabado xagga Illahay u noqdeen, sidaas awgeed in wadadoodi la raaco ayey taasni amraysaa, qacidadu waxay tahay –amarku inuu wajibnimo keensado-. Axaadithta kusoo arrorteyna waxaa ka mid ah; 1. Rasulka waxa uu ka waramay in ay fitnooyin dhici doonan, marku sidaas sheegay baa dad badani maqli wayeen, markaasbu mucaad bin jabal yidhi WAR miyeydaan maqleyn waxa uu nebigu idin leeyahay, muxuu yidhi bey yidhahdeen kadibna mucaad waa u sheegay inuu nebigu yidhi fitno baa dhici doona, markeys bey weydiiyeen maxaanu ka yeelna waxa u ku yidh “arrinkiini hore ayaad u noqoneysaanâ€( wixii aad ku sugneydeen fitnada ka hor). In arrinkii hore loo noqonaayo ayyu tilmaamaya xadiithku, saxbaduna arrinkii hore ee ay ku sugnaayeen in loo noqdo ayyu cadeyn u yahay wana xadiith saxiix ah. 2. “ ummadeydu waxay ukala bixi doonta 73 qaybood, dhamaantoodna naarta ayey galayaan mid mooyaan, marki laweydiyey qaybtaas badbaadeys amida ay tahay waxa u ku jawaabay “al-jamaacaâ€, riwaayad kalena waxa sheegeysa “ waa cida ku sugan sidaan maanta ku suganahay, ee saxabadeydu ku suganyihiin†weedha adhaneysa al-jamaaca iyo cida ku sugan sidaan maanta ku suganahay…. Isma diidaysoo waayo jamaacadii markaas jirtay saxaabada ayey ahayeen. Aayadaha iyo axaadithta nebiga ee ku soo arroortay raacitaanka salafka aad bey u badan yihiin intaas beynuna kaga koobsaneyna 1. “kuwii hormaray, ee horeeyey ee muhajiriinta iyo ansaarta kamid ahaa, iyo kuwii wanaaga sida quman ee samafalku ku jiro u raacay Illahay raali buu ku noqday, iyaguna Illahay raali bey ka noqdeen, janooyina waa u diyaariyey suratu-tawbah 100. Kuwii wanaaga ku raacay waxaa soo galaya illa qiyaamaha cidii sida quman u raacda, in ay janooyin iyo libaan helayaana waa leynoo tilmaamay, hadii arrinka noocas ah lagu libaanayo waxay tilmaamaysa oo aynu fahmeyn ain hadii laga tago racitaankooda in la khasaaraayo oo la hoogaayo sidey aayadi horeba inoo sheegtay. 2. “waxaad raacda wadada midka xageyga usoo noqday†suratul-luqmaan 15. Shaki waxa aan lahayn in saxaabado xagga Illahay u noqdeen, sidaas awgeed in wadadoodi la raaco ayey taasni amraysaa, qacidadu waxay tahay –amarku inuu wajibnimo keensado
  22. It is difficult to find the right person, some one you can trust and with all these points you have mentioned First the guy must be-- 1. responsible ( able to handle family duties) 2. good character (not an aggresive, but patient person) 3. Knowledgeable (knows the rights of his family upon him provided by the religion offcourse) 4. Iman ( most important choice; must have faith in Allah) 5. finally, he must be of YOUR CHOICE I feel it is almost impossible to find such a person these days that is why marriage is the last think on my mind.